اصطلاحات (ابهام زدایی)

اصطلاحات ممکن است عنوان برای نرم‌افزار یا کتاب‌های ذیل باشد:

• نرم‌افزار فرهنگ اصطلاحات علوم دربردارنده متن ۹۷ عنوان کتاب در زمینه فرهنگ ‌نامه اصطلاحات علوم، طیّ ۱۵۷ جلد، در موضوع‌هایی همچون: علوم قرآن، علوم حدیث، بلاغت، فقه، اصول فقه، فلسفه، عرفان، منطق، کلام ...

• فرهنگ اصطلاحات فقه اسلامی تأليف محسن جابرى عربلو از اولين فرهنگ‌نامه‌هاى فقهى به زبان فارسى است.

• اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها تأليف آيةاللّه شيخ على مشكينى، از بزرگان و فضلاى حوزه علميّه قم به زبان عربى مى‌باشد. این کتاب، برای بيان معانى اصطلاحى الفاظى كه در علم اصول مورد استفاده قرار مى‌گیرد، نوشته شده است.

• فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول تأليف عيسى ولائى است كه در آن اصطلاحات متنوع و پراكنده علم اصول را گردآورده و در حدّ لزوم به توضيح آنها پرداخته است.

• فرهنگ اصطلاحات اصولی اثر محمدحسين مختارى مازندرانى، لغت‌نامه‌اى است كه در آن، به توضيح و تشريح اصطلاحات علم اصول، پرداخته شده است.

• فرهنگ اصطلاحات قرآنی نوشته محمد يوسف حريرى، كتابى است به فارسى كه با انگيزۀ آشنا شدن جوانان با برخى اطلاعات قرآنى صورت گرفته است.مؤلف در اين كتاب به شرح و توضيح اصطلاحات قرآنى، چه اصل عربى اصطلاح و يا ترجمه فارسى آن، پرداخته و در هر مورد آيه‌اى از قرآن را كه از آن اصطلاح يا برگردان آن در آن استفاده شده ذكر مى‌كند.

• موسوعة كشاف اصطلاحات الفنون و العلوم اثر شيخ محمدعلى، فرزند شيخ على بن قاضى محمد حامد بن محمد صابر، مشهور به تهانوى از دانشمندان قرن دوازدهم است كه به زبان عربى، موسوعه‌اى است كه به تبيين و توضيح اصطلاحات همه دانش‌هاى رايج در زمان نگارنده آن مى‌پردازد.

• إصطلاحات الصوفية و يليه رشح الزلال شامل دو اثر از آثار ملا عبدالرزاق كاشانى (متوفاى 730ق)، همراه با رساله مختصرى از ابن عربى (متوفاى 638ق) به نام «اصطلاح الصوفية» است كه هر سه به زبان عربى به شرح واژه‌ها و اصطلاحات صوفيان همت گمارده‌اند.

• فرهنگ اصطلاحات فلسفه و کلام اسلامی تألیف جمعی از پژوهشگران، دومین مجلد از «مجموعه فرهنگ‌های اصطلاحات علوم و معارف اسلامی» است که توسط سید محمود موسوی مورد ویرایش قرار گرفته است. سید حسین صدر این اثر را اصلاح نموده و در ابتدای آن مقدمه‌ای نگاشته است.

• فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی عنوان اثری است 1 جلدی به زبان فارسی از سید جعفر سجادی با موضوع تصوف و واژه‌نامه‌ها. سجادی در این اثر مجموعه‌ای از اصطلاحات صوفیه را در قالب فرهنگ لغت صوفیان توضیح داده است.

• مبادی و اصطلاحات علم فقه اثر جلال جلالى‌زاده، كتابى است پيرامون مبادى و اصطلاحات علم فقه، به ويژه فقه شافعى كه به زبان فارسى و در دوران معاصر نوشته شده است.

• فرهنگ اصطلاحات روز (قاموس فارسی - عربی) اثر محمد غفرانی و مرتضی آیت‌الله‌زاده، فرهنگ واژگان و اصطلاحات فارسی - ‌عربی است که راهنمای آموزشی زائران فارسی‌زبان بوده که جهت انجام زیارت به شهرهای مقدس عراق و دیگر زیارتگاه‌ها سفر می‌کنند.

• اصطلاحات فقهی: شامل 6500 واژه و اصطلاح فقهی از طهارت تا دیات تأليف حسین مروج به زبان فارسی مشتمل بر 6500 واژه و اصطلاح فقهى از طهارت تا ديات است. این اثر با هدف نشر و رواج فرهنگ فقه اسلامى در بين اقشار مختلف جامعه نگارش شده است.

• اصطلاحات الصوفية از آثار بسيار مختصر ابن عربى است كه نویسنده در آن، تعدادى از اصطلاحات عرفانى را شرح داده است. همچنين در پایان کتاب، رساله كوچكى به آن ضمیمه شده كه به نظر مصحح از آثار ابن عربى است و نویسنده در آن نيز تعدادى ديگر از آن اصطلاحات را معنا كرده است.

• القاموس المبين في إصطلاحات الأصوليين تألیف دكتر محمود حامد عثمان از اساتيد اصول فقه دانشگاه الازهر مصر است. وى اثر حاضر را به شيوه اهل سنت نگاشته و به طور مختصر در ايضاح اصطلاحات اصولى كوشيده است.

• فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا از آثار استاد دكتر سيد جعفر سجادى (اصفهان 1303 - 1392ش) است كه در آن واژگان و اصطلاحات فلسفى صدرالمتألهين شيرازى را به‌صورت الفبايى ذكر كرده و در مورد هركدام با استفاده از متون اصيل فلسفى توضيح داده است.

• فرهنگ اصطلاحات آثار شیخ اشراق شهاب‌الدین سهروردى تألیف محمدخالد غفاری مجموعه‏‌ای است از اصطلاحات فلسفى و منطقى و اشراقى - عرفانى آثار غیر رمزى شیخ اشراق، همراه با تعاریف یا توصیف‌هایی که خود او از این اصطلاحات به دست داده است و شرحى که جناب آقای غفاری از این تعاریف به عمل آورده که در مجموع فرهنگ اصطلاحات آثار شیخ اشراق را تشکیل داده است.

• فرهنگ اصطلاحات اصول اثر مجتبى ملكى اصفهانى در واقع نوعى معجم نگارى است كه مولّف با بهره گيرى از مصادر و منابع مختلف آن را در قالب دو جلد به رشته تحرير درآورده است. اين كتاب هرچند «فرهنگ اصطلاحات اصول» ناميده مى‌شود ولى عملاً به توضيح برخى از اصطلاحات علوم ديگر نيز پرداخته است. مساعدت‌ها و راهنمايى‌هاى آیت‌الله سبحانى اين مجموعه را پربارتر كرده است.

• معناشناسی واژگان قرآن (فرهنگ اصطلاحات قرآنی) ترجمه فارسى سيد حسين سيدى از كتاب «المصطلحات القرآنية» صالح عُضيمة است كه توسط محمدحسين ساكت ويراستارى شده است. كتاب حاضر، حاوى نكاتى در باب معانى واژگان قرآنى و جايگاه آنها در كليّت نظام معرفتى قرآن است.

• فرهنگ اصطلاحات فلسفه، کلام و منطق از آثار آقاى جواد قاسمى (متولد 1338ش)، فرهنگ‌نامه‌اى دوزبانه (فارسى و انگليسى) و دوسويه (فارسى به انگليسى و انگليسى به فارسى) است كه در آن، نویسنده واژه‌ها و اصطلاحات علوم عقلى (منطق، كلام و فلسفه) در حوزه فرهنگ و تمدن اسلامى را همراه با معادل‌هاى انگليسى آن به ترتيب الفباى فارسى و انگليسى بدون هيچ توضيحى آورده است.

• گنجینه اصطلاحات فقهی و اصولی ترجمه «الفتح المبين في تعريف مصطلحات الفقهاء والأصوليين» نوشته محمد ابراهیم حفناوی نویسنده مصری است. فیض محمد بلوچ این کتاب را به فارسی روان ترجمه کرده و بر آن مقدمه نوشته است.

• فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا از آثار استاد دكتر سيد جعفر سجادى (اصفهان 1303 - 1392ش) است كه در آن واژگان و اصطلاحات فلسفى صدرالمتألهين شيرازى را به‌صورت الفبايى ذكر كرده و در مورد هركدام با استفاده از متون اصيل فلسفى توضيح داده است. البته در اين اثر، هزارها واژه بيان شده كه بسيارى از آن‌ها، به معناى دقيق كلمه، اصطلاحات فلسفى نيست و كلماتى است كه در متون فلسفى نيز آمده است و در نوشته‌هاى ملاصدرا نيز معانى خاصى غير از معانى لغوى‌اشان ندارند و گاه از قبيل اصطلاحات فلسفى‌اند، ولى اختصاصى به ملاصدرا ندارند و از اصطلاحات ويژه حكمت متعاليه شمرده نمى‌شوند.

• موسوعة كشاف اصطلاحات الفنون و العلوم اثر شيخ محمدعلى، فرزند شيخ على بن قاضى محمد حامد بن محمد صابر، مشهور به تهانوى از دانشمندان قرن دوازدهم است كه به زبان عربى، موسوعه‌اى است كه به تبيين و توضيح اصطلاحات همه دانش‌هاى رايج در زمان نگارنده آن مى‌پردازد.

• دراية الحديث، بازپژوهى مصطلحات حديثى در نگاه فريقين تأليف شادى نفيسى، توضيح و تشريح اصطلاحات حديثى در مذهب شيعه و عامه مى‌باشد كه به زبان فارسى در يك جلد نگارش شده است.

• فرهنگ عاشورا دائرةالمعارفى از واژه‌هاى مرتبط با واقعه كربلا و قيام حسينى است. جواد محدثى مؤلف اين اثر براى الفاظ، شماره‌اى قرار نداده و تعداد اين واژه‌ها مشخص نيست، ولى تعداد مدخل‌ها فراوان است و به هر كلمه‌اى كه به‌نوعى با قيام امام حسين(ع) از رويدادها، دوست و دشمن، عزادارى در طول تاريخ و... ارتباطى وجود داشته، پرداخته است.

• اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها تأليف آيةاللّه شيخ على مشكينى، از بزرگان و فضلاى حوزه علميّه قم به زبان عربى مى‌باشد. این کتاب، برای بيان معانى اصطلاحى الفاظى كه در علم اصول مورد استفاده قرار مى‌گیرد، نوشته شده است.

• مصطلح الحديث مع التطبيقات العملية لكثير من مسائله اثر شمس‌الدین محمد بن احمد بن عثمان ذهبی (672-‌748ق) با تحقیق و تعلیقات خلیل بن محمد عربی، کتابی است در تعریف و بررسی اصطلاحات حدیثی، همراه با تطبیق عملی در بسیاری از مسائل مربوطه.

• مصطلحات الفقهاء و الأصوليين فرهنگ‌نامه‌اى در علم فقه و اصول، تأليف نویسنده مصرى محمد ابراهيم حفناوى است. نویسنده رموز و اصطلاحات فقهى و كلامى را در قالب فرهنگ‌نامه با استناد به منابع فرق مختلف اسلامى ذكر كرده است.

• جامع العلوم في إصطلاحات الفنون تأليف قاضى عبدالنبى بن عبدالرسول احمدنگرى (متوفى 1173ق) از دانشمندان هندى قرن دوازدهم است. اين كتاب از جمله دايرةالمعارف‌هاى اسلامى عربى است كه به تبيين و توضيح اصطلاحات علوم و فنون مختلف در زمان نگارنده پرداخته است.

• شرح اصطلاحات تصوف اثر سید صادق گوهرین، در 8 جلد و به زبان فارسی است.

• فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم رجالی اثر محمدحسین مختاری مازندرانی و علی‌اصغر مرادی، فرهنگ‌نامه‌ای است در جهت بیان معنا و مفهوم اصطلاحات علم رجال.

• معجم مصطلحات الإباضية اثر گروهی از نویسندگان، فرهنگ اصطلاحات عقیدتی، فقهی و فرهنگی فرقه اباضیه می‌باشد که به زبان عربی، به چاپ رسیده است.

• مبادی و اصطلاحات اصول فقه تأليف جلال جلالى‌زاده، كتابى است پيرامون تاريخچه و مبادى علم اصول فقه و اصطلاحات رايج و متداول در آن كه به زبان فارسى و در دوران معاصر نوشته شده است.

• موسوعة مصطلحات ابن سينا (الشيخ الرئيس) اثر «جيرار جهامى»، فرهنگ‌نامه‌اى الفبايى و به زبان عربى است كه در آن واژه‌ها و اصطلاحات ذكرشده در آثار فيلسوف بزرگ و مشهور، ابن سينا را با دقت مشخص كرده و همگى را از الف تا ياء به‌صورت مستند شرح داده است.

• فرهنگ اصطلاحات علوم و تمدن اسلامی فرهنگ‎نامه فارسی - انگلیسی اصطلاحات علوم و فنون تمدن اسلامی است که توسط محمدتقی اکبری با همکاری علی آخشینی، احمد رضوانی و عبدالله عظیمایی، زیر نظر جواد قاسمی گردآوری شده است.

• فرهنگ اصطلاحات درایة الحدیث و رجال تألیف محسن قاسم‌پور و حسین ستار، حاوی شرح و توضیح اصطلاحات علوم حدیث به زبان فارسی است.

• مصطلحات الفقه و معظم عناوينه الموضوعية اثر آیت‌الله على مشكينى، بيان، توضيح و بررسى برخى از اصطلاحات فقهى و اصولى مى‌باشد كه به زبان عربى و در سال 1419ق1377/ش، نوشته شده است.

• المبين في اصطلاحات الحكماء و المتكلمين نوشته على بن ابى على بن محمد بن سالم ملقب به سيف‌الدين آمدى (551-623 ه)، معروف به شافعى و حنبلى و نویسنده كتاب‌هاى كلامى أبكار الأفكار في أصول‌الدين و غاية المرام في علم الكلام است كه به شرح و توضيح پاره‌اى اصطلاحات كلامى و حكمى مى‌پردازد.

• علوم حدیث و اصطلاحات آن ترجمه فارسی عادل نادرعلی از کتاب «علوم الحديث ومصطلحه» دکتر صبحی صالح است.

• معجم اصطلاحات أصول الفقهاثر عبدالمنّان راسخ مجموعه‌اى است كه در آن واژگان اصولى براساس مذاهب اهل سنت تعريف شده است.

• فرهنگ اصطلاحات منطقی به انضمام واژه نامه فرانسه و انگلیسی اثر صاحب كتاب «منطق صورى»، محمد خوانسارى (اصفهان، 1300-1388ش، تهران) است كه نویسنده در آن، معانى واژگان و اصطلاحات علم منطق صورى را به‌صورت الفبايى، مطرح و با استناد به منابع معتبر اين علم تعريف كرده است.

• واژه‌شناسی اصطلاحات اصول فقه ثر احمد قلى‌زاده كوششى در زمينه شناسايى واژه‌ها و اصطلاحات اصول فقه است كه در ميان اندك كتبى كه در اين موضوع تدوين گرديده از برجستگى‌ها و دقت نظرهاى ارزنده و قابل توجهى برخوردار است.

• اصطلاحات پزشکی در فرهنگ‌نامه‌های کهن عربی - ‌پارسی اثر وجیهه پناهی، کتابی است مشتمل بر بیشتر واژگان و اصطلاحات پزشکی، اعضای بدن انسان، داروها و اسامی بیماری‌ها که در دو بخش فارسی به عربی و عربی به فارسی، گرد آمده است.

• اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی اثر آقايان مصطفى آخوندى، مرتضى محمديان و محمدصالح كميلى است كه در آن، نویسنده واژه‌ها و اصطلاحات مربوط به جهاد و دفاع و نيز واژگان نظامى مطرح‌شده در منابع فقهى را از نظر لغوى و اصطلاح علم فقه به‌صورت مستند با استفاده از منابع متعدد فقهى و... بر طبق حروف الفباى فارسی توضيح داده است.

• معجم مصطلحات الرجال و الدراية اثر محمدرضا جدیدی‌نژاد، فرهنگ‌نامه‌ای است در حوزه رجال و درایه که با توجه به نگرش مذهب شیعه نوشته شده است. این اثر تحت اشراف محمدکاظم رحمان ستایش به زبان عربی به نگارش درآمده است.

• رشف الالحاظ في کشف الالفاظ با عنوان فرعی «فرهنگ اصطلاحات استعاري صوفيه» و عنوان کامل «رشف الالحاظ في کشف الالفاظ: فرهنگ نمادهاي عرفاني در زبان فارسی» اثری است یک جلدی به زبان فارسی از شرف الدين حسين بن الفتي تبريزي با موضوعات تصوف و واژه‌نامه‌ها. نویسنده در این اثر اصطلاحات و تعبیرات صوفیه را در قالب فرهنگ‌لغتی حاوی اصطلاحات استعاری آنان گرد آورده است.

• فرهنگ علوم فلسفی و کلامی نوشته جعفر سجادی، پژوهشی است در جهت جمع‌آوری اصطلاحات دو علم فلسفه و کلام. این کتاب به زبان فارسی در زمان معاصر و در یک جلد به نگارش درآمده است.

• المعجم الشامل للمصطلحات العلمية و الدينية كه نام كامل آن عبارت است از: «المعجم الشامل للمصطلحات العلمية و‌الدينية؛ الفقه - الأصول - الفلسفة - المنطق»، اثر ابراهیم حسین سرور، فرهنگ لغات و اصطلاحات مربوط به علم فقه، اصول، فلسفه و منطق مى‌باشد.

كتاب به زبان عربى و مقدمه آن در سال 2007م نوشته شده است.

• درسنامه درایة الحدیث از آثار سيد رضا مؤدّب (متولد 1341ش) است كه در آن، اصطلاحات فراوان حديث و طبقه‌بندى‌هاى گوناگون آن را به صورت علمى و مستند شرح داده است. نویسنده اين اثر را به صورت متن آموزشى براى دانشجويان دوره كارشناسى رشته علوم قرآن و حديث تنظيم كرده و از ذكر مباحث اختلافى و جنجالى پرهيز كرده است.

• معجم المصطلحات الحديثية اثر سید عبدالماجد غورى، فرهنگ لغات و اصطلاحات مربوط به علم حدیث مى‌باشد که به زبان عربى و در سال 1427ق، نوشته شده است.

• موسوعة مصطلحات الإمام الغزالي از آثار «رفيق العجم»، فرهنگ‌نامه‌اى الفبايى و به زبان عربى است كه در آن واژه‌ها و اصطلاحات ذكرشده در آثار امام ابوحامد محمد غزالى را با دقت مشخص كرده است.

• التعريفات رساله‌اى است به زبان عربى، نوشته مير سيد‌ ‎شريف جرجانى. اين اثر، در واقع، فرهنگ اصطلاحات معارف اسلامى در علوم عقلى و نقلى است و شامل اصطلاحات صرف و نحو و بلاغت، فقه و اصول فقه، حديث، تفسير، هيئت، رياضيات، كلام، منطق، فلسفه، عرفان و فِرَق است.

• مصطلحات الفقه اثر علی مشکینی (متوفی 1428ق)، معجم اصطلاحات فقهی است که توسط حمید احمدی جلفایی تحقیق شده است.

• الإصطلاحات الفقهية في الرسائل العملية اثر ياسين عيسى عاملى، فرهنگ‌نامه‌اى از كلمات، تعابير و واژگان به كار رفته در رساله‌هاى عمليه و اصطلاحات فقهاى شيعه به زبان عربى است.

• معجم المصطلحات الصوفية از آثار «انور فؤاد ابى‌خزام»، عبارت از فرهنگ‌نامه‌اى الفبايى و به زبان عربى است كه در آن، نویسنده واژه‌ها و اصطلاحات ذكر شده در آثار صوفيان را با دقت مشخص كرده است.

• اصطلاح‌نامۀ اصول فقه تأليف گروهى از محققین، مجموعه اصطلاحات استاندارد شده اصول فقه و فهرستى منظم از واژه‌هاى كليدى و كاربردى همراه با روابط معنايى بين آنها است. هدف اساسى از تأليف کتاب تهيه طرحى از حوزه این علم برای نشان دادن روابط منطقى ميان مفاهيم اصطلاحات و ترسيم كلى و مجموعى از ساختار آن است.

• مصطلحات المذاهب الفقهية و أسرار الفقه المرموز في الأعلام و الكتب و الآراء و الترجيحات اثر عربى مريم محمدصالح ظفيرى، پيرامون اصطلاحات فقهى رايج در مذاهب اهل سنت مى‌باشد.

• القاموس الفقهي لغة و اصطلاحا تأليف استاد سعدى ابوجيب، از منظرى لغوى و اصطلاحى به بيان معناى الفاظ و اصطلاحات فقهى پرداخته است.

• موسوعة مصطلحات ابن خلدون و الشريف علي محمد الجرجاني فرهنگ اصطلاحات علوم اسلامى است كه توسط دكتر رفيق عجم در سال 1422 هجرى قمرى تدوين شده است.

• موسوعة مصطلحات ابن رشد الفيلسوف از آثار «جيرار جهامى»، فرهنگ‌نامه‌اى الفبايى و به زبان عربى است كه در آن واژه‌ها و اصطلاحات ذكرشده در آثار فيلسوف مشهور، ابن رشد را با دقت مشخص كرده است.

• موسوعة مصطلحات صدرالدين الشيرازي اثر «سميح دغيم»، فرهنگ‌نامه‌اى الفبايى و به زبان عربى است كه در آن واژه‌ها و اصطلاحات ذكرشده در آثار حكيم ملا صدراى شيرازى را با دقت مشخص كرده است.

• موسوعة مصطلحات التصوف الإسلامي تأليف رفيق العجم، يكى از مجموعه فرهنگ‌هاى عربى است كه با استناد به متون عرفانى به شرح و بررسى اصطلاحات عرفان و تصوف پرداخته است. اثر حاضر، افزون بر اينكه اصطلاحات را شرح مى‌دهد، در اطلاع‌رسانى منابع عرفانى بر اساس اصطلاحات آن نيز سودمند است.