سهروردی، یحیی بن حبش

شهاب‌الدين يحيى بن حبش سهروردى (549-587ق)، معروف به شهاب‌الدین، شیخ اشراق، شیخ مقتول و شیخ شهید، فیلسوف، اصولی، فقیه، و از برجسته‌ترين چهره‌هاى حكمت اسلامى و فرهنگ ايران‌زمين، اهل شهر سهرورد شهرستان خدابنده استان زنجان، مهمترین اثر فلسفی او حکمة الإشراق است.

نام	سهروردی، یحیی بن حبش
نام‎های دیگر	سهروردی، شهاب‌الدین شهاب‌الدین سهروردی شهاب مقتول شیخ اشراق شیخ مقتول شهید اشراق Yahya ibn Habash Suhrawardi
نام پدر	حبش بن امیرک
متولد	549ق
محل تولد	سهرورد زنجان
رحلت	587ق، حلب
اساتید	مجدالدين جيلى
برخی آثار	حکمة الإشراق مجموعه مصنفات شیخ اشراق فرهنگ اصطلاحات آثار شیخ اشراق شهاب‌الدین سهروردى اشراق هياکل النور
کد مؤلف	AUTHORCODE00714AUTHORCODE

با سهروردی، عمر بن محمد اشتباه نشود.

با سهروردی، عبدالقاهر بن عبدالله اشتباه نشود.

برای دیگر کاربردها، شهاب‌الدين سهروردى (ابهام زدایی) را ببینید.

برای دیگر کاربردها، سهروردی (ابهام زدایی) را ببینید.

ولادت

وى در سال 549ق، در قريه‌ى سهرورد زنجان ديده به جهان گشود.

تحصیلات

در مراغه نزد مجدالدين جيلى به تحصيل پرداخت و اصول فقه را آموخت. در همين شهر و در محضر همين استاد، با فخر رازى همدرس بود.

وى براى تكميل تحصيلات و معلومات خود از مراغه، راهى اصفهان شد و در اين شهر با افكار و آراى شيخ الرئيس (ابن سينا) كه در آن زمان در كمال شهرت بود، آشنايى كامل يافت.

وى در بيان مسائل، بى‌باك بود و صراحت لهجه او گاهى به فاش شدن اسرار سير و سلوك و رموز عرفان منجر مى‌شد. سرانجام، فقهاى قشرى عامه كه تنها به ظواهر شريعت توجه داشتند، عليه او شوريدند و سخنانش را خلاف اصول دين پنداشتند؛ تا جايى كه «ملك ظاهر» را به قتل او تشويق كردند. ملك كه در باطن به شيخ ارادت مى‌ورزيد، به خواسته فقها وقعى ننهاد و از قتل او ابا كرد. فقها هم بيكار ننشستند و شكوائيه‌ها نزد «صلاح‌الدين ايوبى» فرستادند و انجام اين كار را از او خواستند.

صلاح‌الدين، به ملك ظاهر نامه‌اى نوشت و به بهانه برخى ملاحظات سياسى، دستور قتل او را داد. فقها هم به اصرار خود ادامه دادند؛ تا سرانجام، ملك ظاهر، برخلاف ميل باطنى خود، وى را در حلب زندانى كرد. ايشان در زندان در سن 36 يا 38 سالگى، در سال 587، به‌نحو مرموزى بدرود حيات گفت.

اكثر تذكره‌نويسان اسلامى، توجه زيادى به دقايق حيات وى نداشته و حتى برخى او را با اعضاى خانواده معروف سهروردى كه از بزرگان عرفان و تصوف بوده‌اند، اشتباه كرده‌اند.

فقط شاگرد و مريد او، شمس‌الدين شهرزورى است كه در «نزهة الارواح و روضة الافراح»، فصل مفصل و بسيار مهمى را درباره استاد خود نگاشته است، اما حتى اين شرح كه خواننده را با بسيارى از خصوصيات اخلاقى و فكرى وى آشنا مى‌سازد، درباره چگونگى تحولات دوره آخر حيات او مطالب كافى در دسترس قرار نمى‌دهد؛ فقط خواننده را با نابغه‌اى بزرگ آشنا مى‌سازد كه به علت حدت ذهن توأم با نوعى گستاخى و بى‌سياستى، دائما با علماى زمان خود در ستيز و مجادله بود و سرانجام، به‌نحوى كه آشكار نيست، قربانى اين امر شد.

وفات

سرانجام به دستاویز آن که وی سخنانی برخلاف اصول دین می‌گوید، از ملک ظاهر خواستند که او را به قتل برساند، و چون وی از اجابت خواسته آن‌ها خودداری کرد، به صلاح‌الدین ایوبی شکایت بردند. متعصبان او را به الحاد متهم کردند و علمای حلب خون او را مباح شمردند.

به همین دلیل سهروردی را در ۵ رجب ۵۸۷ هجری قمری به زندان افکند و شیخ همان‌جا از دنیا رفت. وی در هنگام مرگ، ۳۸ سال داشت و مزار ایشان در مسجد امام سهروردی شهر حلب می‌باشد.

چگونگى قتل و يا وفات وى، درخور تحقيق دقيق‌ترى است، نه فقط براى روشن كردن جريانات حيات او، بلكه چون چگونگى اين واقعه و علل آن، با تحولات بعدى عالم اسلامى و سير حكمت اسلامى، توأم است و كليدى است براى فهم اين مطلب.

گرچه، وى در حلب وفات يافت، نام او در آن ديار، به‌كلى فراموش شد؛ به‌طورى‌كه قبر او امروز در پاسگاهى قرار گرفته و فقط عده قليلى از دانشمندان، از وجود آن خبر دارند؛ درحالى‌كه همين حكيم، به‌زودى نفوذ فراوانى در ايران از خود به جا گذاشت و از مهم‌ترين عوامل حيات فكرى بعدى ايران و عالم تشيع به شمار مى‌آيد.