التدوين في أخبار قزوين
التدوين في اخبار قزوين، اثر عبدالكريم بن محمد رافعى قزوينى و تحقيق شيخ عزيزالله عطاردى، از كامل‌ترين و بهترين كتاب‌هاى تاريخ رجالى و محلى ایران كه به زبانى عربى مى‌باشد.
| التدوين في أخبار قزوين | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | رافعی قزوینی، عبدالکریم بن محمد (نویسنده) عطاردی قوچانی، عزیزالله (محقق) |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1408 ق یا 1987 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | قزوین - تاریخ مجتهدان و علما - ایران - قزوین - سرگذشت‌نامه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 4 |
| کد کنگره | BP 55/2 /ر2ت4 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مؤلف نام‌هاى ديگرى نيز برای كتاب خود انتخاب نموده است كه در ابتداى كتاب به آنها اشاره كرده است، برخى از اين نام‌ها «كتاب التدوين في ذكر أهل العلم بقزوين» يا «التدوين في علماء قزوين» مى‌توان اشاره كرد.
انگیزه تألیف
هدف مؤلف از تألیف «التدوين» نگارش كتابى تاريخى محلى كامل برای قزوين بوده، تا مشتمل بر اخبار قزوين و ساكنان، ذكر رجال و دانشمندان «شهرستان قزوين» باشد.
و در اين امر از منابع كتبى يا شفاهى فراوانى سود جسته است كه اكثر آنها را كتاب‌ها و اخبار اهل سنت تشكيل مى‌دهد. زيرا او خود سنى شافعى مذهب بوده است.
ساختار
روش مؤلف در فهرست‌بندى نام رجال بر اساس دو عاملى اصلى ترتيب الفبايى نام اشخاص و ترتيب الفبايى نام پدر مى‌باشد. استثنايى كه در اين مورد وجود دارد تنها مربوط به رجالى با نام‌هاى محمد است كه رافعى به خاطر احترام به نام مبارک سول گرامى اسلام، اين اسامى را در فصل اول قرار داده و همين افراد را بر اساس ترتيب الفبايى را با عنان «المحمدون حرف الالف في آبائهم» آغاز و تا «حرف الياء في الاباء» پيش رفته است.
فصل بعدى با عنوان «القول في من سوى المحمدين» آغاز شده كه در آن به فهرست بندى نام‌هاى ديگر، به جز محمد از حرف الف تا حرف ياء پرداخته است، برای نمونه اسم ابراهیم بن احمد را ابتدا، سپس ابراهیم بن بينمان، سپس ابراهیم بن جبرييل... تا ابراهیم به يوسف را مرتب فهرست نموده است. و اين ترتيب تا حرف ياء كه آخرين حرف از حروف الفباء مى‌باشد، پيش رفته است.
گزارش محتوا
كتاب در چهار جلد منتشر شده كه جلد اول با ذكر نسخه‌هاى كتاب و خطبه‌اى از مؤلف شروع شده، سپس مقدمه‌اى ذكر شده كه مؤلف مقدمه را به چهار فصل تقسيم كرده است:
يكم: در فضائل قزوين و خصوصيات آن كه به دو بخش منقول و مستنبط تقسيم نموده و بخش منقول را به دو قسمت نقل اخبار در مورد فضيلت قزوين و ديگرى، آثار بودن در قزوين تقسيم نموده است.
و بخش دوم را به چهار قسمت فضيلت و خصوصيات، درباره نام قزوين، در کیفیت بناى قزوين و درباره مساجد، مقابر، و مدارس شهرستان قزوين قلم زده است.
پس از اين به ذكر كسانى از صحابه رسول خدا(ص) و تابعين كه به قزوين وارد شده‌اند پرداخته؛ از جمله: براء بن عازب انصارى، سعيد بن عاص اموى، سلمان فارسی، ابوهريره، سلمان بن ربيع تميمى باهلى، ولید بن عقبه بن ابى معيط و...
در اين گونه موارد رافعى گاه راه افراط پيموده و مواردى را نقل كرده كه سند معتبر تاريخى ندارد، مثلاًاويس قرنى را از جمله‌ى تابعين بر شمرده كه به قزوين آمد و در جنگ منطقه‌ى ديلم به شهادت رسيد و در همان جا دفن شد. در صورتى كه مى‌دانيم اويس قرنى در جنگ صفين و در ركاب حضرت على(ع) به شهادت رسيده است و در جاى ديگر ورود حضرت على بن موسى الرضا(ع) به قزوين يادآور مى‌شود؛ ولى چنين نمى‌باشد و مصحح نيز اين مطلب را يادآور مى‌شود.
بعد از ذكر تابعين و صحابه به ذكر اشخاصى كه نامشان با محمد شروع مى‌شود، جلد اول را ادامه مى‌دهد كه به نام المحمدون در كتاب ذكر شده است و با محمد بن قهيار آن را به پایان مى‌برد.
جلد دوم، در ادامه جلد اول با محمد بن كيلويه شروع و بخش محمدون را با محمد بن يحيى به پایان مى‌برد و در اين بخش (محمدون) تعدادى از كسانى كه نامشان محمد است، بدون اين كه در نظم فوق جاى دهد، در آخر اين بخش ذكر كرده است.
و چون بخش محمدون به پایان رسيد، كتاب را طبق ترتيب حروف الفباء شروع كرده، به عنوان مثال با ابراهیم بن احمد شروع و اين جلد را با حرف خاء؛ يعنى خازم بن يحيى به پایان برده است.
جلد سوم، كتاب با حرف دال شروع شده تا حرف عين ادامه دارد.
جلد چهارم: تتمه حرف عين را شروع تا پایان حرف ياء ادامه پيدا كرده است، سپس يك خاتمه كه در آخر چهار جلد آن تكرار شده و در پایان فهرست اسماء تراجم چهار جلد را، در اين جلد ذكر كرده و اين جلد را به پایان برده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.
وابسته‌ها
الدرجات الرفيعة في طبقات الشيعة
یادنامه مفسر کبیر استاد علامه طباطبایی
پیشگامان تشیع در ایران، همراه با رویکردی تفصیلی به رجال اشعریان
حياة الشيخ محمد بن يعقوب الكليني
مصفی المقال في مصنفي علم الرجال
زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی علامه میرزا ابوالحسن شعرانی
أكذوبتان... حول الشريف الرضي التقي الزاهد
تراجم الرجال: مجموعه تراجم لأعلام اکثرهم مغمورون تنشر موادها التاریخیة لاول مرة
همرهی خضر: بیست‌و‌پنج سال همراه علامه امینی، گوشه‌هایی از زندگی علامه امینی
طبقات أعلام الشيعة و هو نقباء البشر في القرن الرابع عشر (دار المرتضی)
الفوائد الرضوية في أحوال علماء المذهب الجعفرية
فهرست آل بابويه و علماء البحرين
مهر تابان: یادنامه و مصاحبات تلمیذ و علامه عالم ربانی علامه سید محمدحسین طباطبائی تبریزی (طبع جدید)
مهر تابان: یادنامه و مصاحبات تلمیذ و علامه، عالم ربانی علامه سید محمدحسین طباطبائی تبریزی (طبع قدیم)
میر محمدمؤمن استرآبادی مروج تشیع در جنوب هند
مطلع انوار: احوال دانشوران شیعه پاکستان و هند
رياض العلماء و حياض الفضلاء (مطبعة الخيام)
الشمس الساطعة؛ رسالة في ذكری العالم الرباني العلامة السيد محمدحسين الطباطبائي التبريزي