مفید، محمد بن محمد
| نام | مفید، محمد بن محمد |
|---|---|
| نام های دیگر | ابن المعلم
شیخ مفید مفید، ابوعبدالله محمد مفید، محمد بن نعمان عکبری بغدادی، محمد بن محمد |
| نام پدر | محمد |
| متولد | 327 هـ.ش یا 947 م |
| محل تولد | بغداد |
| رحلت | 401 هـ.ش یا 413 هـ.ق یا 1022 م |
| اساتید | ابن قولویه قمی، شیخ صدوق، ابن ولید قمی، ابوغالب زراری، ابن جنید اسكافى، ابوعلی صولی بصرى، ابوعبدالله صفوانی |
| برخی آثار | المقنعة، الفرائض الشرعية، أحكام النساء، الكلام في دلائل القرآن، وجوه إعجاز القرآن |
| کد مولف | AUTHORCODE1728AUTHORCODE |
ولادت
محمَّد بن محمَّد بن نعمان بن عبدالسَّلام حارثي مذحجي عكبری، معروف به شيخ مفيد، فقیه و متکلم، به سال 336 هجری در روستای عکبرا در ده فرسخی بغداد زاده شد.
شخصيت علمى
شيخ مفيد از چهره‌هاى بسيار درخشان شيعه در جهان اسلام مى باشد.
او هم متكلم است و هم فقيه. ابن نديم در فن دوم از مقالۀ پنجم «الفهرست» كه در بارۀ متكلمان شيعه بحث مى‌كند، از او به عنوان «ابن المعلم» ياد كرده و او را ستايش مى‌نمايد. كتاب معروف او در فقه نيز «المقنعة» است.
ابويعلى جعفرى كه داماد مفيد بوده است، مى‌گويد:
«مفيد شبها مختصرى مى‌خوابيد و بقيه شب را به نماز يا مطالعه يا تدريس يا تلاوت قرآن مجيد مى‌گذرانيد.»
آغاز تحصيلات
شيخ مفيد از شاگردان ابن ابى عقيل است. وى در حومۀ بغداد ديده به جهان گشود و دانش‌هاى ابتدايى را در خانواده و زادگاه خويش به پايان برد.
او در يك خانوادۀ پرسابقه و اصيل در تشيع و از سلالۀ نيكان و پاكان به دنيا آمد. سراسر وجود خاندان او مالامال از عشق به اهل بيت رسالت عليهم السلام بود.
وى راهى بغداد گرديد و در آنجا از محضر اساتيد و دانشمندان كسب علم و دانش نمود تا در علم كلام، فقه و اصول سرآمد دانشمندان گرديد.
شيخ مفيد و بزرگان
شيخ مفيد از ديدگاه دانشمندان شيعه و سنى داراى جايگاهى رفيع است كه به كلماتى از بزرگان اشاره مى‌كنيم:
نجاشى، شاگرد نامدار و مورد اعتماد شيخ مفيد در بارۀ او مى گويد: «محمد بن محمد بن نعمان بن عبدالسلام بن جابر بن نعمان بن سعيد بن جبير، شيخ و استاد ما است - كه رضوان خدا بر او باد - فضل او در فقه و حديث و ثقه بودن او مشهورتر از آن است كه توصيف شود. او تأليفات متعددى دارد.»
شيخ طوسى، شاگرد ارزندۀ مكتب او، در بارۀ استاد در «فهرست» مى‌نويسد: «محمد بن محمد بن نعمان، معروف به ابن المعلم، از متكلمان اماميه است. در عصر خويش رياست و مرجعيت شيعه به او منتهى گرديد. در فقه و كلام بر هر كس ديگر مقدم بود. حافظۀ خوب و ذهنى دقيق داشت و در پاسخ به سؤالات، حاضرجواب بود او بيش از 200 جلد كتاب كوچك و بزرگ دارد.»
ابن حجر عسقلانى نيز دربارۀ او مى‌گويد: «او بسيار عابد و زاهد و اهل خشوع و تهجد بود و مداومت بر علم و دانش داشت. جماعت بسيارى از محضر او بهره بردند. او بر تمام شيعيان حق دارد. پدرش در «واسط» زندگى مى كرد و به آموزگارى مى‌پرداخت و در «عكبرى» كشته شد. گفته مى‌شود كه عضد الدوله به ملاقات او مى‌شتافت و هنگام مريضى به عيادت او مى‌رفت.
عماد حنبلى، يكى ديگر از دانشمندان اهل سنت دربارۀ او مى‌گويد: «او بزرگى از بزرگان اماميه و رئيس بخش فقه و كلام و مباحثه مى‌باشد. او با پيروان هر عقيده به مباحثه و مناظره مى‌پرداخت. موقعيت شايان توجهى در تشكيلات دولت آل بويه داشت. او صدقۀ فراوان مى‌داد. بسيار اهل خشوع و تهجد و اهل نماز و روزه و خوش‌لباس بود.
او مورد زيارت و ملاقات عضد الدوله قرار مى‌گرفت. نزديك 76 سال عمر كرد و بيش از 200 جلد تألیف دارد. تشييع جنازۀ او شهرت دارد. در تشييع او بيش از 80 هزار نفر از شيعيان شركت جستند و درگذشت او در ماه رمضان بود. رحمت خدا بر او باد...».
اساتيد
از جمله اساتيد اويند:
- ابن قولویه قمی
- شیخ صدوق
- ابن ولید قمی
- ابوغالب زراری
- ابن جنید اسکافی
- ابوعلی صولی بصرى
- ابوعبدالله صفوانی
شاگردان
تأليفات
بنا بر نقل شيخ طوسى، شاگرد برجستۀ شيخ مفيد، وى بالغ بر 200 عنوان كتاب تأليف نموده است، از جمله:
- المقنعة
- الفرائض الشرعية
- أحكام النساء
- الكلام في دلائل القرآن
- وجوه إعجاز القرآن
- النصرة في فضل القرآن
- أوائل المقالات
- نقض فضيلة المعتزلة
- الإفصاح
- الإيضاح
وفات
شيخ مفيد در سال 413 هجرى، در بغداد و پس از 75 سال تلاش و خدمت ارزنده درگذشت و مورد تجليل فراوان مردم و قدردانى علما و فضلا قرار گرفت.
شيخ طوسى، كه خود در تشييع جنازۀ او حضور داشته است، مى‌گويد:
روز وفات او از كثرت دوست و دشمن براى اداى نماز و گريستن بر او، همانند و نظير نداشته است. هشتاد هزار تن از شيعيان او را تشييع كردند و سيد مرتضى علم الهدى بر او نماز گزارد و در حرم مطهر امام جواد عليه السلام، پايين پاى آن حضرت، نزديك قبر استادش ابن قولويه، مدفون گرديد.
وابسته‌ها
أحکام النساء / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الإرشاد في معرفة حجج الله علی العباد / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
ترجمه و متن أمالى شیخ مفيد / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
رسالة تفضیل أمیرالمؤمنین علیه السلام در اثبات برتری حضرت امیر مؤمنان علی بن ابیطالب علیه السلام / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
دفاع از تشیع (ترجمه الفصول المختاره) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
ده انتقاد و پاسخ پیرامون غیبت امام مهدی (عج) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الجمل / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الارشاد / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الحکايات في مخالفات المعتزلة من العدلية و الفرق بینهم و بین الشیعة الإمامیة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
رسالة في معنی المولی / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
ترجمه اعتقادات شیخ صدوق (رض) / نوع اثر: کتاب / نقش: حاشيه نويس
الإختصاص / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
مسألة في الارادة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الرسالة الأولی في الغیبة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الإشراف / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الإعلام بما اتفقت علیه الإمامیة من الأحکام / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الإفصاح في الإمامة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
أقسام المولی في اللسان / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الأمالي / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
اوائل المقالات / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
ایمان أبی طالب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
تحریم ذبائح أهل الکتاب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
التذکرة بأصول الفقه / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
تصحيح إعتقادات الإمامية / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
تفضیل أمیر المؤمنین علیه السلام / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الجمل و النصرة لسيد العترة في حرب البصرة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
جوابات أهل الموصل في العدد و الرؤیة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
خلاصة الإیجاز في المتعة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
رسالة حول حدیث نحن معاشر الأنبیاء لا نورث / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
رسالة حول خبر ماریة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
رسالة في المهر / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
شرح المنام / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
عدم سهو النبي صلی الله علیه و آله و سلم / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
مسائل العویص / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الفصول العشرة في الغيبة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الفصول المختارة من العیون و المحاسن / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الکافئة فی إبطال توبة الخاطئة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
المسائل الجارودیة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
المسائل السرویة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
المسائل الصاغانیة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
المسائل الطوسیة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
المسائل العکبریة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
مسار الشيعة في مختصر تواريخ الشريعة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
المقنعة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
مسالة في النص علی علي علیه السلام / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
مسألة اخری في النص علی علي علیه السلام / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
النکت الإعتقادیة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
النکت في مقدمات الأصول في علم الکلام (في علم الکلام) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
تفسیر القرآن المجید المستخرج من تراث الشیخ المفید رحمه الله / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
المسح علی الرجلین / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
المسائل العشر في الغیبة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الإرشاد في معرفة حجج الله علی العباد / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
اختصاص / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
ترجمه ارشاد شیخ مفید، سیره ائمه اطهار علیهم السلام / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
المقنعة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
تزویج علي علیه السلام بنته من عمر / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
ترجمه فارسی همراه با متن عربی امالی شیخ مفید (ره) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الجوامع الفقهية مع کتاب المقنعة (مرعشي) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
تصحيح الإعتقاد بصواب الإنتقاد / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الفصول المختارة من العيون و المحاسن / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
ترجمه مجالس / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
أوائل المقالات في المذاهب و المختارات / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الإرشاد للشيخ المفيد / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الفصول العشرة في الغیبة للشیخ المفید / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الارشاد / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
سلسلة مؤلفات الشیخ المفید / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
المزار / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الإختصاص / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الرسالة الثانیة في الغیبة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الرسالة الثالثة في الغیبة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الرسالة الرابعة في الغیبة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
مصنفات الشیخ المفید / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
أمالی شیخ مفید / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الإرشاد / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده