التحقيق في كلمات القرآن الكريم: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۵۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR30656J1.jpg | |||
| عنوان =التحقیق فی کلمات القرآن الکریم | |||
| عنوان‌های دیگر =يبحث عن الأصل الواحد في کل کلمة و تطوره و تطبيقه علی مختلف موارد الأستعمال في کلماته تعالی | |||
| | | پدیدآوران = | ||
[[مصطفوی، حسن]] (نویسنده) | |||
| | | زبان =عربی | ||
| کد کنگره =BP 67 /م6ت3 1385 | |||
| موضوع = | |||
| | قرآن - تحقیق | ||
|زبان | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
قرآن - مسایل ادبی | قرآن - مسایل ادبی | ||
قرآن - | قرآن - واژه‌نامه‌ها | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | مرکز نشر آثار علامه مصطفوی | ||
| مکان نشر =تهران - ایران | |||
| سال نشر = 1385 ش | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE30656AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =14 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =30656 | |||
| کتابخوان همراه نور =30656 | |||
| کد پدیدآور = | |||
== | | پس از = | ||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''التحقيق في كلمات القرآن الكريم'''، اثر [[مصطفوی، حسن|شيخ حسن مصطفوى]] (تبريز 1297 - 1384ش) است كه نویسنده در آن، به معناشناسى كلمات قرآن كريم از الف تا ياء پرداخته است. اين اثر به زبان عربى و يك دوره كامل در 14 جلد نوشته شده و در زمينه علم لغت و به‌ويژه شناسايى علمى و مستند كلمات قرآنى و نيز تفسير و علوم قرآن از منابع قابل توجّه بشمار مى‌رود. | |||
نویسنده، اثر حاضر را در تاريخ 1366/10/22ش، در شهر قم به پایان رسانده است.<ref>ر. ك.: متن كتاب، ج 14، ص73</ref> | |||
اين كتاب در 1362ش، به‌عنوان كتاب سال جمهورى اسلامى ایران انتخاب شد. | |||
==ساختار== | |||
اثر حاضر از مقدمه ناشر و مقدمه نویسنده و متن اصلى كتاب (شامل 14 جلد به ترتيب ذيل: 1. الف - ت؛ 2. ث - ح؛ 3. خ - ذ؛ 4. ر - ز؛ 5. س؛ 6.ش - ص؛ 7. ض - غ؛ 8. ع؛ 9. ف - ق؛ 10. ك - ل؛ 11.م - ه؛ 12. ن؛ 13. و؛ 14. ى). تشكيل شده است. | |||
نویسنده بعد از نقل اقوال دانشمندان و صاحب‌نظران لغت و ادبيات، خودش تحت عنوان «و التحقيق»، به اجتهاد و اظهار نظر پرداخته و استنباط و نظر علمى و جمع‌بندى خودش را به‌روشنى ارائه كرده است. | |||
زبان و ادبيات نگارش كتاب، عربى قديمى همراه با استفاده از اصطلاحات فراوان علوم اسلامى است. | زبان و ادبيات نگارش كتاب، عربى قديمى همراه با استفاده از اصطلاحات فراوان علوم اسلامى است. | ||
نویسنده محترم به جهت گستردگى كلماتى كه با حرف عين شروع مى‌شود، نظم كتاب را بر هم زده و بعد از پایان حرف «غين» در جلد هفتم، حرف عين را به‌صورت مستقل در جلد هشتم قرار داده است.<ref>ر. ك.: متن كتاب، ج 7، ص227</ref>دانستنى است كه در نظم الفبايى زبان عربى، حرف «و» بعد از حرف «ه» قرار دارد، ولى در زبان فارسی، برعكس است و حرف «ه» بعد از حرف «و» قرار دارد و در اينجا نویسنده محترم نظم جديدى در كتابش آورده و مباحثش را به شكل: «ه، ن، و» سامان داده است. | |||
==گزارش محتوا== | |||
درباره محتواى اين اثر چند نكته گفتنى است: | |||
اين حقيقت آن مطلب است كه در احاديث آمده كه عقل لشكريانى دارد... پس عقل نيرويى است كه با آن خير و صلاح مادى و معنوى متمايز مى‌شود و باعث | #نویسنده در مقدمه‌اش كه آن را در تاريخ 1393ق، در تهران نوشته، تأكيد كرده است كه استفاده از حقايق و معارف و احكام و آداب قرآن كريم وابسته به فهم كلمات قرآنى به‌صورت دقيق و پژوهشى است و در نتيجه لازم است كه در زمينه شناخت معانى كلمات بكوشيم و معانى حقيقى را از مجازى تفكيك كنيم. كتاب‌هاى تأليفى در زمينه لغات زبان عربى فراوان است و بيشتر آن كتاب‌ها به اين صورت تأليف شده كه هدفش گردآورى اقوال و اشاره به موارد استعمال لغات بوده و اين گونه كتاب‌ها دردى را دوا نمى‌كند و باعث ضلالت و تحير در كلمات الهى مى‌گردد. | ||
#:برای شناسايى كلمات الهى، كتاب حاضر را تأليف كردم با اين ويژگى‌ها: در نقل لغات، به كتاب‌هایى اعتماد كردم كه بر مبناى دقت و تحقيق و تفكيك حقيقت و مجاز نوشته شده، مانند كتاب‌هاى صحاح و مقاييس و عين و... هدف ما جز كشف معانى حقيقى كلمات نيست و در اين راه سخت كوشيديم و از آيات الهى نيز استمداد طلبيديم و... و وقتى حقيقت كشف شد، آن را بر موارد استعمالش در قرآن كريم تطبيق داديم تا حقّ آشكار شود و باطل از بين برود.<ref>ر. ك.: مقدمه كتاب، ج 1، ص5 - 7</ref> | |||
#نویسنده بعد از تتبع و نقل اقوال گوناگون در مورد «برك»، خودش چنين استنباط كرده است: تحقيق اين است كه اصل واحد در اين ماده عبارت است از فضل، فيض، خير و فراوانى - مادى باشد يا معنوى - پس مُبارَك چيزى است كه در آن خير است و فيض و فضل به آن تعلق مى‌گیرد. بركت، خير و فضل و زيادت است. بِركه، زيادى و خير مخصوص است و به نوع معينى از مكان جمع شدن آب اختصاص يافته است و.<ref>همان، ج 1، ص279 - 281</ref> | |||
#نویسنده بعد از تتبع و نقل اقوال گوناگون در مورد «عقل»، اجتهاد خودش را چنين توضيح داده است: تحقيق اين است كه اصل واحد در اين ماده عبارت است از تشخيص صلاح و فساد در جريان زندگى مادى و معنوى و سپس نگهدارى و كنترل نفس بر آن. | |||
و اما فرق بين «يوم» و «نهار» و «وقت» و «حين» اين است كه در «نهار» جريان روشنايى از طلوع تا غروب خوشيد ملاحظه مى‌شود، در «وقت» زمان محدودى مورد توجه قرار | #:از لوازم عقل، عبارت است از خوددارى كردن، تدبر، خوب فهميدن و ادراك و انزجار و شناسايى آنچه در زندگى به آن نياز داريم و خود را در دژى از برنامه‌هاى عدل و حقّ قرار دادن و پرهيز از هوا و تمايلات نفسانى. | ||
#:اين حقيقت آن مطلب است كه در احاديث آمده كه عقل لشكريانى دارد... پس عقل نيرويى است كه با آن خير و صلاح مادى و معنوى متمايز مى‌شود و باعث پيشگیرى از خلاف و تمايل مى‌شود. در جهت تشخيص، عقل قوى‌ترين وسيله در تحصيل سعادت و رسيدن به كمال است. به تعبير قرآن:''' «وَ قالُوا لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ ما كُنَّا فِي أَصْحابِ السَّعِيرِ»'''.<ref>ملك / 10</ref>و.<ref>همان، ج 8، ص326 - 241</ref> | |||
استعمال واژه «يوم» به معناى نهار، مانند ''' «قالَ مَوْعِدُكُمْ يَوْمُ الزِّينَة وَ أَنْ يُحْشَرَ النَّاسُ ضُحًى» '''؛ [موسى] گفت: «موعد شما روز جشن باشد كه مردم پيش از ظهر گرد مى‌آيند» | #نویسنده بعد از تتبع و نقل اقوال گوناگون در مورد «يوم»، خودش چنين استنباط كرده است: تحقيق اين است كه اصل واحد در اين ماده، عبارت است از: هر زمان محدودى، كم باشد يا زياد، در مادى باشد يا از ماوراى ماده، زمانى از روز يا زمانى اعمّ از روز و شب. | ||
#:و اما فرق بين «يوم» و «نهار» و «وقت» و «حين» اين است كه در «نهار» جريان روشنايى از طلوع تا غروب خوشيد ملاحظه مى‌شود، در «وقت» زمان محدودى مورد توجه قرار مى‌گیرد كه فعاليت، حادثه يا جريانى در آن انجام مى‌شود، «حين» قطعه زمانى است كه مبهم است و از نظر حدودش قيدى ندارد. | |||
#:استعمال واژه «يوم» به معناى نهار، مانند''' «قالَ مَوْعِدُكُمْ يَوْمُ الزِّينَة وَ أَنْ يُحْشَرَ النَّاسُ ضُحًى»'''؛ [موسى] گفت: «موعد شما روز جشن باشد كه مردم پيش از ظهر گرد مى‌آيند».<ref>طه / 59</ref>و.<ref>همان، ج 14، ص70 - 73</ref> | |||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
برای كتاب حاضر، متأسفانه فهرست‌هاى فنى (شامل آيات، احاديث، كتب، اشعار و...) و فهرست مطالب فراهم نشده است و فقط در هر جلدى رموز و نشانه‌هاى اختصارى كتاب‌هاى مورد استفاده در كتاب آمده.<ref>مثلاً ر. ك.: همان، ج 1، ص440 - 442 و...</ref>و فهرستى از مطالب علمى مهمّى كه در بين مباحث لغوى ذكر شده، تنظيم گرديده با ذكر لغاتى كه اين مطالب در ذيلش آمده، بدون اشاره به شماره صفحات مورد بحث.<ref>مثلاً ر. ك.: همان، ج 1، ص443 و...</ref>و يا فهرستى از برخى از صيغه‌هاى كلمات كه در مورد آن توضيحاتى آمده با ذكر واژگانى كه اين مطالب در ذيلش آمده، بدون اشاره به شماره صفحات.<ref>مثلاً ر. ك.: همان، ج 1، ص444 و...</ref> | |||
در بيشتر جلدهاى كتاب، تصاويرى از نسخه خطى جدولى مقايسه‌اى آمده كه نویسنده شايد به خطّ خودش، معادل‌هاى حركات و حروف الفباى فرانسه، عربى، سريانى، عبرى، لاتينى، يونانى و رومى را آورده است.<ref>مثلاً ر. ك.: همان، ج 2، ص399 - 400</ref> | |||
نویسنده در جلد آخر، فهرست منابع كتابش را با ذكر مشخصات كتاب‌شناختى نوشته است.<ref>همان، ج 14، ص77 - 78</ref> | |||
كتاب حاضر، مستند است و | كتاب حاضر، مستند است و نویسنده ارجاعاتش را به‌صورت درون‌متنى در بين مباحث كتاب آورده است.<ref>به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ج 2، ص52 و...</ref> | ||
نویسنده گاه از نقشه جغرافيايى برای توضيح مطالبش استفاده كرده كه البته به‌صورت دستى و خطى و تقريبى تهيه شده و به شكل دقيق علمى آماده نشده است.<ref>ر. ك.: همان، ج 1، ص235 - 236؛ ج 2، ص162 و...</ref> | |||
==پانويس == | |||
<references/> | |||
==منابع مقاله== | |||
مقدمه و متن كتاب. | مقدمه و متن كتاب. | ||
{{کتاب سال جمهوری اسلامی ایران}} | |||
==وابسته‌ها== | |||
== | {{وابسته‌ها}} | ||
[[پیشگوئیها در علائم آخر الزمان]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
| خط ۱۰۹: | خط ۸۱: | ||
[[رده:درباره قرآن]] | [[رده:درباره قرآن]] | ||
[[رده:واژه‌نامه‌ها و اصطلاح‌نامه‌ها]] | [[رده:واژه‌نامه‌ها و اصطلاح‌نامه‌ها]] | ||
[[رده:کتاب سال جمهوری اسلامی ایران]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۵ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۶:۱۹
| التحقیق فی کلمات القرآن الکریم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مصطفوی، حسن (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | يبحث عن الأصل الواحد في کل کلمة و تطوره و تطبيقه علی مختلف موارد الأستعمال في کلماته تعالی |
| ناشر | مرکز نشر آثار علامه مصطفوی |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1385 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | قرآن - تحقیق
قرآن - مسایل ادبی قرآن - واژه‌نامه‌ها |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 14 |
| کد کنگره | BP 67 /م6ت3 1385 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
التحقيق في كلمات القرآن الكريم، اثر شيخ حسن مصطفوى (تبريز 1297 - 1384ش) است كه نویسنده در آن، به معناشناسى كلمات قرآن كريم از الف تا ياء پرداخته است. اين اثر به زبان عربى و يك دوره كامل در 14 جلد نوشته شده و در زمينه علم لغت و به‌ويژه شناسايى علمى و مستند كلمات قرآنى و نيز تفسير و علوم قرآن از منابع قابل توجّه بشمار مى‌رود.
نویسنده، اثر حاضر را در تاريخ 1366/10/22ش، در شهر قم به پایان رسانده است.[۱]
اين كتاب در 1362ش، به‌عنوان كتاب سال جمهورى اسلامى ایران انتخاب شد.
ساختار
اثر حاضر از مقدمه ناشر و مقدمه نویسنده و متن اصلى كتاب (شامل 14 جلد به ترتيب ذيل: 1. الف - ت؛ 2. ث - ح؛ 3. خ - ذ؛ 4. ر - ز؛ 5. س؛ 6.ش - ص؛ 7. ض - غ؛ 8. ع؛ 9. ف - ق؛ 10. ك - ل؛ 11.م - ه؛ 12. ن؛ 13. و؛ 14. ى). تشكيل شده است.
نویسنده بعد از نقل اقوال دانشمندان و صاحب‌نظران لغت و ادبيات، خودش تحت عنوان «و التحقيق»، به اجتهاد و اظهار نظر پرداخته و استنباط و نظر علمى و جمع‌بندى خودش را به‌روشنى ارائه كرده است.
زبان و ادبيات نگارش كتاب، عربى قديمى همراه با استفاده از اصطلاحات فراوان علوم اسلامى است.
نویسنده محترم به جهت گستردگى كلماتى كه با حرف عين شروع مى‌شود، نظم كتاب را بر هم زده و بعد از پایان حرف «غين» در جلد هفتم، حرف عين را به‌صورت مستقل در جلد هشتم قرار داده است.[۲]دانستنى است كه در نظم الفبايى زبان عربى، حرف «و» بعد از حرف «ه» قرار دارد، ولى در زبان فارسی، برعكس است و حرف «ه» بعد از حرف «و» قرار دارد و در اينجا نویسنده محترم نظم جديدى در كتابش آورده و مباحثش را به شكل: «ه، ن، و» سامان داده است.
گزارش محتوا
درباره محتواى اين اثر چند نكته گفتنى است:
- نویسنده در مقدمه‌اش كه آن را در تاريخ 1393ق، در تهران نوشته، تأكيد كرده است كه استفاده از حقايق و معارف و احكام و آداب قرآن كريم وابسته به فهم كلمات قرآنى به‌صورت دقيق و پژوهشى است و در نتيجه لازم است كه در زمينه شناخت معانى كلمات بكوشيم و معانى حقيقى را از مجازى تفكيك كنيم. كتاب‌هاى تأليفى در زمينه لغات زبان عربى فراوان است و بيشتر آن كتاب‌ها به اين صورت تأليف شده كه هدفش گردآورى اقوال و اشاره به موارد استعمال لغات بوده و اين گونه كتاب‌ها دردى را دوا نمى‌كند و باعث ضلالت و تحير در كلمات الهى مى‌گردد.
- برای شناسايى كلمات الهى، كتاب حاضر را تأليف كردم با اين ويژگى‌ها: در نقل لغات، به كتاب‌هایى اعتماد كردم كه بر مبناى دقت و تحقيق و تفكيك حقيقت و مجاز نوشته شده، مانند كتاب‌هاى صحاح و مقاييس و عين و... هدف ما جز كشف معانى حقيقى كلمات نيست و در اين راه سخت كوشيديم و از آيات الهى نيز استمداد طلبيديم و... و وقتى حقيقت كشف شد، آن را بر موارد استعمالش در قرآن كريم تطبيق داديم تا حقّ آشكار شود و باطل از بين برود.[۳]
- نویسنده بعد از تتبع و نقل اقوال گوناگون در مورد «برك»، خودش چنين استنباط كرده است: تحقيق اين است كه اصل واحد در اين ماده عبارت است از فضل، فيض، خير و فراوانى - مادى باشد يا معنوى - پس مُبارَك چيزى است كه در آن خير است و فيض و فضل به آن تعلق مى‌گیرد. بركت، خير و فضل و زيادت است. بِركه، زيادى و خير مخصوص است و به نوع معينى از مكان جمع شدن آب اختصاص يافته است و.[۴]
- نویسنده بعد از تتبع و نقل اقوال گوناگون در مورد «عقل»، اجتهاد خودش را چنين توضيح داده است: تحقيق اين است كه اصل واحد در اين ماده عبارت است از تشخيص صلاح و فساد در جريان زندگى مادى و معنوى و سپس نگهدارى و كنترل نفس بر آن.
- از لوازم عقل، عبارت است از خوددارى كردن، تدبر، خوب فهميدن و ادراك و انزجار و شناسايى آنچه در زندگى به آن نياز داريم و خود را در دژى از برنامه‌هاى عدل و حقّ قرار دادن و پرهيز از هوا و تمايلات نفسانى.
- اين حقيقت آن مطلب است كه در احاديث آمده كه عقل لشكريانى دارد... پس عقل نيرويى است كه با آن خير و صلاح مادى و معنوى متمايز مى‌شود و باعث پيشگیرى از خلاف و تمايل مى‌شود. در جهت تشخيص، عقل قوى‌ترين وسيله در تحصيل سعادت و رسيدن به كمال است. به تعبير قرآن: «وَ قالُوا لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ ما كُنَّا فِي أَصْحابِ السَّعِيرِ».[۵]و.[۶]
- نویسنده بعد از تتبع و نقل اقوال گوناگون در مورد «يوم»، خودش چنين استنباط كرده است: تحقيق اين است كه اصل واحد در اين ماده، عبارت است از: هر زمان محدودى، كم باشد يا زياد، در مادى باشد يا از ماوراى ماده، زمانى از روز يا زمانى اعمّ از روز و شب.
- و اما فرق بين «يوم» و «نهار» و «وقت» و «حين» اين است كه در «نهار» جريان روشنايى از طلوع تا غروب خوشيد ملاحظه مى‌شود، در «وقت» زمان محدودى مورد توجه قرار مى‌گیرد كه فعاليت، حادثه يا جريانى در آن انجام مى‌شود، «حين» قطعه زمانى است كه مبهم است و از نظر حدودش قيدى ندارد.
- استعمال واژه «يوم» به معناى نهار، مانند «قالَ مَوْعِدُكُمْ يَوْمُ الزِّينَة وَ أَنْ يُحْشَرَ النَّاسُ ضُحًى»؛ [موسى] گفت: «موعد شما روز جشن باشد كه مردم پيش از ظهر گرد مى‌آيند».[۷]و.[۸]
وضعيت كتاب
برای كتاب حاضر، متأسفانه فهرست‌هاى فنى (شامل آيات، احاديث، كتب، اشعار و...) و فهرست مطالب فراهم نشده است و فقط در هر جلدى رموز و نشانه‌هاى اختصارى كتاب‌هاى مورد استفاده در كتاب آمده.[۹]و فهرستى از مطالب علمى مهمّى كه در بين مباحث لغوى ذكر شده، تنظيم گرديده با ذكر لغاتى كه اين مطالب در ذيلش آمده، بدون اشاره به شماره صفحات مورد بحث.[۱۰]و يا فهرستى از برخى از صيغه‌هاى كلمات كه در مورد آن توضيحاتى آمده با ذكر واژگانى كه اين مطالب در ذيلش آمده، بدون اشاره به شماره صفحات.[۱۱]
در بيشتر جلدهاى كتاب، تصاويرى از نسخه خطى جدولى مقايسه‌اى آمده كه نویسنده شايد به خطّ خودش، معادل‌هاى حركات و حروف الفباى فرانسه، عربى، سريانى، عبرى، لاتينى، يونانى و رومى را آورده است.[۱۲]
نویسنده در جلد آخر، فهرست منابع كتابش را با ذكر مشخصات كتاب‌شناختى نوشته است.[۱۳]
كتاب حاضر، مستند است و نویسنده ارجاعاتش را به‌صورت درون‌متنى در بين مباحث كتاب آورده است.[۱۴]
نویسنده گاه از نقشه جغرافيايى برای توضيح مطالبش استفاده كرده كه البته به‌صورت دستى و خطى و تقريبى تهيه شده و به شكل دقيق علمى آماده نشده است.[۱۵]
پانويس
- ↑ ر. ك.: متن كتاب، ج 14، ص73
- ↑ ر. ك.: متن كتاب، ج 7، ص227
- ↑ ر. ك.: مقدمه كتاب، ج 1، ص5 - 7
- ↑ همان، ج 1، ص279 - 281
- ↑ ملك / 10
- ↑ همان، ج 8، ص326 - 241
- ↑ طه / 59
- ↑ همان، ج 14، ص70 - 73
- ↑ مثلاً ر. ك.: همان، ج 1، ص440 - 442 و...
- ↑ مثلاً ر. ك.: همان، ج 1، ص443 و...
- ↑ مثلاً ر. ك.: همان، ج 1، ص444 و...
- ↑ مثلاً ر. ك.: همان، ج 2، ص399 - 400
- ↑ همان، ج 14، ص77 - 78
- ↑ به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ج 2، ص52 و...
- ↑ ر. ك.: همان، ج 1، ص235 - 236؛ ج 2، ص162 و...
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.