ابن حنبل، احمد بن محمد

آرامگاه احمد بن حنبل

نام	ابن حنبل، احمد بن محمد
نام‌های دیگر	اح‍م‍د ب‍ن‌ ح‍ن‍ب‍ل‌ اح‍م‍د ح‍ن‍ب‍ل ام‍ام‌ اب‍ن‌ ح‍ن‍ب‍ل‌ ش‍ی‍ب‍ان‍ی‌، اح‍م‍دب‍ن‌ م‍ح‍م‍د اب‍ن‌ ح‍ن‍ب‍ل‌، اب‍و ع‍ب‍دال‍ل‍ه‌ اح‍م‍د Ahmad ibn Hanbal
نام پدر	محمد
متولد	164ق
محل تولد	بغداد
رحلت	241 ‌‎ق
اساتید	القاضی ابویوسف هشیم بن بشیر ابی حازم الواسطی سفیان بن عیینة محمد ادریس شافعی
برخی آثار	فضائل الصحابة مسند الإمام أحمد بن حنبل
کد مؤلف	AUTHORCODE445AUTHORCODE

ابوعبدالله احمد بن محمد بن حنبل بن هلال شيبانى مروزى (164- 241 ق)، متکلم، پيشواى مذهب حنبلى (یکی از چهار مذهب فراگیر فقهی اهل سنت)، از بزرگان محدثين و فقهاى اسلام، مشهورترین کتاب أحمد بن حنبل همان مُسند اوست که از معتبرترین کتب در نزد اهل سنت است.

ولادت

در ربيع‌الاول 164 در بغداد متولد شد. خاندان احمد، خراسانى بودند و جدش والى سرخس بود و در قيام عباسيان، جزء مبلغان شيعه بنى‌عباس گرديد. پدرش فرمانده لشكر بود و در 30 سالگى درگذشت. مادرش در حالى كه احمد را باردار بود، از مرو به بغداد رفت و احمد در بغداد به دنيا آمد.

تحصیلات

احمد در 14 سالگى به مكتب‌خانه مى‌رفت و در همان سن نوجوانى در محضر بزرگان حاضر مى‌شد.

او به كوفه و بصره نيز سفرهايى داشت و از علماى حديث آن شهرها نيز استفاده كرد. احمد پنج بار حج انجام داد كه سه سفر آن با پاى پياده بود. در این سفرها نيز از افراد معتبر حديث مى‌شنيد. احمد خيلى زود به مرحله‌اى رسيد‌ ‎كه خود مى‌توانست فقه و حديث را تدريس كند، با این حال گفته‌اند كه او تا پيش از 40 سالگى فتوا نمى‌داد. او شاگردان و راویان بسيارى داشت و راویان حديث بعد از او، كه درس او را درك كردند، در انتقال احاديث از تلاش‌هاى او در زمینه انتقال حديث استفاده كرده‌اند.

یکى از حوادث مهم در زندگى او، واقعه محنه است كه حتى باعث شده است كه ستايشگران او به اغراق روى بياورند. در واقعه محنه، مأمون در سال 218ق نامه‌اى به شرطه بغداد نوشت كه از قاضيان و محدثان بغداد در مساله «خلق قرآن» سوال كند و آنان را تهديد كند كه اگر به خلق قرآن شهادت ندهند، كشته مى‌شوند. به همین علت، همه آنان این مسأله را پذيرفتند. در جلسه‌اى كه احمد بن حنبل حضور داشت او این شهادت را نداد و فقط گفت كه قرآن كلام الله است و عده‌اى ديگر نيز او را تأييد كردند. شرطه بغداد ماجرا را برای مأمون گزارش داد و مأمون در نامه‌اى آن‌ها را به جهل و نادانى متصف كرد و گفت اگر از سخن خود بازنگشتند، آن‌ها را به نزد او بفرستيد. در نهايت همه جز احمد بن حنبل و محمد بن نوح به خلق قرآن شهادت دادند و این دو زندانى شده و سپس به اقامتگاه خليفه در طرسوس فرستاده شدند. محمد بن نوح در بازگشت به بغداد و در حالى‌كه در بند بود، درگذشت و فقط احمد به بغداد بازگشت و تا زمان معتصم در حبس ماند. در آن دوره به محضر خليفه فراخوانده شد و با آن‌كه تهديد به تازيانه شده بود، با شجاعت و مقاومت تحسين‌آمیزى با عقيده خلق قرآن مبارزه كرد. همین عمل او در میان عامه مردم از او یک قهرمان ساخت. او در نهايت محكوم به ضربات تازيانه شد. او در مجموع 28 ماه در بند بود. معتصم پس از مشاهده سرسختى او، از زندان آزادش كرد ولى تدريس و حديث گفتن علنى را برای او ممنوع ساخت.

وى در علم حديث و علوم وابسته به آن، جايگاه بلندى داشت. مطالعه «مسند» و ديگر آثار او مى‌تواند جايگاهش را نشان دهد. وى در رجال حديث و شناخت راویان و همچنين علل حديث، آگاه بود و نظريات او در علم رجال مورد توجه علماى پس از وى قرار گرفت. او در علم قرائت نيز تبحر فراوانى داشت. فقه حنبلى، مذهبى فقهى است كه منسوب به اوست. این مذهب، چهارمین مذهب از مذاهب رسمى اهل سنت است. البته وى آنقدر به روايت حديث توجه داشت كه شخصيتش به عنوان یک محدث، فقاهت او را تحت‌الشعاع قرار داده بود، ولى با تلاش نسل‌هاى بعد از او، برای تدوین فقه حنبلى، امروز احمد به عنوان فقيه و پيشواى مذهب شناخته مى‌شود.

اساتید

القاضی ابویوسف متوفی ۱۸۲هجری قمری.
هشیم بن بشیر ابی حازم الواسطی متوفی ۱۸۳ هجری قمری.
سفیان بن عیینة متوفی ۱۹۸هجری قمری.
محمد ادریس شافعی متوفی ۲۰۴هجری قمری.
عبدالرزاق بن همام متوفی ۲۱۱ هجری قمری.
الولید بن مسلم.
عبدالرحمان بن مهران.
یحیی القطان.

شاگردان و راویان

شاگردان و راویان او بسيارند، ولى از بين آن‌ها چند نفر به عنوان ناقل آثار و افكار احمد به نسل‌هاى آينده اهمیت بيشترى دارند. بعضى از راویان او از این قرارند: