الجامع في العلل و معرفة الرجال
| الجامع في العلل و معرفة الرجال | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن حنبل، احمد بن محمد (نویسنده)
عبد الله بن احمد (راوی) مروزی، احمد بن محمد (راوی) میمونی، عبدالملک بن عبدالحمید (راوی) صالح بن أحمد (راوی) بيضون، محمد حسام (مصحح) |
| ناشر | مؤسسة الکتب الثقافية |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | 1410ق. = 1990م. |
| چاپ | چاپ يکم |
| موضوع | حديث - علم الروايه حديث - علم الرجال |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | /الف2ج2 / 110/3 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الجامع في العلل و معرفة الرجال، اثر احمد بن محمد بن حنبل شیبانی (متوفی 241ق) پیشوای اهل سنت است. این کتاب مجموعه سخنان احمد بن حنبل به روایت پسرش، مروزی و دیگران است که در دو جلد منتشر شده است.
ساختار
کتاب، با مقدمه ناشر و شرح حال احمد بن حنبل آغاز شده است.
در جلد اول 2789 و در جلد دوم 2574 نقل از احمد بن حنبل بدون تبویب و فصل‌بندی خاصی ذکر شده است.
گزارش محتوا
در ابتدای کتاب، شرح حال احمد بن محمد بن حنبل و آثار او به‌اختصار ذکر شده است[۱].
کتاب «الجامع في العلل و معرفة الرجال»، قطعاً از آثار احمد بن حنبل بوده و هرکس زندگی‌نامه او را ذکر کرده، به نام این کتاب اشاره کرده است[۲].
بیشتر مطالب این کتاب، نقل‌های عبدالله بن احمد بن حنبل از پدرش است. در این کتاب روایات و حکایت‌های گوناگونی در شناخت راویان حدیث از احمد بن حنبل گرد آمده است. این کتاب هیچ‌گونه تنظیم خاصی ندارد و اطلاعاتی همچون کنیه، سال وفات، مسافرت‌ها، تاریخ فتنه‌های عصر راویان، اطلاعاتی از زندگی یا صفات خَلقی و خُلقی راوی، سماع حدیث از شیخ یا نفی آن و جرح و تعدیل راویان در آن آمده است. علاوه بر این گاه آرای فقهی نیز با سند نقل شده است[۳].
پیرامون این کتاب آثار دیگری نوشته شده است:
- موسوعة أقوال الإمام أحمد بن حنبل في رجال الحديث وعلله: جمع و ترتیب ابومعالی نوری، احمد عبدالرزاق عید و محمود محمد خلیل که به سال 1417ق در انتشارات عالم الکتب بیروت به چاپ رسیده است. این کتاب دربردارنده تمامی اقوال ابن حنبل در زمینه رجال و علل الحدیث است.
- كتاب العلل ومعرفة الرجال عن أبي‌زكريا يحيی بن معين: به نگارش ابن عبدالرحمن عبدالله بن احمد بن حنبل و تحقیق، تعلیق و استخراج ابوعبدالهادی محمد محقان جزائری که در سال 1425 در «دار ابن حزم» بیروت چاپ شده است. بخش مهمی از کتاب «العلل و معرفة الرجال» احمد بن حنبل به روایت پسرش عبدالله است و همان گونه که از عنوان آن آشکار است، شامل مسائلی در علل و رجال است که عبدالله از پدرش ابن حنبل پرسیده یا شنیده است. علاوه بر این، این کتاب دربردارنده جواب‌های یحیی بن معین به عبدالله در علل و رجال است و به دلیل همسانی موضوع آن با موضوع کتاب، برای مقایسه دیدگاه‌های رجالی احمد بن حنبل با یحیی بن معین و کشف موارد اتفاق یا اختلاف نظر این دو رجال‌شناس مفید است.
- الجامع في العلل و معرفة الرجال»: نوشته ابن عبدالله احمد بن محمد بن حنبل، با ضبط و تخریج ابوعلی نظیف که به سال 1427ق در «دارالكتب العلمية» بیروت به چاپ رسیده است.
- من كلام الإمام أبي‌عبدالله أحمد بن حنبل في علل الحديث ومعرفة الرجال مما رواه عنه أبوبكر أحمد بن محمد بن مروزی و أبوالحسن عبدالملك بن عبدالحميد ميمونیوأبوالفضل صالح بن أحمد عن أبيه»: با تحقیق و تعلیق صبحی بدری که به سال 1409ق در «مكتبة المعارف» ریاض به چاپ رسیده است. ظاهراً این کتاب دربردارنده اقوال گردآوری‌شده احمد بن حنبل در کتاب العلل نیست[۴].
وضعیت کتاب
این کتاب یک بار به سال 1408ق در چهار جلد با عنوان «كتاب العلل ومعرفة الرجال» با تحقیق و تخریج وصی‌الله بن محمد عباس در «المكتب الإسلامي» بیروت چاپ شده است. جلد چهارم آن به فهارس اختصاص دارد.
همچنین در همان سال در یک جلد با عنوان «العلل ومعرفة الرجال» به روایت مروزی و دیگران، با تحقیق وصی‌الله بن محمد عباس در «دارالسيفية» بمبئی به چاپ رسیده است[۵].
نسخه حاضر در دو جلد منتشر شده است و آن‌گونه که در مقدمه ناشر آمده برای اولین بار (1410ق) است که با روایات عبدالله بن احمد بن حنبل، احمد بن محمد مروزی شاگرد امام احمد، عبدالملک بن عبدالحمید میمونی شاگرد امام احمد و صالح بن احمد بن حنبل منتشر شده است[۶].
شماره‌گذاری، فهارس و تصحیح کتاب، توسط محمد حسام بیضون انجام شده است.
در پاورقی‌های اندک کتاب، اختلاف نسخ و آدرس آیات ذکر شده است.
در انتهای هر جلد، فهارس در سه بخش اسماء رجال، آباء رجال و کنیه‌ها ارائه شده است.
پانویس
- ↑ ر.ک: مقدمه، ص10-7
- ↑ ر.ک: همان، ص11
- ↑ ر.ک: رحمان ستایش، محمدکاظم، ص131
- ↑ ر.ک: همان، ص132
- ↑ ر.ک: همان، ص133
- ↑ ر.ک: مقدمه ناشر، ص6-5
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- رحمان ستایش، محمدکاظم، «کتب رجال اهل سنت»، دانشکده مجازی علوم حدیث.