مجمع الفائدة و البرهان في شرح إرشاد الأذهان: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - ' »' به '»') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۵۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR00382J1.jpg | |||
| عنوان =مجمع الفائدة و البرهان في شرح إرشاد الأذهان | |||
| عنوان‌های دیگر =ارشاد الاذهان الی احکام الایمان. شرح | |||
| پدیدآوران = | |||
[[یزدی، حسین]] (مصحح) | |||
| | |||
| | |||
[[عراقی، مجتبی]] (مصحح) | [[عراقی، مجتبی]] (مصحح) | ||
[[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد]] ( | [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد]] (نویسنده) | ||
[[اشتهاردی، علی پناه]] (مصحح) | [[اشتهاردی، علی پناه]] (مصحح) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =BP 182/3 /ع8 الف4028 | ||
| موضوع = | |||
علامه حلی، حسن بن یوسف، 648 - 726ق. ارشاد الاذهان الی احکام الایمان - نقد و تفسیر | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
فقه جعفری - قرن 8ق. | فقه جعفری - قرن 8ق. | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | جماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامي | ||
| مکان نشر =قم - ایران | |||
| سال نشر = 1403 ق | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE00382AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =14 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =00382 | |||
| کتابخوان همراه نور =00382 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
{{کاربردهای دیگر|الإرشاد (ابهام زدایی)}} | |||
'''مجمع الفائدة و البرهان في شرح إرشاد الأذهان''' تألیف احمد بن محمد اردبيلى، معروف به مقدس اردبيلى (م 993 ق). اين كتاب يكى از شروح مهم و معروف [[إرشاد الأذهان إلی أحكام الإيمان|إرشاد الأذهان]] [[حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلّى]] (م 726 ق) مى‌باشد. | |||
احمد بن محمد اردبيلى، معروف به مقدس اردبيلى (م 993 ق). | |||
==اعتبار كتاب== | ==اعتبار كتاب== | ||
[[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]] داراى آثار متعددى در فقه اماميه مى‌باشد كه بعضى از آنها مانند «المنتهى» و «المختلف» مفصل و مشروح هستند و بعضى از آنها مثل «تحرير الأحكام» و «تذكرة الفقهاء» و «قواعد الأحكام» متوسط هستند و بعضى مانند «إرشاد الأذهان» و «[[تبصرة المتعلمين في أحكام الدين|تبصرة المتعلمين]]» مختصر و موجز هستند. | |||
كتاب إرشاد الأذهان از زمان نگارش مورد توجه فقهاى بزرگ واقع شده است و شروح متعددى همچون: | كتاب إرشاد الأذهان از زمان نگارش مورد توجه فقهاى بزرگ واقع شده است و شروح متعددى همچون: | ||
| خط ۵۸: | خط ۴۳: | ||
- خلاصة التنقيح ابن فهد احسائى (م 841 ق) | - خلاصة التنقيح ابن فهد احسائى (م 841 ق) | ||
- ذخيرة المعاد [[محقق سبزواری، محمدباقر|محقق سبزوارى]] | - [[ذخيرة المعاد في شرح الإرشاد|ذخيرة المعاد]] [[محقق سبزواری، محمدباقر|محقق سبزوارى]] (م 1090 ق) | ||
- [[غایة المراد في شرح نکت الإرشاد|غاية المراد]] | - [[غایة المراد في شرح نکت الإرشاد|غاية المراد]] [[شهید اول، محمد بن مکی|شهيد اوّل]] (م 876 ق)، | ||
- روض الجنان [[شهيد ثانى]] (م 966 ق)، | - روض الجنان [[شهيد ثانى]] (م 966 ق)، | ||
| خط ۶۸: | خط ۵۳: | ||
- و كتاب الطهارة [[شيخ انصارى]] (م 1280 ق) بر آن نوشته شده است. | - و كتاب الطهارة [[شيخ انصارى]] (م 1280 ق) بر آن نوشته شده است. | ||
در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج 510/1، ج 74/13، 75، 14/6 به حواشى و شروح آن اشاره شده است. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج 510/1، ج 74/13، 75، 14/6 به حواشى و شروح آن اشاره شده است. | ||
مجمع الفائدة و البرهان از بهترين و مشهورترين و دقيق‌ترين موسوعه‌هاى فقه استدلالى است كه در اكثر كتاب‌هاى فقهى پس از آن همچون: | مجمع الفائدة و البرهان از بهترين و مشهورترين و دقيق‌ترين موسوعه‌هاى فقه استدلالى است كه در اكثر كتاب‌هاى فقهى پس از آن همچون: | ||
- مدارك الأحكام سيد محمد عاملى (م 1009 ق)، | - [[مدارك الأحكام في شرح شرائع الإسلام|مدارک الأحكام]] [[موسوی عاملی، محمد بن علی|سيد محمد عاملى]] (م 1009 ق)، | ||
- [[مفتاح الكرامة في شرح قواعد العلامة|مفتاح الكرامة]] | - [[مفتاح الكرامة في شرح قواعد العلامة|مفتاح الكرامة]] سيّد [[حسینی عاملی، محمدجواد بن محمد|محمد جواد عاملى]] (م 1226 ق)، | ||
- مستند الشيعة ملا احمد نراقى (م 1245 ق)، | - [[مستند الشيعة في أحكام الشريعة|مستند الشيعة]] [[نراقی، احمد بن محمدمهدی|ملا احمد نراقى]] (م 1245 ق)، | ||
- جواهر الكلام شيخ محمد نجفى (م 1266 ق) | - [[جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام|جواهر الكلام]] شيخ محمد نجفى (م 1266 ق) | ||
و غير آنان مورد استناد و استدلال واقع شده است. | و غير آنان مورد استناد و استدلال واقع شده است. | ||
استقراء تام اقوال فقهاى قبل از مؤلف و بررسى و نقد و تحليل آنها از المقنع و الفقيه [[شيخ صدوق]] (م 381 ق) تا كتاب‌هاى [[شهيد ثانى]] (م 966 ق) اين كتاب را از جايگاه والايى برخوردار كرده است. | استقراء تام اقوال فقهاى قبل از مؤلف و بررسى و نقد و تحليل آنها از [[المقنع]] و الفقيه [[شيخ صدوق]] (م 381 ق) تا كتاب‌هاى [[شهيد ثانى]] (م 966 ق) اين كتاب را از جايگاه والايى برخوردار كرده است. | ||
اين كتاب تمام ابواب فقه را در برنداشته است و كامل نيست و كتاب نكاح و انواع طلاق آن موجود نيست. | اين كتاب تمام ابواب فقه را در برنداشته است و كامل نيست و كتاب نكاح و انواع طلاق آن موجود نيست. | ||
در أعيان الشيعة و [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]به نقل از مستدركات الوسائل محدث نورى از سيد حسن قزوينى نقل كرده است كه اين كتاب كامل بوده است اما حوادث زمان قسمتى از آن را نابود كرده است كه مؤلف در قسمت‌هايى از شرح آيات الأحكام به آن اشاره نموده است. | در [[أعيان الشيعة]] و [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] به نقل از مستدركات الوسائل [[نوری، حسین بن محمدتقی|محدث نورى]] از سيد حسن قزوينى نقل كرده است كه اين كتاب كامل بوده است اما حوادث زمان قسمتى از آن را نابود كرده است كه مؤلف در قسمت‌هايى از شرح آيات الأحكام به آن اشاره نموده است. | ||
وى از شاگردش سيد محمد صاحب المدارك (م 1009 ق) خواسته است تا آن را كامل نمايد ولى وى احتراما نپذيرفته و با شرح مختصر النافع آن ابواب را شرح زده است. (ذ/ج 2/16، 21، ج 36/20، أعيان الشيعة 82/3). | وى از شاگردش [[عاملی موسوی، محمد بن علی|سيد محمد صاحب المدارك]] (م 1009 ق) خواسته است تا آن را كامل نمايد ولى وى احتراما نپذيرفته و با شرح [[المختصر النافع في فقه الإمامية|مختصر النافع]] آن ابواب را شرح زده است. (ذ/ج 2/16، 21، ج 36/20، أعيان الشيعة 82/3). | ||
==علت تأليف== | ==علت تأليف== | ||
| خط ۱۰۰: | خط ۸۵: | ||
در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج 35/20، 36 آقا بزرگ دربارۀ آن مى‌نويسد: هو شرح جيد كبير شرع فيه بكربلاء في شهر رمضان 977 و فرغ منه صفر 985 متداول مطبوع في مجلدين ضخمين. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج 35/20، 36 آقا بزرگ دربارۀ آن مى‌نويسد: هو شرح جيد كبير شرع فيه بكربلاء في شهر رمضان 977 و فرغ منه صفر 985 متداول مطبوع في مجلدين ضخمين. | ||
أعيان الشيعة ج 82/3: كتاب مجمع الفائدة و البرهان في شرح إرشاد الأذهان مشهور معروف مطبوع في مجلدين كبار شرح فيه الإرشاد كلّه سوى النكاح و الطلاق و العتق إلى المواريث. | أعيان الشيعة ج 82/3: كتاب مجمع الفائدة و البرهان في شرح إرشاد الأذهان مشهور معروف مطبوع في مجلدين كبار شرح فيه الإرشاد كلّه سوى النكاح و الطلاق و العتق إلى المواريث. | ||
[[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]]ج 19/1: كبير معروف مشهور، و بالفضل و التحقيق و الاتقان بين الأصحاب مذكور إلاّ أنه لم يوقف فيه إلى الآن على أبواب النكاح. و قد يناقش في أصل وضعه بالخروج عن طريقة الفقهاء المرضية و كثرة استماله على التدقيقات الفلسفية. | [[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]] ج 19/1: كبير معروف مشهور، و بالفضل و التحقيق و الاتقان بين الأصحاب مذكور إلاّ أنه لم يوقف فيه إلى الآن على أبواب النكاح. و قد يناقش في أصل وضعه بالخروج عن طريقة الفقهاء المرضية و كثرة استماله على التدقيقات الفلسفية. | ||
==تاريخ تأليف== | ==تاريخ تأليف== | ||
تأليف كتاب در رمضان 977 در كربلاء آغاز شده و قسمت اوّل آن تا پايان كتاب الصلاة در سال | تأليف كتاب در رمضان 977 در كربلاء آغاز شده و قسمت اوّل آن تا پايان كتاب الصلاة در سال 978ق در نجف اشرف پايان يافته است. و تا آخر كتاب الديات در صفر 985ق پايان يافته است. (ذ36/20/). | ||
==نسخه‌ها== | ==نسخه‌ها== | ||
در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]36/20 به نسخه‌اى به خط سيد عباس بن محمد بيابانكى، شاگرد مؤلف، مربوط به سال 986 ق، نزد شيخ مشكور در نجف اشرف و نسخه‌اى در كتاب‌هاى شيخ | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]36/20 به نسخه‌اى به خط سيد عباس بن محمد بيابانكى، شاگرد مؤلف، مربوط به سال 986 ق، نزد شيخ مشكور در نجف اشرف و نسخه‌اى در كتاب‌هاى شيخ عبدالحسين تهرانى در كربلاء اشاره شده است. | ||
در مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 204 به نسخه‌هاى منتخب متعددى از كتابخانه‌هاى | در مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 204 به نسخه‌هاى منتخب متعددى از كتابخانه‌هاى آیت‌الله مرعشى، مجلس شوراى اسلامى، دانشگاه تهران، آستان قدس رضوى و غير آن اشاره شده است. | ||
در چاپ كتاب موجود از نسخه‌هاى متعدد خطى و چاپى از إرشاد الأذهان و مجمع الفائدة و البرهان استفاده شده است امّا نسخه‌هاى خطى و چاپى متن إرشاد الأذهان عبارتند از: دو نسخۀ خطى از كتابخانۀ مدرسۀ فيضيه مربوط به سال‌هاى 1032 و | در چاپ كتاب موجود از نسخه‌هاى متعدد خطى و چاپى از إرشاد الأذهان و مجمع الفائدة و البرهان استفاده شده است امّا نسخه‌هاى خطى و چاپى متن إرشاد الأذهان عبارتند از: دو نسخۀ خطى از كتابخانۀ مدرسۀ فيضيه مربوط به سال‌هاى 1032 و 1050ق و يك نسخۀ مجهول التاريخ و دو نسخۀ چاپى از سال 1272 و 1307ق با روض الجنان. | ||
نسخه‌هاى خطى مجمع الفائدة و البرهان يازده نسخۀ خطى و يك نسخۀ چاپى است كه عبارتند از: جلد اول 1402 ق، جلد دوم 1403 ق، جلد سوّم 1404 ق، جلد چهارم 1405 ق، جلد پنجم 1406 ق، جلد ششم مشخص نيست، جلد هفتم 1409 ق، جلد هشتم 1411 ق، جلد نهم و دهم 1412 ق، جلد 11 در 1414 ق، جلد 12 در 1414 ق، جلد 13 مشخص نيست، جلد 14 در 1416 ق. | نسخه‌هاى خطى مجمع الفائدة و البرهان يازده نسخۀ خطى و يك نسخۀ چاپى است كه عبارتند از: جلد اول 1402 ق، جلد دوم 1403 ق، جلد سوّم 1404 ق، جلد چهارم 1405 ق، جلد پنجم 1406 ق، جلد ششم مشخص نيست، جلد هفتم 1409 ق، جلد هشتم 1411 ق، جلد نهم و دهم 1412 ق، جلد 11 در 1414 ق، جلد 12 در 1414 ق، جلد 13 مشخص نيست، جلد 14 در 1416 ق. | ||
تصحيح و حواشى و نظارت بر چاپ آن بوسيلۀ سه نفر از بزرگان و فضلاى حوزۀ علميۀ قم به نام‌هاى حاج آقا مجتبى | تصحيح و حواشى و نظارت بر چاپ آن بوسيلۀ سه نفر از بزرگان و فضلاى حوزۀ علميۀ قم به نام‌هاى حاج آقا [[عراقی، مجتبی|مجتبى عراقى]]، حاج آقا اشتهاردى، حاج آقا حسن يزدى انجام شده است و براى چاپ آن اين كارها انجام شده است. | ||
#تصحيح و ضبط متن صحيح با استفاده از نسخه‌هاى خطى و چاپى سنگى قديمى. | |||
#مشخص كردن مصادر آيات و احاديث از مصادر حديثى مورد اعتماد. | |||
#بيان معانى كلمات ناآشنا با استناد به شواهد حديثى و حتى قرآنى. | |||
#توضيح بعضى از عبارت‌هاى كتاب با مراعات اختصار و نياز به توضيح. | |||
#ضبط و بيان متن صحيح روايات. | |||
==شروح و حواشى== | ==شروح و حواشى== | ||
در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج 109/6 به دو حاشيۀ [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحيد بهبهانى]] | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج 109/6 به دو حاشيۀ [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحيد بهبهانى]] (م 1206 ق)، و سيد رفيع‌الدين محمد بن حيدر (م 1082 ق) اشاره شده است. | ||
در مقدمه‌اى بر فقه شيعه صفحۀ 205 و 302 به شرح [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحيد بهبهانى]] | در مقدمه‌اى بر فقه شيعه صفحۀ 205 و 302 به شرح [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحيد بهبهانى]] و دو شرح كه مؤلف آن ناشناخته است اشاره شده است. | ||
{{کتاب سال جمهوری اسلامی ایران}} | |||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[حاشیة مجمع الفایدة و البرهان]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
| خط ۱۵۱: | خط ۱۳۲: | ||
[[رده:فقه مذاهب]] | [[رده:فقه مذاهب]] | ||
[[رده:فقه شیعه]] | [[رده:فقه شیعه]] | ||
[[رده:کتاب سال جمهوری اسلامی ایران]] | |||
نسخهٔ ۲۱ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۵۲
| مجمع الفائدة و البرهان في شرح إرشاد الأذهان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | یزدی، حسین (مصحح)
عراقی، مجتبی (مصحح) مقدس اردبیلی، احمد بن محمد (نویسنده) اشتهاردی، علی پناه (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | ارشاد الاذهان الی احکام الایمان. شرح |
| ناشر | جماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامي |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1403 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | علامه حلی، حسن بن یوسف، 648 - 726ق. ارشاد الاذهان الی احکام الایمان - نقد و تفسیر فقه جعفری - قرن 8ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 14 |
| کد کنگره | BP 182/3 /ع8 الف4028 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مجمع الفائدة و البرهان في شرح إرشاد الأذهان تألیف احمد بن محمد اردبيلى، معروف به مقدس اردبيلى (م 993 ق). اين كتاب يكى از شروح مهم و معروف إرشاد الأذهان علامۀ حلّى (م 726 ق) مى‌باشد.
اعتبار كتاب
علامه حلّى داراى آثار متعددى در فقه اماميه مى‌باشد كه بعضى از آنها مانند «المنتهى» و «المختلف» مفصل و مشروح هستند و بعضى از آنها مثل «تحرير الأحكام» و «تذكرة الفقهاء» و «قواعد الأحكام» متوسط هستند و بعضى مانند «إرشاد الأذهان» و «تبصرة المتعلمين» مختصر و موجز هستند.
كتاب إرشاد الأذهان از زمان نگارش مورد توجه فقهاى بزرگ واقع شده است و شروح متعددى همچون:
- خلاصة التنقيح ابن فهد احسائى (م 841 ق)
- ذخيرة المعاد محقق سبزوارى (م 1090 ق)
- غاية المراد شهيد اوّل (م 876 ق)،
- روض الجنان شهيد ثانى (م 966 ق)،
- مجمع الفائدة و البرهان مقدس اردبيلى،
- و كتاب الطهارة شيخ انصارى (م 1280 ق) بر آن نوشته شده است.
در الذريعة ج 510/1، ج 74/13، 75، 14/6 به حواشى و شروح آن اشاره شده است.
مجمع الفائدة و البرهان از بهترين و مشهورترين و دقيق‌ترين موسوعه‌هاى فقه استدلالى است كه در اكثر كتاب‌هاى فقهى پس از آن همچون:
- مدارک الأحكام سيد محمد عاملى (م 1009 ق)،
- مفتاح الكرامة سيّد محمد جواد عاملى (م 1226 ق)،
- مستند الشيعة ملا احمد نراقى (م 1245 ق)،
- جواهر الكلام شيخ محمد نجفى (م 1266 ق)
و غير آنان مورد استناد و استدلال واقع شده است.
استقراء تام اقوال فقهاى قبل از مؤلف و بررسى و نقد و تحليل آنها از المقنع و الفقيه شيخ صدوق (م 381 ق) تا كتاب‌هاى شهيد ثانى (م 966 ق) اين كتاب را از جايگاه والايى برخوردار كرده است.
اين كتاب تمام ابواب فقه را در برنداشته است و كامل نيست و كتاب نكاح و انواع طلاق آن موجود نيست.
در أعيان الشيعة و الذريعة به نقل از مستدركات الوسائل محدث نورى از سيد حسن قزوينى نقل كرده است كه اين كتاب كامل بوده است اما حوادث زمان قسمتى از آن را نابود كرده است كه مؤلف در قسمت‌هايى از شرح آيات الأحكام به آن اشاره نموده است.
وى از شاگردش سيد محمد صاحب المدارك (م 1009 ق) خواسته است تا آن را كامل نمايد ولى وى احتراما نپذيرفته و با شرح مختصر النافع آن ابواب را شرح زده است. (ذ/ج 2/16، 21، ج 36/20، أعيان الشيعة 82/3).
علت تأليف
مؤلف در مورد علت تأليف مجمع الفائدة در خطبۀ آن مى‌نويسد:
ممّا كثر طلب الولد العزيز (محمد) أصلح اللّه تعالى أمر داريه و وفّقه للخير و أعانه عليه، مد الله في العمر السعيد و العيش الرغيد لتصنيف كتاب يحتوي النكت البديعة في مسائل الشريعة على وجه الإيجاز و الاقتصار خال عن التطويل و الإكثار أجبت مطلوبه.
گفتار بزرگان
در الذريعة ج 35/20، 36 آقا بزرگ دربارۀ آن مى‌نويسد: هو شرح جيد كبير شرع فيه بكربلاء في شهر رمضان 977 و فرغ منه صفر 985 متداول مطبوع في مجلدين ضخمين.
أعيان الشيعة ج 82/3: كتاب مجمع الفائدة و البرهان في شرح إرشاد الأذهان مشهور معروف مطبوع في مجلدين كبار شرح فيه الإرشاد كلّه سوى النكاح و الطلاق و العتق إلى المواريث.
روضات الجنات ج 19/1: كبير معروف مشهور، و بالفضل و التحقيق و الاتقان بين الأصحاب مذكور إلاّ أنه لم يوقف فيه إلى الآن على أبواب النكاح. و قد يناقش في أصل وضعه بالخروج عن طريقة الفقهاء المرضية و كثرة استماله على التدقيقات الفلسفية.
تاريخ تأليف
تأليف كتاب در رمضان 977 در كربلاء آغاز شده و قسمت اوّل آن تا پايان كتاب الصلاة در سال 978ق در نجف اشرف پايان يافته است. و تا آخر كتاب الديات در صفر 985ق پايان يافته است. (ذ36/20/).
نسخه‌ها
در الذريعة36/20 به نسخه‌اى به خط سيد عباس بن محمد بيابانكى، شاگرد مؤلف، مربوط به سال 986 ق، نزد شيخ مشكور در نجف اشرف و نسخه‌اى در كتاب‌هاى شيخ عبدالحسين تهرانى در كربلاء اشاره شده است.
در مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 204 به نسخه‌هاى منتخب متعددى از كتابخانه‌هاى آیت‌الله مرعشى، مجلس شوراى اسلامى، دانشگاه تهران، آستان قدس رضوى و غير آن اشاره شده است.
در چاپ كتاب موجود از نسخه‌هاى متعدد خطى و چاپى از إرشاد الأذهان و مجمع الفائدة و البرهان استفاده شده است امّا نسخه‌هاى خطى و چاپى متن إرشاد الأذهان عبارتند از: دو نسخۀ خطى از كتابخانۀ مدرسۀ فيضيه مربوط به سال‌هاى 1032 و 1050ق و يك نسخۀ مجهول التاريخ و دو نسخۀ چاپى از سال 1272 و 1307ق با روض الجنان.
نسخه‌هاى خطى مجمع الفائدة و البرهان يازده نسخۀ خطى و يك نسخۀ چاپى است كه عبارتند از: جلد اول 1402 ق، جلد دوم 1403 ق، جلد سوّم 1404 ق، جلد چهارم 1405 ق، جلد پنجم 1406 ق، جلد ششم مشخص نيست، جلد هفتم 1409 ق، جلد هشتم 1411 ق، جلد نهم و دهم 1412 ق، جلد 11 در 1414 ق، جلد 12 در 1414 ق، جلد 13 مشخص نيست، جلد 14 در 1416 ق.
تصحيح و حواشى و نظارت بر چاپ آن بوسيلۀ سه نفر از بزرگان و فضلاى حوزۀ علميۀ قم به نام‌هاى حاج آقا مجتبى عراقى، حاج آقا اشتهاردى، حاج آقا حسن يزدى انجام شده است و براى چاپ آن اين كارها انجام شده است.
- تصحيح و ضبط متن صحيح با استفاده از نسخه‌هاى خطى و چاپى سنگى قديمى.
- مشخص كردن مصادر آيات و احاديث از مصادر حديثى مورد اعتماد.
- بيان معانى كلمات ناآشنا با استناد به شواهد حديثى و حتى قرآنى.
- توضيح بعضى از عبارت‌هاى كتاب با مراعات اختصار و نياز به توضيح.
- ضبط و بيان متن صحيح روايات.
شروح و حواشى
در الذريعة ج 109/6 به دو حاشيۀ وحيد بهبهانى (م 1206 ق)، و سيد رفيع‌الدين محمد بن حيدر (م 1082 ق) اشاره شده است.
در مقدمه‌اى بر فقه شيعه صفحۀ 205 و 302 به شرح وحيد بهبهانى و دو شرح كه مؤلف آن ناشناخته است اشاره شده است.