قزوینی رازی، عبدالجلیل
| نام | قزوینی رازی، عبدالجلیل |
|---|---|
| نام‌های دیگر | رازی، عبدالجلیل بن ابی‌الحسین
قزوینی، ابوالرشید عبدالجلیل قزوینی، عبدالجلیل قزوینی، نصیرالدین عبدالجلیل عبدالجلیل رازی |
| نام پدر | ابوالحسین |
| متولد | اواخر قرن پنجم |
| محل تولد | قزوین |
| رحلت | بعد از 560ق |
| اساتید | اوحدالدین قزوینی |
| برخی آثار | بعض مثالب النواصب في نقض «بعض فضائح الروافض»، معروف به نقض |
| کد مؤلف | AUTHORCODE03428AUTHORCODE |
نصيرالدين عبدالجليل بن ابی‌الحسين بن ابی‌الفضل قزوينی رازی (متوفای بعد از 560ق)، مشهور به عبدالجلیل قزوینی رازی از عالمان و واعظان شيعی و متكلمان برجسته سده ششم هجری در ديار "ری" می‌باشد. وی شخصی دانشمند، فصيح و ديندار و از سخنوران و وعاظ معروف زمان خود بوده است و با کتاب نقض - که در شمار متون کهن فارسی است - شناخته می‌شود؛ کتابی که حاوی اطلاعات فراوان تاریخی، مذهبی، جغرافیایی، کلامی و... است.
ولادت
از تاريخ تولد او اطلاعی در دست نيست اما از پاره‌ای قرائن مشخص می‌شود كه تولد وی در اواخر قرن پنجم بوده است. عبدالجلیل اصالتاً اهل قزوین بوده اما به سبب سکونت در شهر ری و قرار گرفتن در شمار علمای شیعۀ آن بلاد، او را عبدالجلیل رازی نیز می‌خوانده‌اند.
تحصیلات
در مورد چگونگی شروع تحصیلات و همچنین استادان وی در کتاب‌های شرح‌حال‌نگاری مطالب زیادی نمی‌توان یافت. احتمالاً تحصیلات خود را از شهر قزوین شروع و پس از هجرت به ری، تحصیلات خود را در آنجا تکمیل کرده است. عبدالجلیل در کتاب النقض به شاگردی نزد «اوحدالدین قزوینی» (برادر بزرگ‌تر عبدالجلیل) و ابومنصور المظفر العبادی تصریح کرده است. اما قرائن دال بر این است که او، از محضر دیگر علمای آن دوره هم کسب فیض کرده است. از بزرگان آن دوره می‌توان به ابوالوفاء عبدالجبار رازی، شیخ معین‌الدین امیر کاعجلی و... اشاره داشت.
شاگردان
بعد از منتجب‌الدين، رافعى مؤلف التدوين فى اخبار اهل العلم بقزوين از عبدالجليل قزوينى چنين ياد كرده است:
«عبدالجليل بن ابوالحسين مشهور به ابورشيد قزوينى، واعظ، اصولى، داراى كلامى شيوا در وعظ است. تأليفاتى در علم كلام دارد. در رى سكونت دارد و از شیعیان است».
به غير از اين دو تن، تمامى كسانى كه شرح حال اين عالم شيعى را آورده‌اند، به كلام منتجب‌الدين يا رافعى اشاره كرده‌اند. متن كتاب نقض، اطلاعات ديگرى از حيات و زندگى عبدالجليل در بر دارد.
وفات
از تاریخ وفاتش نیز اطلاع دقیقی در دست نیست، در نيمه دوم سده ششم هجری يعنی پس از سال 560 بوده است. قديمى‌ترين گزارش در باب شرح حال عبدالجليل، گفته‌هاى منتجب‌الدين على بن بابويه است.
منتجب‌الدين در معرفى وى ضمن آنكه او را از جمله عالمان شيعى دانسته كه به پرهيزگارى شهره بوده‌اند، به مهارت و استادى قزوينى در علم كلام اشاره و آثار وى را اين گونه ذكر كرده است.
آثار
- بعض مثالب النواصب فى نقض بعض فضائح الروافض [بعضى از زشتيهاى نواصب (دشمنان اهل‌بيت) در ردّ كتاب برخى زشتيهاى شیعیان ]
- كتاب السؤالات و الجوابات (در هفت جلد)
- مفتاح التذكير
- تنزيه عايشه
- البراهين فى امامة اميرالمؤمنين
- رساله‌اى در رد اسماعيليه
در كتاب نقض، عبدالجليل در چند مورد از ديگر اثرش به نام مفتاح الراحات (درجات) فى فنون الحكايات سخن گفته است. اين نيز محتمل است كه مفتاح التذكير همان مفتاح الراحات باشد كه اشارتى به اين كتاب در نقض آمده است. به جز اين آثار، اين را مى‌دانيم كه عبدالجليل در علم كلام تبحر خاصى داشته و از سردمدان اين رشته در عصر خويش بوده است.