جلوه، سید ابوالحسن بن محمد

میرزا ابوالحسن جلوه
نام کامل	سید ابوالحسن بن سید محمد طباطبایی اصفهانی زواره‌ای
نام‌های دیگر	میرزا جلوه
لقب	جلوه
تخلص	جلوه
نسب	از نوادگان میرزا رفیع‌الدین محمد نائینی (شاگرد شیخ بهایی)
نام پدر	سید محمد طباطبایی زواره‌ای (مظهر)
ولادت	ذی‌القعده ۱۲۳۸ قمری
محل تولد	احمدآباد گجرات، هند، هند
محل زندگی	اصفهان، تهران
رحلت	۶ ذی‌القعده ۱۳۱۴ قمری
مدفن	گورستان ابن‌بابویه، تهران
طول عمر	۷۶ سال
دین	اسلام
مذهب	شیعه اثناعشری
پیشه	فیلسوف، حکیم، مدرس فلسفه
منصب	ریاست تدریس حکمت مشایی و کلمات ابن‌سینا
اطلاعات علمی
درجه علمی	از حکمای اربعه تهران
دانشگاه	مدرسه دارالشفاء تهران
علایق پژوهشی	فلسفه اسلامی، حکمت مشایی، نقد فلسفه صدرایی
اساتید	میرزا حسین فرزند ملاعلی نوری میرزا حسن چینی ملا عبدالجواد تونی خراسانی
معاصرین	علی مدرس زنوزی، محمدرضا قمشه‌ای، میرزا حسین سبزواری
شاگردان	میرزا طاهر تنکابنی میرزا باقرخان حکیم صبوری آقا میرزا جعفر الآشتیانی آخوند ملامحمد الآملی آقا میرزا مهدی آشتیانی آقا سیدمحمودالحسینی المرعشی النجفی
برخی آثار	اثبات الحركة الجوهرية حواشی بسیار بر اسفار ملاصدرا دیوان اشعار ربط الحادث بالقدیم تعلیقات بر شفای ابن‌سینا تعلیقات بر هدایه ابهری

میرزا ابوالحسن جلوه (۱۲۳۸-۱۳۱۴ق)، فیلسوف و حکیم برجسته شیعه ایرانی در قرن چهاردهم هجری قمری، از نوادگان میرزا رفیع‌الدین محمد نائینی شاگرد شیخ بهایی، معروف به میرزا جلوه و متخلص به جلوه، از حکمای اربعه تهران و استاد برجسته فلسفه اسلامی که به مدت چهل سال در مدرسه دارالشفاء تهران به تدریس فلسفه اشتغال داشت و شاگردان بسیاری تربیت کرد.

ولادت

سید ابوالحسن بن سید محمد طباطبایی اصفهانی زواره‌ای، معروف به میرزا جلوه و متخلص به جلوه، در ذی‌القعده سال ۱۲۳۸ هجری قمری در احمدآباد گجرات هند متولد شد. پدرش سید محمد طباطبایی زواره‌ای، معروف به مظهر، پزشکی ماهر و شاعری توانا بود که در علم طب وارد و در فنون شاعری قادر بود. پدرش در جوانی از طریق قندهار و کابل به حیدرآباد سند رفت و با دختر میرزا ابراهیم‌شاه (وزیر میر غلام‌علی‌خان) ازدواج کرد. وی مدتی به سفارت هندوستان رفت و پس از بازگشت به ایران، در زواره و اصفهان سکونت گزید.

تحصیلات

جلوه پس از تحصیلات مقدماتی در اصفهان، به علوم عقلی از جمله فنون الهی، طبیعی و ریاضی علاقه‌مند شد. در اصفهان از محضر علما و استادانی همچون میرزا حسین فرزند ملاعلی نوری، میرزا حسن چینی و ملا عبدالجواد تونی خراسانی بهره برد. پس از مهاجرت به تهران، در مدرسه دارالشفاء ساکن شد و به مطالعه و مباحثه علوم فلسفی پرداخت.

فعالیت‌های علمی و فلسفی

جلوه در سال ۱۲۷۳ قمری اصفهان را به قصد تهران ترک کرد و در حوزه فلسفی تهران به مدت چهل سال در مدرسه دارالشفاء به تدریس پرداخت. ریاست تدریس حکمت مشایی و کلمات ابن‌سینا به او انحصار داشت.

جلوه خود را مؤسس در فلسفه نمی‌دانست و حوزه فلسفی زمانه خود را که در مواجهه با دنیای جدید نتوانسته بود تحلیلی فلسفی ارائه دهد، مؤسس نمی‌پنداشت. او از سویی با انتقاد از فلسفه صدرایی در تلاش بود که حوزه فلسفی ایران را از جزمیت نجات بخشد و از سوی دیگر از نواندیشان عصر قاجار که با تأثیر از عالمان طبیعی غرب و دستاوردهای علوم جدید در پی تخریب حوزه فلسفی ایران بودند، به مخالفت می‌پرداخت.

جایگاه علمی

جلوه از جمله حکمای اربعه تهران محسوب می‌شد که عبارتند از: علی مدرس زنوزی طهرانی (۱۲۳۴-۱۳۰۷ق)، میرزا ابوالحسن جلوه اصفهانی (۱۲۳۸-۱۳۱۴ق)، محمدرضا قمشه‌ای (صهبا) (۱۳۰۸ق) و میرزا حسین ریاضی سبزواری (م ۱۳۵۲ق). این عنوان گاهی به سه نفر نخستین از این چهار نفر، به همراه حاج ملا هادی سبزواری اطلاق می‌شود که به "حکمای اربعه ناصری" یا "حکمای اربعه عصر ناصری" معروفند.

شاگردان

جلوه شاگردان بسیاری تربیت کرد که حدود هفتاد طالب علم در درس او حاضر می‌شدند. از جمله شاگردان برجسته او می‌توان به میرزا طاهر تنکابنی، میرزا باقرخان حکیم صبوری، آقا سیدعباس الشاهرودی ثم الرضوی، آقا میرزا سیدمحمدعلی نائینی، آقا محمدحسن القشقایی، آقا شیخ علی‌اکبر النهاوندی، آقا میرزا جعفر الآشتیانی، آخوند ملامحمد الآملی، آقا میرزا مهدی آشتیانی، آقا سیدمحمودالحسینی المرعشی النجفی و بسیاری دیگر اشاره کرد.

ویژگی‌های اخلاقی و شخصیتی

جلوه دارای قناعت فطری بود و هیچ‌گاه از کسی تقاضایی نمی‌کرد. گاهی شعر می‌گفت و دارای دیوان اشعار بود. او از انزواطلبی و سادگی در زندگی برخوردار بود و به آداب شرعی بسیار پایبند بود. به دلیل تهیدستی و عیب‌جویی‌های محیط اصفهان و توهین‌های امام‌جمعه‌ها، مجبور به مهاجرت از اصفهان و اقامت در تهران شد.

وفات

میرزا ابوالحسن جلوه در شب جمعه ۶ ذی‌القعده الحرام سال ۱۳۱۴ هجری قمری در مدرسه دارالشفاء تهران وفات یافت. پیکر پاک آن بزرگوار در آرامستان ابن‌ بابویه تهران به خاک سپرده شد و نیرالدوله بنایی بر سر تربت وی برافراشت.

آثار

1. حواشی بر اسفار اربعه ملاصدرا
2. رسالة الحرکة الجوهریة
3. رسالة فی اتحادالعاقل و المعقول
4. حاشیه بر شرح الهدایة الاثیریة.
5. حاشیه بر مبدأ و معاد ملاصدرا
6. حاشیه بر کتاب المشاعر ملاصدرا
7. حواشی بر شفای ابن‌ سینا
8. تعلیقات بر مقدمه قیصری در شرح فصوص الحکم قیصری
9. رساله کلی و اقسام آن
10. رساله‌ای درباره جسم تعلیمی
11. رساله درباره اثبات وجود صور نوعیه و جوهر بودن آن
12. رساله درباره چگونگی انتزاع مفهوم واحد از حقایق متباین.
13. حاشیه بر تمهید القواعد صائن‌الدین ابن ترکه و تصحیح آن
14. حاشیه بر مصباح الانس اثر قاضی حمزه فناری و تصحیح آن
15. حاشیه بر رساله درة الفاخره
16. حاشیه بر شرح منظومه حاج ملاهادی سبزواری در حکمت
17. رساله‌ای در ترکیب و احکام آن
18. رساله‌ای در وجود و اقسام آن
19. رسالة القضیة المهملة هی القضیة الطبیعیة
20. رسالة فی کیفیة استجابة الدعا
21. حاشیه بر شرح قاضی زاده رومی بر مُلَخّص چَغْمینی در علوم نجوم.
22. مقدمه بر دیوان مجمر اصفهانی
23. تصحیح متن مثنوی مولوی با مقدمه میرزا حیدر علی مجدالادباء(تهران، ۱۳۹۷ق)
24. دیوان اشعار.
25. رساله ربط الحادث (در حاشیه شرح هدایه اثیریۀ صدرا)

منابع مقاله

• جلالی، نادره، زندگی نامه و خدمات علمی و فرهنگی مرحوم میرزا ابو الحسن جلوه، تهران، ایران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۹۸ش.
• جناب، میر سید علی، رجال و مشاهیر أصفهان، اصفهان، ایران، انتشارات دانشگاه اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.
• باقری خرمدشتی، ناهید، کتابشناسی جامع ملاصدرا، تهران، ایران، انتشارات حکمت، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.
• امین، محسن، أعیان الشیعة، بیروت، لبنان، دار التعارف للمطبوعات، چاپ اول، ۱۴۰۳ق.
• خسروپناه، عبدالحسین، نقش شیعه در پیشرفت منطق و مکاتب حکمت اسلامی، قم، ایران، انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۰ش.

وابسته‌ها

رسالة في بيان استجابة الدعاء

مجموعه آثار حکیم جلوه

دیوان اشعار مرحوم آقا میرزا ابو الحسن جلوه

شرح الهدایة الاثیریة (لأثیر الدین الأبهري)

دیوان مجتهدالشعرا مجمر علیه‎الرحمه

شیعه در ایران (مظفر)

پژوهشگونه ای درباره مصحف فاطمه علیها السلام