أنيس التجار: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر =NUR03665J1.jpg | عنوان = أنیس التجار | عنوان‌های دیگر = |...» ایجاد کرد) |
جز (جایگزینی متن - '↵↵|' به ' |') |
||
| (۱۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[نراقی، مهدی بن ابی‌ذر]] (نويسنده) | [[نراقی، مهدی بن ابی‌ذر]] (نويسنده) | ||
| زبان = فارسی | | زبان = فارسی | ||
| کد کنگره = BP 190 /ن4الف8 | | کد کنگره = BP 190 /ن4الف8 | ||
| موضوع = خريد و فروش (فقه)، معاملات (فقه)، فقه جعفری - رساله عملیه | | موضوع = خريد و فروش (فقه)، معاملات (فقه)، فقه جعفری - رساله عملیه | ||
| ناشر = بوستان کتاب قم (انتشارات [[دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم]]) | |||
| ناشر = بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم) | |||
| مکان نشر =ايران - قم | | مکان نشر =ايران - قم | ||
| سال نشر = 1383ش | | سال نشر = 1383ش | ||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE03665AUTOMATIONCODE | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE03665AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ = | | چاپ = | ||
| شابک = | | شابک = | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =03665 | ||
| کتابخوان همراه نور =03665 | |||
| کد پدیدآور = 699 | | کد پدیدآور = 699 | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۲: | ||
}} | }} | ||
این | '''أنيس التجار'''، تألیف [[نراقی، مهدی بن ابی‌ذر|ملا محمدمهدی نراقی]] (متوفی 1209ق)، اثری فقهی به زبان فارسی است. این کتاب به جهت نیاز عموم مردم به‌ویژه اهل تجارت تصنیف شده است. [[سید مهدی طباطبایی]] بر این کتاب مقدمه نوشته و آن را تصحیح کرده است. | ||
==ساختار== | |||
کتاب مشتمل بر مقدمه محقق و هفت باب است. این اثر شامل کلیه ابواب معاملات می‌باشد که مؤلف در مقدمه کتاب، فهرستی اجمالی از رئوس مطالب و فصل‌های آن ارائه کرده است. تجارات، قرض و دین، مضاربه، شرکت، وکالت، حواله و صلح هفت باب اصلی کتاب می‌باشند. | |||
== | ==گزارش محتوا== | ||
محقق کتاب در مقدمه‌اش به مهجوریت و ناشناخته ماندن بسیاری از آثار [[نراقی، مهدی بن ابی‌ذر|ملا محمدمهدی نراقی]] با وجود نوآوری‌های بسیار بدیع در این آثار اشاره کرده است. سپس کنگره بزرگداشت [[نراقی، مهدی بن ابی‌ذر|ملا محمدمهدی نراقی]] را بهانه‌ای در جهت بازخوانی و تصحیح و نشر آثار بی‌شمار وی و از جمله کتاب حاضر دانسته است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3665/%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1?pageNumber=7&viewType=pdf ر.ک: مقدمه محقق، ص7]</ref>. | |||
[[ | |||
مؤلف این اثر را به جهت نیاز عموم مردم به‌ویژه اهل تجارت تصنیف کرده است و در آغاز کتاب می‌نویسد: چون علم به مسائل تجارت از جمله لوازم و مهمات است، خصوصاً بر جماعتی که اشتغال به امر مذکور می‌دارند، لهذا این احقر را به‌خاطر قاصر رسید که مسائل تجارت را در این رساله جمع کنم، بر نهجی که از آیات کلام رب‌العالمین و اخبار ائمه طاهرین(ص) و اجماع علماء راشدین و از سایر ادله و براهین مستنبط شده، امید که فایده او به کافه فرقه ناجیه عاید شود<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3665/%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1?pageNumber=7&viewType=pdf ر.ک: مقدمه محقق، ص8-7]</ref>. | |||
[[ | |||
محقق اثر پیشینه کتاب و تاریخ تألیف آن را این‌گونه توضیح داده است: تا آنجا که در تاریخ فقه و آثار فتوایی فارسی جستجو نمودیم، جز اثری از [[وحید بهبهانی، محمدباقر|علامه وحید بهبهانی]] در احکام معاملات، نه به حجم و کمیت انیس التجار و نه سبک و روش آن، پیش و حتی پس از [[نراقی، مهدی بن ابی‌ذر|علامه نراقی]] کتابی را پیدا نکردیم. تاریخ فراغت از تألیف این اثر به سال 1180ق در کاشان است که مؤلف در پایان کتاب یادآور شده که در این سال «وفور بیماری به حدی بود که کمتر کسی بود که مبتلا به بیماری نباشد»<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3665/%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1?pageNumber=8&viewType=pdf ر.ک: همان، ص8]</ref>. | |||
[[ | |||
کثرت فروعات این کتاب به حدی است که حتی پژوهشگران در فقه استدلالی، به‌منظور ضبط و فهم فروعات کتب مفصله بی‌نیاز از آن نیستند و همواره مورد مراجعه اهل‌فن بوده است. از سویی بیان روشن و سلیس، همراه با مثال‌های مختلف و گاهی در پاره‌ای از مسائل مهم با ذکر بیش از یک مثال و مصداق مبتلابه، مسئله را برای همگان، بخصوص عوام‌الناس و مقلدان کاملاً واضح می‌کند. مثال‌های کتاب گویای احاطه کامل مؤلف بر امور جاری در میان ارباب تجارت است و کثرت فروعات و مسائل آن بیان‌گر تسلط وی بر فقه بخصوص مباحث معاملات و وقوف کامل بر آثار مبسوط فقهی است. | |||
[[ | |||
از دیگر امتیازات بارز این اثر تبویب و دسته‌بندی منطقی و سهل‌الوصولی است که در هر باب و به‌مقتضای مباحث ارائه شده است. اگرچه این کتاب فتوایی است و برای مقلدان نگارش یافته، لکن کمتر مسئله‌ای را می‌یابیم که دیگر نظریه‌ها و فتاوای پیرامون آن بیان نشده باشد، البته به‌صورت مجهول و اغلب بدون ذکر نام افراد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3665/%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1?pageNumber=8&viewType=pdf ر.ک: همان]</ref>. | |||
نویسنده مباحث کتاب را با ذکر روایاتی در ترغیب و تشویق به طلب روزی حلال آغاز کرده است. از [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] مروی است: «کسی که سعی کند در تحصیل روزی از برای عیال خود، مثل کسی است که جهاد کند در راه خدای تعالی»<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3665/%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1?pageNumber=23&viewType=pdf ر.ک: متن کتاب، ص23]</ref>. یا آنحضرت در روایت دیگری در عین تشویق به تحصیل روزی حلال از حرص بر طلب دنیا نیز برحذر می‌دارد: «باید طلب کردن روزی تو روزی را، بالاتر از کسب کردن کسی باشد که خود را ضایع گذارده باشد و دست از تحصیل روزی کشیده باشد و کمتر باشد از طلب کردن کسی که حریص بر طلب کردن دنیا باشد و راضی به دنیای تنها شده باشد و مطمئن به دنیای خود باشد و در فکر آخرت نباشد»<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3665/%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1?pageNumber=24&viewType=pdf ر.ک: همان، ص24]</ref>. | |||
به گفته [[نراقی، مهدی بن ابی‌ذر|نراقی]] علما تجارت را به پنج قسم منقسم ساخته‌اند: واجب، سنت، مباح، مکروه و حرام. تجارت واجب عبارت است از: تجارتی که تحصیل قوت خود و عیال واجب النفقه موقوف بر آن باشد؛ به این معنی که ممری که تحصیل قوت او بشود از برای او نباشد، مگر اینکه تجارت کند که چنانچه تجارت نکند، خود و عیالش در معرض تصدیع و تضییع افتند، در این صورت واجب است که تجارت کند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3665/%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1?pageNumber=25&viewType=pdf ر.ک: همان، ص25]</ref>. | |||
نکاتی درباره تصحیح: | |||
# تصحیح کتاب بر اساس دو نسخه چاپی و یک نسخه خطی مورد تأیید مؤلف انجام شده و موارد اختلاف نسخه‌ها در پی‌نوشت بیان شده است. در تقطیع عبارات و استفاده از علائم سجاوندی، سعی بلیغ بر حفظ مراد مؤلف و تسهیل در فهم عبارات به عمل آمده است که البته در مورد نثرهای فارسی قدیمی کاری صعب و حساس می‌باشد. | |||
# در نگارش واژه‌ها و عبارات و ترکیب‌ها، بدون دخل و تصرف در آنها، اسلوب امروزین آنها رعایت شده است. | |||
# نقل‌قول‌های مؤلف تخریج و مستند شده است، اما نظریات و آرائی که به‌صورت مجهول و بدون ذکر نام افراد بیان شده، تخریج نشده است. | |||
# حواشی آیات عظام: [[یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم|سید محمدکاظم یزدی]] با عنوان «طباطبایی»، [[سید اسماعیل بن صدرالدین عاملی]] با عنوان «صدر» و شیخ عبدالرحیم یزدی با عنوان «حائری» تماماً بر اساس نسخه‌های چاپی که به تأیید و مهر ایشان رسیده، در ذیل کتاب ویرایش و تصحیح و ثبت شده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3665/%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1?pageNumber=9&viewType=pdf ر.ک: مقدمه محقق، ص10-9]</ref>. | |||
==وضعیت کتاب== | |||
فهرست منابع و فهرست تفصیلی مطالب در انتهای کتاب ارائه شده است. | |||
با توجه به موضوع و سبک و جامعیت کتاب، همواره موردتوجه فقیهان متأخر از مؤلف بوده و پیرامون آن آثار مختلفی نگاشته شده است. حواشی [[یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم|سید محمدکاظم یزدی]] (چاپ 1317)، شیخ [[حائری یزدی، عبدالکریم|عبدالکریم حائری یزدی]] (چاپ 1350) و [[سید اسماعیل صدر]] (چاپ 1329) و نیز «ذخيرة الأبرار» تلخیص انیس التجار به قلم [[قمی، عباس|شیخ عباس قمی]] از جمله این آثار است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3665/%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1?pageNumber=8&viewType=pdf ر.ک: همان، ص9-8]</ref>. | |||
==پانویس== | |||
<references/> | |||
==منابع مقاله== | |||
مقدمه محقق و متن کتاب. | |||
{{فقه سیاسی}} | |||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده: | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
[[رده: فقه و اصول]] | |||
[[رده: مباحث خاص فقه]] | |||
[[رده: معاملات]] | |||
[[رده:فقه سیاسی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۲۲
| أنیس التجار | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نراقی، مهدی بن ابی‌ذر (نويسنده) |
| ناشر | بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم) |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | 1383ش |
| موضوع | خريد و فروش (فقه)، معاملات (فقه)، فقه جعفری - رساله عملیه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 190 /ن4الف8 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
أنيس التجار، تألیف ملا محمدمهدی نراقی (متوفی 1209ق)، اثری فقهی به زبان فارسی است. این کتاب به جهت نیاز عموم مردم به‌ویژه اهل تجارت تصنیف شده است. سید مهدی طباطبایی بر این کتاب مقدمه نوشته و آن را تصحیح کرده است.
ساختار
کتاب مشتمل بر مقدمه محقق و هفت باب است. این اثر شامل کلیه ابواب معاملات می‌باشد که مؤلف در مقدمه کتاب، فهرستی اجمالی از رئوس مطالب و فصل‌های آن ارائه کرده است. تجارات، قرض و دین، مضاربه، شرکت، وکالت، حواله و صلح هفت باب اصلی کتاب می‌باشند.
گزارش محتوا
محقق کتاب در مقدمه‌اش به مهجوریت و ناشناخته ماندن بسیاری از آثار ملا محمدمهدی نراقی با وجود نوآوری‌های بسیار بدیع در این آثار اشاره کرده است. سپس کنگره بزرگداشت ملا محمدمهدی نراقی را بهانه‌ای در جهت بازخوانی و تصحیح و نشر آثار بی‌شمار وی و از جمله کتاب حاضر دانسته است[۱].
مؤلف این اثر را به جهت نیاز عموم مردم به‌ویژه اهل تجارت تصنیف کرده است و در آغاز کتاب می‌نویسد: چون علم به مسائل تجارت از جمله لوازم و مهمات است، خصوصاً بر جماعتی که اشتغال به امر مذکور می‌دارند، لهذا این احقر را به‌خاطر قاصر رسید که مسائل تجارت را در این رساله جمع کنم، بر نهجی که از آیات کلام رب‌العالمین و اخبار ائمه طاهرین(ص) و اجماع علماء راشدین و از سایر ادله و براهین مستنبط شده، امید که فایده او به کافه فرقه ناجیه عاید شود[۲].
محقق اثر پیشینه کتاب و تاریخ تألیف آن را این‌گونه توضیح داده است: تا آنجا که در تاریخ فقه و آثار فتوایی فارسی جستجو نمودیم، جز اثری از علامه وحید بهبهانی در احکام معاملات، نه به حجم و کمیت انیس التجار و نه سبک و روش آن، پیش و حتی پس از علامه نراقی کتابی را پیدا نکردیم. تاریخ فراغت از تألیف این اثر به سال 1180ق در کاشان است که مؤلف در پایان کتاب یادآور شده که در این سال «وفور بیماری به حدی بود که کمتر کسی بود که مبتلا به بیماری نباشد»[۳].
کثرت فروعات این کتاب به حدی است که حتی پژوهشگران در فقه استدلالی، به‌منظور ضبط و فهم فروعات کتب مفصله بی‌نیاز از آن نیستند و همواره مورد مراجعه اهل‌فن بوده است. از سویی بیان روشن و سلیس، همراه با مثال‌های مختلف و گاهی در پاره‌ای از مسائل مهم با ذکر بیش از یک مثال و مصداق مبتلابه، مسئله را برای همگان، بخصوص عوام‌الناس و مقلدان کاملاً واضح می‌کند. مثال‌های کتاب گویای احاطه کامل مؤلف بر امور جاری در میان ارباب تجارت است و کثرت فروعات و مسائل آن بیان‌گر تسلط وی بر فقه بخصوص مباحث معاملات و وقوف کامل بر آثار مبسوط فقهی است.
از دیگر امتیازات بارز این اثر تبویب و دسته‌بندی منطقی و سهل‌الوصولی است که در هر باب و به‌مقتضای مباحث ارائه شده است. اگرچه این کتاب فتوایی است و برای مقلدان نگارش یافته، لکن کمتر مسئله‌ای را می‌یابیم که دیگر نظریه‌ها و فتاوای پیرامون آن بیان نشده باشد، البته به‌صورت مجهول و اغلب بدون ذکر نام افراد[۴].
نویسنده مباحث کتاب را با ذکر روایاتی در ترغیب و تشویق به طلب روزی حلال آغاز کرده است. از امام صادق(ع) مروی است: «کسی که سعی کند در تحصیل روزی از برای عیال خود، مثل کسی است که جهاد کند در راه خدای تعالی»[۵]. یا آنحضرت در روایت دیگری در عین تشویق به تحصیل روزی حلال از حرص بر طلب دنیا نیز برحذر می‌دارد: «باید طلب کردن روزی تو روزی را، بالاتر از کسب کردن کسی باشد که خود را ضایع گذارده باشد و دست از تحصیل روزی کشیده باشد و کمتر باشد از طلب کردن کسی که حریص بر طلب کردن دنیا باشد و راضی به دنیای تنها شده باشد و مطمئن به دنیای خود باشد و در فکر آخرت نباشد»[۶].
به گفته نراقی علما تجارت را به پنج قسم منقسم ساخته‌اند: واجب، سنت، مباح، مکروه و حرام. تجارت واجب عبارت است از: تجارتی که تحصیل قوت خود و عیال واجب النفقه موقوف بر آن باشد؛ به این معنی که ممری که تحصیل قوت او بشود از برای او نباشد، مگر اینکه تجارت کند که چنانچه تجارت نکند، خود و عیالش در معرض تصدیع و تضییع افتند، در این صورت واجب است که تجارت کند[۷].
نکاتی درباره تصحیح:
- تصحیح کتاب بر اساس دو نسخه چاپی و یک نسخه خطی مورد تأیید مؤلف انجام شده و موارد اختلاف نسخه‌ها در پی‌نوشت بیان شده است. در تقطیع عبارات و استفاده از علائم سجاوندی، سعی بلیغ بر حفظ مراد مؤلف و تسهیل در فهم عبارات به عمل آمده است که البته در مورد نثرهای فارسی قدیمی کاری صعب و حساس می‌باشد.
- در نگارش واژه‌ها و عبارات و ترکیب‌ها، بدون دخل و تصرف در آنها، اسلوب امروزین آنها رعایت شده است.
- نقل‌قول‌های مؤلف تخریج و مستند شده است، اما نظریات و آرائی که به‌صورت مجهول و بدون ذکر نام افراد بیان شده، تخریج نشده است.
- حواشی آیات عظام: سید محمدکاظم یزدی با عنوان «طباطبایی»، سید اسماعیل بن صدرالدین عاملی با عنوان «صدر» و شیخ عبدالرحیم یزدی با عنوان «حائری» تماماً بر اساس نسخه‌های چاپی که به تأیید و مهر ایشان رسیده، در ذیل کتاب ویرایش و تصحیح و ثبت شده است[۸].
وضعیت کتاب
فهرست منابع و فهرست تفصیلی مطالب در انتهای کتاب ارائه شده است.
با توجه به موضوع و سبک و جامعیت کتاب، همواره موردتوجه فقیهان متأخر از مؤلف بوده و پیرامون آن آثار مختلفی نگاشته شده است. حواشی سید محمدکاظم یزدی (چاپ 1317)، شیخ عبدالکریم حائری یزدی (چاپ 1350) و سید اسماعیل صدر (چاپ 1329) و نیز «ذخيرة الأبرار» تلخیص انیس التجار به قلم شیخ عباس قمی از جمله این آثار است[۹].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه محقق و متن کتاب.