حجتی، سید محمدباقر

حجتی، محمدباقر

نام	حجتی، محمدباقر
نام‎های دیگر
نام پدر	سيد محمد حجتى
متولد	25 اسفندماه 1311ش
محل تولد	بابل
رحلت
اساتید	ابوالقاسم گرجى علامه شعرانى محمدتقى جعفرى مرتضى مطهرى ميرزا باقر آشتيانى
برخی آثار	رسائل عرفانی و فلسفی حکیم قاینی اسباب النزول پژوهشی در تاریخ قرآن کریم تجوید قرآن کریم درآمدی به تحقیق در اهداف و مقاصد سوره‌های قرآن کریم مقدمه‌ای بر تاریخ قراءات قرآن کریم تاریخ شیعه/ترجمه
کد مؤلف	AUTHORCODE01133AUTHORCODE

سيد محمدباقر حجتى (متولد1311ش)، استاد دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، تحقیق و پژوهش در علوم‌قرآنی و حدیث، مدیرگروه علوم قرآن و حدیث، عضو مجامع و انجمن‌های علمی قرآنی، عضو فرهنگستان دمشق مجمع اللغه العربی‌‌‌، چهره ماندگار عرصه علوم قرآن و حدیث در سال ۱۳۸۱ و تألیف کتاب‌های فراوان و ارزشمندی در علوم قرآن و حدیث‌‌‌، تعلیم و تربیت‌‌‌، تاریخ و همچنین فهرست نسخ خطی که شمار آنها به ده‌ها جلد می‌رسد.

ولادت

او فرزند مرحوم حجت‌الاسلام سيد محمد حجتى، در 25 اسفندماه 1311ش در بابل متولد شد.

جدشان آيت‌الله سيد محمدباقر حجتى، از مراجع تقليد در مازندران و از شاگردان آيات عظام سيد محمدكاظم طباطبايى و محمدكاظم خراسانى و ملا عبدالله مازندرانى در حوزه علميه نجف بوده است. پدر دكتر حجتى از علما و ائمه جماعت خوش‌نام شهرستان بابل بود.

تحصیلات

تحصيلات رسمى سيد محمدباقر حجتى از زبان خودشان به قرار زير است:

«من از همان اوان كودكى در كنار پدرم (پدرم امام جماعت يكى از مساجد بابل بود و مجلس تفسير قرآن نيز داشت) بودم و عشق و علاقه به قرآن، از همان دوره در من ايجاد شد. به همين دليل بعد از چند سال تحصيل در حوزه بابل به قصد ادامه تحصيلات حوزوى، به مدرسه مروى تهران رفتم. در همان زمان به دانشگاه تهران راه يافتم و بعد از اخذ مدرک ليسانس، وارد مقطع دكترا شدم (در آن زمان دوره فوق ليسانس وجود نداشت). در سال 1346 با ارائه پايان‌نامه موفق به اخذ درجه دكترا در رشته فلسفه شدم».

سيد محمدباقر حجتى در كنار تحصيل در رشته الهيات در دانشگاه تهران، به تحصيل علوم قرآنى و حديث در حوزه علميه مشغول بود. وى در طى اين دوران در محضر استادان بنام مدرسه مروى، همچون سيد صدرالدين رضوى، حاج ميرزا ابوالقاسم گرجى، علامه شعرانى، محمدتقى جعفرى، مرتضى مطهرى، ميرزا باقر آشتيانى، سيد ابوالقاسم رفيعى قزوينى و... به تلمذ و تحصيل مى‌پرداخت و در بيرون از مدرسه نيز سير حكمت و فلسفه اسلامى را نزد علامه مرتضى مطهرى دنبال مى‌كند.

هم‌زمان با تحصيل در مدرسه مروى، با تشويق دوستان و آشنايان، در آزمون ورودى دانشكده معقول و منقول - كه اكنون با نام دانشكده الهيات و معارف شناخته مى‌شود - شركت مى‌كند و به جمع دانشجويان رشته فقه و مبانى علوم اسلامى دانشگاه تهران مى‌پيوندد. دوره ليسانس را در محضر استادان نامى دانشكده، همچون مير جلال‌الدين محدث ارموى، مهدى الهى قمشه‌اى، سيد مهدى حميدى، سيد محمدباقر سبزوارى، احمد ناظرزاده کرمانى، سيد كمال‌الدين نوربخش، محمدباقر هوشيار، محمد عبده بروجردى، مجتبى مينوى، سيد حسن تقى‌زاده و ديگران، با كسب امتيازات و نمرات عالى به پايان مى‌برد و دوره دكترا را نيز در رشته حكمت و فلسفه اسلامى همان دانشگاه با احراز مقام اول به اتمام مى‌رساند. در دوره دكترا نيز از محضر استادان شيخ محمدعلى حكيم، حاج حسينعلى راشد، محمود شهابى، غلامحسين صديقى و احمد فردید استفاده مى‌كند.

سيد محمدباقر حجتى پس از اخذ دكترا در سال 1346 به‌عنوان استاديار به استخدام دانشگاه تهران منصوب شد. وى برخلاف رشته تحصيلى‌اش، به دليل علاقه وافر به علوم قرآنى، به تدريس در رشته زبان و ادبيات عرب و ترجمه و قرائت و تفسير قرآن پرداخت و به‌تدريج پايه‌گذار رشته علوم قرآن و حديث در دانشگاه تهران بعد از انقلاب اسلامى شد و از آن زمان تاكنون علاوه بر تدريس و تأليف و ترجمه، مديريت دانشكده الهيات و معارف اسلامى، گروه علوم قرآن و حديث را بر عهده دارد.

مشاغل و سمت‌ها

استاد گروه الهيات و معارف اسلامى دانشكده الهيات دانشگاه تهران از سال 1339ش؛
رياست دايره كتابدارى و راهنمايى و كتاب‌يابى كتابخانه دانشگاه الهيات و معارف اسلامى دانشگاه تهران از سال 1344 - 1366؛
رياست كتابخانه دانشكده الهيات و معارف اسلامى دانشگاه تهران از سال 1355 تا 1358؛
مديريت گروه فرهنگ عربى و علوم قرآنى از سال 1352 تا 1355؛
مديريت علوم قرآن و حديث از سال 1365 تاكنون در دانشگاه تهران؛
مديريت گروه علوم قرآن و حديث از سال 1365 تا 1380 در دانشگاه تربيت مدرس؛
معاونت پژوهشى دانشكده الهيات و معارف اسلامى دانشگاه تهران از سال 1369 تا 1380؛
عضويت هيئت گزينش كتاب از سال 1361 تا 1373 از سوى وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى؛
عضويت كميته برنامه‌ريزى الهيات در شوراى عالى برنامه‌ريزى از تاريخ 1364 تا 1382 از سوى وزارت فرهنگ و آموزش عالى؛
داور و عضو كميته تخصصى علوم انسانى جشنواره خوارزمى از تاريخ 1370 تا 1383؛
عضويت شوراى پژوهشى دانشگاه تهران از سال 1370 تا 1380؛
عضويت كميته تخصصى علوم انسانى معاونت پژوهشى دانشگاه تهران از سال 1370 تا 1374؛
مشاور سازمان مدارک فرهنگى انقلاب اسلامى از تاريخ 1367 تا 1374 از سوى وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى؛
عضويت شوراى پژوهشى دانشگاه امام صادق و مسئوليت پژوهشى گروه علوم قرآن و حديث همين دانشگاه در سال 1373؛
عضويت فرهنگستان دمشق «مجمع اللغة العربية بدمشق» (در سال 1365 رسما به عنوان عضو اين فرهنگستان از جمهورى اسلامى ايران انتخاب شد).

آثار

آداب تعليم و تعلم در اسلام (ترجمه كتاب «منية المريد في آداب المفيد و المستفيد» شهيد ثانى)؛
إبليس في القرآن و الحديث؛
ابن عباس و مكانته في التفسير و المعارف الأخرى (ترجمه)؛
أسباب النزول؛
اسلام در كنار مصيبت‌ديدگان و افسرده‌دلان (ترجمه «مسكن الفؤاد عند فقد الأحبة و الأولاد» از شهيد ثانى)؛
پژوهشى در تاريخ قرآن كريم؛
تاريخ شيعه (ترجمه)؛
تاريخ اديان (ترجمه)؛
تفسير كاشف (اين كتاب با همكارى عبدالكريم بى‌آزار شيرازى ترجمه شده است)؛