النكت و العيون تفسير الماوردي: تفاوت میان نسخه‌ها

النکت و العیون تفسیر الماوردي
النکت و العیون تفسیر الماوردي
پدیدآوران	عبدالرحیم، سید بن عبدالمقصود (مصحح) ماوردی، علی بن محمد (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	من روائع التفاسیر تفسیر الماوردی
ناشر	دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون
مکان نشر	بیروت - لبنان
چاپ	1
موضوع	تفاسیر اهل سنت - قرن 5ق.
زبان	عربی
تعداد جلد	6
کد کنگره	‏‎‏BP‎‏ ‎‏94‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏2‎‏ن‎‏8
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf
	v; t; e;

نسخهٔ کنونی تا ‏۶ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۲۰:۲۳

النكت و العيون (تفسير الماوردي) اثر ابوالحسن على بن محمد بن حبيب ماوردى بصرى (364- 450ق)، با تحقيق سيد‌ ‎بن عبدالمقصود بن عبدالرحيم، تفسير تمام سوره‌هاى قرآن مى‌باشد كه به زبان عربى و در قرن پنجم هجرى نوشته شده است. نام كامل كتاب «النكت و العيون في تفسير القرآن الكريم» است.^[۱]

ساختار

كتاب با دو مقدمه از محقق و مصنف آغاز و مطالب در شش جلد عرضه شده است.

ماوردى در اين اثر، به جمع ميان اقوال و آراى مفسران و انديشمندان سلف و معاصر خود پرداخته و ضمن بررسى آن‌ها، به معانى محتمل نيز اشاره كرده است؛ بدين‌صورت كه اقوال مختلف در تأويل آيه را ذيل يك عدد آورده و سپس به ترتيب، به تفصيل آن‌ها پرداخته و اقوال را به قائل خود، نسبت داده است. وى در اين امر، گاهى به توجيه و ترجيح برخى از اقوال پرداخته و بسيارى را نيز بودن توجيه و ترجيح و يا توضيحى خاص، رها كرده و فقط به نقل آن‌ها اكتفا نموده است.^[۲]

مصادر و منابعى كه وى در نگارش اين اثر، بدان رجوع نموده را مى‌توان به چهار دسته زير، تقسيم كرد:

الف) قرائات: ماوردى بر كتب قرائاتى كه در عصر وى موجود بوده، رجوع و از بسيارى از آن‌ها، استفاده كرده است، از جمله: «القرائات الشاذة» اثر ابن خالويه، «الحجة في علل القرائات السبع» تأليف ابوعلى حسن بن احمد فارسی، «المحتسب في تبيين وجوه شواذ القرائات و الإيضاح عنها» اثر ابوالفتح عثمان بن جنى و همچنين كتب مكى بن ابى‌طالب قيسى و ابوعمرو عثمان بن سعيد دانى.

ب) تفسير به مأثور: كتاب «جامع البيان عن تأويل آى القرآن» اثر طبرى و همچنين آثار مقاتل بن حيان و محمد بن اسحاق بن يسار صاحب «السيرة» از مهمترين مصادر ماوردى در تفسير به مأثور مى‌باشد.

ج) مصادر لغوى و نحوى: ماوردى مواد لغوى و نحوى تفسير خود را از مصادر و منابع متنوع و گوناگونى برگزيده است و از آثار بسيارى از بزرگان و دانشمندان در اين زمينه استفاده كرده است؛ از جمله: كسايى، فراء، اخفش، ثعلب، مبرد، زجاج از تأليفات آنها در موضوع «معاني القرآن»؛ از «مجاز القرآن» ابوعبيده؛ «الجامع لعلم القرآن» رمانى و مانند آن استفاده شده است..

د) مصادر فقهى: با آنكه ماوردى شافعى مذهب بوده و بيشترين اقوال فقهى وى، مربوط به اين مذهب مى‌باشد، با اين حال وى از اقوال ائمه مذاهب ديگر همچون ابوحفنيفه، مالك و داود نيز استفاده كرده است.^[۳]

گزارش محتوا

در مقدمه محقق، ضمن معرفى اثر حاضر و اشاره به ويژگى‌ها و منابع مورد استفاده نویسنده، زندگى‌نامه مختصرى از نویسنده ارائه گرديده است.^[۴]

مقدمه نویسنده، بسيار مختصر بوده و در آن، به روش نویسنده در جمع ميان اقوال، اشاره شده است.^[۵]

نویسنده يكى از بهترين مفسران قديم قرآن مى‌باشد. تفسير او گرچه مانند ديگر آثار مشهور در اين حوزه، شناخته شده نيست، اما بايد آن را يكى از كتاب‌هاى مرجع به شمار آورد، مانند آثار قشيرى، رازى، اصفهانى و کرمانى. گرچه برخى از منتقدان، از بعضى موارد تفسير او خرده گرفته‌اند و او را صاحب نظريات معتزلى دانسته‌اند، اما به نظر قاضى اختر نمى‌توان با آنان توافق داشت.^[۶]

ماوردى در اين اثر، به تفسير موارد و آياتى پرداخته كه معنا و تفسير آن، از ديد عموم مخفى مى‌باشد و مواردى كه معناى آن مشخص و واضح بوده را رها كرده است.^[۷]

وى در اين كتاب، به تفسيرات لغوى نيز مراجعه كرده و ريشه كلمات را ذكر كرده و در توضيح و تشريح آن‌ها، از امثال و استشهاد به اشعار و كلمات قصار بهره برده است.^[۸]

امتيازات اين تفسير را مى‌توان در گزينه‌هاى زير، خلاصه نمود:

جمع‌آورى اقوال مختلف پيرامون تفسير آيات.
تحليلات لغوى دقيق در بيان مفردات آيات.
استفاده از روش دقيق در حصر اقوال.
جمع بين قرائات و احكام فقهى.
جايگاه و اهميت نویسنده آن در فقه شافعى و صحت احتجاج به ترجيحات و اقوال وى.^[۹]

وضعيت كتاب

فهرست مطالب كتاب، در انتهاى جلد ششم آمده است.

در پاورقى‌ها، علاوه بر ذكر منابع با شماره جلد و صفحه، به توضيح برخى از عبارات و كلمات متن، پرداخته شده است.

پانويس

↑ مقدمه، ص13
↑ مقدمه محقق، ج1، ص6
↑ همان، ص7-8
↑ مقدمه محقق، ج1، ص3- 16
↑ مقدمه نویسنده، ج1، ص21
↑ پهلوان، چنگيز، ص14
↑ مقدمه محقق، ج1، ص6
↑ همان
↑ همان، ص7

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.
پهلوان، چنگيز، «كلك پژوهش: ماوردى (نگاهى به زندگى و آثار او)»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه كلك، بهمن و اسفند 1372، شماره 47 و 48، ص12 تا 35.

وابسته‌ها

روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن

الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل و عيون الأقاويل في وجوه التأويل

الوسيط في تفسير القرآن المجيد

تفسیر جوامع الجامع (محقق، جامعه مدرسین)

تفسیر نور علی نور؛ تعلیقات‌ علامه شعرانی‌ بر روض الجنان و روح الجنان

تفسير البغوي

الكشف و البيان المعروف تفسير الثعلبي

تفسير الجيلاني

تفسیر الشهرستاني

تفسير الشریف المرتضی

المحرر الوجيز في تفسير الكتاب العزيز

البلاغة القرآنية في تفسير الزمخشري و اثرها في الدراسات البلاغية

روش شیخ طوسی در تفسیر تبیان

زاد المسير في علم التفسير

تفسير الجيلاني

تفسیر سورآبادی

الوجيز في تفسير الكتاب العزيز

المنتخب من تفسير القرآن و النكت المستخرجة من كتاب التبيان

تفسير جوامع الجامع (مصحح، گرجي)

روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن

ترجمه تفسير مجمع البيان

زاد المسير في علم التفسير

مجمع البيان في تفسير القرآن

التبيان في تفسير القرآن

تفسير خلاصه منهج الصادقين

منهج الصادقين في إلزام المخالفين

[1] مقدمه، ص13

[2] مقدمه محقق، ج1، ص6

[3] همان، ص7-8

[4] مقدمه محقق، ج1، ص3- 16

[5] مقدمه نویسنده، ج1، ص21

[6] پهلوان، چنگيز، ص14

[7] مقدمه محقق، ج1، ص6

[8] همان

[9] همان، ص7

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-<div class='wikiInfo'>
+{{جعبه اطلاعات کتاب
-[[پرونده:NUR10617J1.jpg|بندانگشتی|النکت و العیون تفسیر الماوردي]]
+| تصویر =NUR10617J1.jpg
-{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
+| عنوان =النکت و العیون تفسیر الماوردي
-|+ |
+| عنوان‌های دیگر =من روائع التفاسیر
-|-
-! نام کتاب!! data-type='bookName'|النکت و العیون تفسیر الماوردي
-|-
-|نام های دیگر کتاب
-|data-type='otherBookNames'|من روائع التفاسیر
 تفسیر الماوردی
-|-
+| پدیدآوران =
-|پدیدآورندگان
+[[عبدالرحیم، سید بن عبدالمقصود]] (مصحح)
-|data-type='authors'|[[عبدالرحیم، سید بن عبدالمقصود]] (مصحح)
-[[ماوردی، علی بن محمد]] (نويسنده)
+[[ماوردی، علی بن محمد]] (نویسنده)
-|-
+| زبان =عربی
-|زبان
+| کد کنگره =‏‎‏BP‎‏ ‎‏94‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏2‎‏ن‎‏8
-|data-type='language'|عربی
+| موضوع =
-|-
+تفاسیر اهل سنت - قرن 5ق.
-|کد کنگره
+| ناشر =
-|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏‎‏BP‎‏ ‎‏94‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏2‎‏ن‎‏8
+دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون
-|-
+| مکان نشر =بیروت - لبنان
-|موضوع
+| سال نشر =
-|data-type='subject'|تفاسیر اهل سنت - قرن 5ق.
-|-
-|ناشر
-|data-type='publisher'|دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون
-|-
-|مکان نشر
-|data-type='publishPlace'|بیروت - لبنان
-|-
-|سال نشر
-|data-type='publishYear'|
-|-class='articleCode'
-|کد اتوماسیون
-|data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE10617AUTOMATIONCODE
-|}
-</div>
-== معرفى اجمالى ==
-'''النكت و العيون (تفسير الماوردي)''' اثر [[ماوردی، علی بن محمد |ابوالحسن على بن محمد بن حبيب ماوردى بصرى]] (364- 450ق)، با تحقيق سيد بن عبدالمقصود بن عبدالرحيم، تفسير تمام سوره‌هاى قرآن مى‌باشد كه به زبان عربى و در قرن پنجم هجرى نوشته شده است. نام كامل كتاب «النكت و العيون في تفسير القرآن الكريم» است ...<ref>مقدمه، ص 13</ref>
-== ساختار ==
+| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE10617AUTOMATIONCODE
+| چاپ =1
+| تعداد جلد =6
+| کتابخانۀ دیجیتال نور =10617
+| کتابخوان همراه نور =10617
+| کد پدیدآور =
+| پس از =
+| پیش از =
+}}
+'''النكت و العيون (تفسير الماوردي)''' اثر [[ماوردی، علی بن محمد |ابوالحسن على بن محمد بن حبيب ماوردى بصرى]] (364- 450ق)، با تحقيق سيد‌ ‎بن عبدالمقصود بن عبدالرحيم، تفسير تمام سوره‌هاى قرآن مى‌باشد كه به زبان عربى و در قرن پنجم هجرى نوشته شده است. نام كامل كتاب «النكت و العيون في تفسير القرآن الكريم» است.<ref>مقدمه، ص13</ref>
+==ساختار==
 كتاب با دو مقدمه از محقق و مصنف آغاز و مطالب در شش جلد عرضه شده است.
-ماوردى در اين اثر، به جمع ميان اقوال و آراى مفسران و انديشمندان سلف و معاصر خود پرداخته و ضمن بررسى آن‌ها، به معانى محتمل نيز اشاره كرده است؛ بدين‌صورت كه اقوال مختلف در تأويل آيه را ذيل يك عدد آورده و سپس به ترتيب، به تفصيل آن‌ها پرداخته و اقوال را به قائل خود، نسبت داده است. وى در اين امر، گاهى به توجيه و ترجيح برخى از اقوال پرداخته و بسيارى را نيز بودن توجيه و ترجيح و يا توضيحى خاص، رها كرده و فقط به نقل آن‌ها اكتفا نموده است ...<ref>مقدمه محقق، ج1، ص6</ref>
+ماوردى در اين اثر، به جمع ميان اقوال و آراى مفسران و انديشمندان سلف و معاصر خود پرداخته و ضمن بررسى آن‌ها، به معانى محتمل نيز اشاره كرده است؛ بدين‌صورت كه اقوال مختلف در تأويل آيه را ذيل يك عدد آورده و سپس به ترتيب، به تفصيل آن‌ها پرداخته و اقوال را به قائل خود، نسبت داده است. وى در اين امر، گاهى به توجيه و ترجيح برخى از اقوال پرداخته و بسيارى را نيز بودن توجيه و ترجيح و يا توضيحى خاص، رها كرده و فقط به نقل آن‌ها اكتفا نموده است.<ref>مقدمه محقق، ج1، ص6</ref>
 مصادر و منابعى كه وى در نگارش اين اثر، بدان رجوع نموده را مى‌توان به چهار دسته زير، تقسيم كرد:
-الف) قرائات: ماوردى بر كتب قرائاتى كه در عصر وى موجود بوده، رجوع و از بسيارى از آن‌ها، استفاده كرده است، از جمله: «القرائات الشاذة» اثر ابن خالويه، «الحجة في علل القرائات السبع» تأليف ابوعلى حسن بن احمد فارسى، «المحتسب في تبيين وجوه شواذ القرائات و الإيضاح عنها» اثر [[ابن جنی، عثمان بن جنی|ابوالفتح عثمان بن جنى]]  و همچنين كتب مكى بن ابى طالب قيسى و [[دانی، عثمان بن سعید|ابوعمرو عثمان بن سعيد دانى]].
+الف) قرائات: ماوردى بر كتب قرائاتى كه در عصر وى موجود بوده، رجوع و از بسيارى از آن‌ها، استفاده كرده است، از جمله: «القرائات الشاذة» اثر ابن خالويه، «الحجة في علل القرائات السبع» تأليف ابوعلى حسن بن احمد فارسی، «المحتسب في تبيين وجوه شواذ القرائات و الإيضاح عنها» اثر [[ابن جنی، عثمان بن جنی|ابوالفتح عثمان بن جنى]] و همچنين كتب مكى بن ابى‌طالب قيسى و [[دانی، عثمان بن سعید|ابوعمرو عثمان بن سعيد دانى]].
 ب) تفسير به مأثور: كتاب «جامع البيان عن تأويل آى القرآن» اثر [[طبری آملی، محمد بن جریر|طبرى]] و همچنين آثار مقاتل بن حيان و محمد بن اسحاق بن يسار صاحب «السيرة» از مهمترين مصادر ماوردى در تفسير به مأثور مى‌باشد.
@@ خط ۶۰: / خط ۴۲: @@
 ج) مصادر لغوى و نحوى: ماوردى مواد لغوى و نحوى تفسير خود را از مصادر و منابع متنوع و گوناگونى برگزيده است و از آثار بسيارى از بزرگان و دانشمندان در اين زمينه استفاده كرده است؛ از جمله: كسايى، فراء، اخفش، ثعلب، [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]]، زجاج از تأليفات آنها در موضوع «معاني القرآن»؛ از «مجاز القرآن» ابوعبيده؛ «الجامع لعلم القرآن» رمانى و مانند آن استفاده شده است..
-د) مصادر فقهى: با آنكه ماوردى شافعى مذهب بوده و بيشترين اقوال فقهى وى، مربوط به اين مذهب مى‌باشد، با اين حال وى از اقوال ائمه مذاهب ديگر همچون ابوحفنيفه، مالك و داود نيز استفاده كرده است ...<ref>همان، ص7-8</ref>
+د) مصادر فقهى: با آنكه ماوردى شافعى مذهب بوده و بيشترين اقوال فقهى وى، مربوط به اين مذهب مى‌باشد، با اين حال وى از اقوال ائمه مذاهب ديگر همچون ابوحفنيفه، مالك و داود نيز استفاده كرده است.<ref>همان، ص7-8</ref>
-== گزارش محتوا ==
+==گزارش محتوا==
+در مقدمه محقق، ضمن معرفى اثر حاضر و اشاره به ويژگى‌ها و منابع مورد استفاده نویسنده، زندگى‌نامه مختصرى از نویسنده ارائه گرديده است.<ref>مقدمه محقق، ج1، ص3- 16</ref>
+مقدمه نویسنده، بسيار مختصر بوده و در آن، به روش نویسنده در جمع ميان اقوال، اشاره شده است.<ref>مقدمه نویسنده، ج1، ص21</ref>
-در مقدمه محقق، ضمن معرفى اثر حاضر و اشاره به ويژگى‌ها و منابع مورد استفاده نويسنده، زندگى‌نامه مختصرى از نويسنده ارائه گرديده است ...<ref>مقدمه محقق، ج1، ص3- 16</ref>
+نویسنده يكى از بهترين مفسران قديم قرآن مى‌باشد. تفسير او گرچه مانند ديگر آثار مشهور در اين حوزه، شناخته شده نيست، اما بايد آن را يكى از كتاب‌هاى مرجع به شمار آورد، مانند آثار قشيرى، رازى، اصفهانى و کرمانى. گرچه برخى از منتقدان، از بعضى موارد تفسير او خرده گرفته‌اند و او را صاحب نظريات معتزلى دانسته‌اند، اما به نظر قاضى اختر نمى‌توان با آنان توافق داشت.<ref>پهلوان، چنگيز، ص14</ref>
-مقدمه نويسنده، بسيار مختصر بوده و در آن، به روش نويسنده در جمع ميان اقوال، اشاره شده است ...<ref>مقدمه نويسنده، ج1، ص21</ref>
+ماوردى در اين اثر، به تفسير موارد و آياتى پرداخته كه معنا و تفسير آن، از ديد عموم مخفى مى‌باشد و مواردى كه معناى آن مشخص و واضح بوده را رها كرده است.<ref>مقدمه محقق، ج1، ص6</ref>
-نويسنده يكى از بهترين مفسران قديم قرآن مى‌باشد. تفسير او گرچه مانند ديگر آثار مشهور در اين حوزه، شناخته شده نيست، اما بايد آن را يكى از كتاب‌هاى مرجع به شمار آورد، مانند آثار قشيرى، رازى، اصفهانى و کرمانى. گرچه برخى از منتقدان، از بعضى موارد تفسير او خرده گرفته‌اند و او را صاحب نظريات معتزلى دانسته‌اند، اما به نظر قاضى اختر نمى‌توان با آنان توافق داشت ...<ref>پهلوان، چنگيز، ص14</ref>
+وى در اين كتاب، به تفسيرات لغوى نيز مراجعه كرده و ريشه كلمات را ذكر كرده و در توضيح و تشريح آن‌ها، از امثال و استشهاد به اشعار و كلمات قصار بهره برده است.<ref>همان</ref>
-ماوردى در اين اثر، به تفسير موارد و آياتى پرداخته كه معنا و تفسير آن، از ديد عموم مخفى مى‌باشد و مواردى كه معناى آن مشخص و واضح بوده را رها كرده است ...<ref>مقدمه محقق، ج1، ص6</ref>
-وى در اين كتاب، به تفسيرات لغوى نيز مراجعه كرده و ريشه كلمات را ذكر كرده و در توضيح و تشريح آن‌ها، از امثال و استشهاد به اشعار و كلمات قصار بهره برده است ...<ref>همان</ref>
 امتيازات اين تفسير را مى‌توان در گزينه‌هاى زير، خلاصه نمود:
@@ خط ۸۱: / خط ۶۱: @@
 #استفاده از روش دقيق در حصر اقوال.
 #جمع بين قرائات و احكام فقهى.
-#جايگاه و اهميت نويسنده آن در فقه شافعى و صحت احتجاج به ترجيحات و اقوال وى ...<ref>همان، ص7</ref>
+#جايگاه و اهميت نویسنده آن در فقه شافعى و صحت احتجاج به ترجيحات و اقوال وى.<ref>همان، ص7</ref>
 == وضعيت كتاب ==
 فهرست مطالب كتاب، در انتهاى جلد ششم آمده است.
@@ خط ۹۱: / خط ۶۹: @@
 ==پانويس ==
-<references />
+<references/>
-== منابع مقاله ==
+==منابع مقاله==
+#مقدمه و متن كتاب.
+#پهلوان، چنگيز، «كلك پژوهش: ماوردى (نگاهى به زندگى و آثار او)»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه كلك، بهمن و اسفند 1372، شماره 47 و 48، ص12 تا 35.
+==وابسته‌ها==
+{{وابسته‌ها}}
+[[روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن]]
+[[الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل و عيون الأقاويل في وجوه التأويل]]
+[[الوسيط في تفسير القرآن المجيد]]
+[[تفسیر جوامع الجامع (محقق، جامعه مدرسین)]]
+[[تفسیر نور علی نور؛ تعلیقات‌ علامه شعرانی‌ بر روض الجنان و روح الجنان]]
+[[تفسير البغوي]]
+[[الكشف و البيان المعروف تفسير الثعلبي]]
+[[تفسير الجيلاني]]
+[[تفسیر الشهرستاني]]
+[[تفسير الشریف المرتضی]]
+[[المحرر الوجيز في تفسير الكتاب العزيز]]
+[[البلاغة القرآنية في تفسير الزمخشري و اثرها في الدراسات البلاغية]]
+[[روش شیخ طوسی در تفسیر تبیان]]
+[[زاد المسير في علم التفسير]]
+[[تفسير الجيلاني]]
+[[تفسیر سورآبادی]]
+[[الوجيز في تفسير الكتاب العزيز]]
+[[المنتخب من تفسير القرآن و النكت المستخرجة من كتاب التبيان]]
+[[تفسير جوامع الجامع (مصحح، گرجي)]]
+[[روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن]]
+[[ترجمه تفسير مجمع البيان]]
+[[زاد المسير في علم التفسير]]
+[[مجمع البيان في تفسير القرآن]]
-- مقدمه و متن كتاب.
+[[التبيان في تفسير القرآن]]
-- پهلوان، چنگيز، «كلك پژوهش: ماوردى (نگاهى به زندگى و آثار او)»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه كلك، بهمن و اسفند 1372، شماره 47 و 48، ص 12 تا 35.
+[[تفسير خلاصه منهج الصادقين]]
+[[منهج الصادقين في إلزام المخالفين]]
-== پیوندها ==
-[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/17446 مطالعه کتاب النکت و العیون تفسیر الماوردي در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
 [[رده:کتاب‌شناسی]]
 [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
 [[رده: تفسیر]]
-[[رده:متون تفاسیر]]
+[[رده: متون تفاسیر]]