بغداد (ابهام‌زدایی)

بغداد ممکن است عنوان برای کتاب‌های ذیل باشد:

• مدارس بغداد فی العصر العباسی اثر عماد عبدالسلام رؤف عطار، کتابی است در پى بررسى و معرفى کوتاهى از مدارس بغداد در اواخر عصر عباسى.

• شیعیان بغداد وضعیت سیاسى و اجتماعى از ورود سلجوقیان تا سقوط عباسیان تألیف محمدطاهر یعقوبى است که در آن اوضاع سیاسى و اجتماعى شیعیان را در محدوده زمانى حدود دو قرن (447-656ق) مورد بررسى قرار داده است.

• تاریخ بغداد يا تاريخ مدينة السلام، اثر عربى عالم قرن پنجم، احمد بن على خطیب بغدادى، با مقدمه و تحقيق مصطفى عبدالقادر عطا الأهرام، به تشريح حال عالمان، محدّثان و بزرگان بغداد پرداخته است.

• الشیخ نصیرالدین الطوسی و سقوط بغداد از آثار آيت‌الله سيد‌ ‎على حسینى ميلانى (متولد نجف 1367ق) است كه در آن، ادعاى ابن تيميه در مورد نقش خواجه نصيرالدين طوسى در حمله و پيروزى مغول و انقراض دولت عباسيان و سقوط بغداد در سال 656ق را به صورت علمى بررسى كرده است. وى در اين اثر ثابت كرده است كه مدعاى او و نقش تخريبى و توطئه‌آميز خواجه در انقراض خلافت عباسى، تخيلى و نظر شخصى ابن تيميه است و از نظر تاريخ اسلام، هيچ سند و اعتبارى ندارد.

• رحلة ريج المقيم البريطاني في العراق عام 1820 إلی بغداد - کردستان - إيران سفرنامه كلوديوس جيمس ريج جهانگرد انگليسى است كه بخش مربوط به كردستان عراق به قلم بهاءالدين نورى به عربى ترجمه شده است. وى با نگارش خاطرات روزانه‌اش تصوير جديد و روشنى از جغرافياى كردستان و آداب و رسوم مردم آن ارائه نمود كه جاى آن در بين تحقيقات جغرافيايى خالى بود.

• تذكرة الشعراء: شعراء بغداد في عهد الوزير داود باشا اثر عبدالقادر شهرابانی (متوفی قرن 13ق)، کتابی است یک‌جلدی به زبان عربی با موضوع ادبیات و تاریخ.

• أبهی المداد في شرح مؤتمر علماء بغداد تأليف مقاتل بن عطيه از علماى قرن پنجم است كه توسط شيخ محمّد جمیل حمّود در سال 1423ق شرح و تحقيق شده است كه پيرامون امامت و خلافت و این كه تشيع بدعتى در اديان نيست، بلكه دين رسول اكرم(ص) است كه در خلال یک مناظره تاريخى در عهد ملك‌شاه سلجوقى و وزيرش خواجه نظام‌الملك قرن پنجم بين علماى اهل تسنّن و تشيع صورت گرفته، بيان شده است.

• تاریخ علماء بغداد تألیف ابوالمعالی محمد بن رافع سلامی (متوفی 774ق)، با تصحیح و تعلیق محامی عباس عزاوی، کتابی است پیرامون معرفی اسامی علمای بغداد که به زبان عربی و در قرن هشتم هجری نوشته شده است.

• أخبار بغداد و ما جاورها من البلاد تألیف سید محمود شکری آلوسی، از جمله منابع عربی تاریخ بلاد است که به‌طور خاص به تاریخ بغداد پرداخته است. کتاب با تحقیق و پاورقی عماد عبدالسلام رئوف منتشر شده است.

• بغداد (چند مقاله در تاريخ و جغرافيای تاريخی) کتابى حاوى چهار مقاله تحقیقى ارزشمند در زمینه تاریخ و جغرافیاى تاریخى بغداد است. بغداد از این جهت داراى اهمیت است که شناخت درست از اوضاع و احوال سیاسى، اجتماعى و فرهنگى حکومت پانصد ساله عباسى بدون آگاهى کامل از شهر بغداد ممکن نیست.

• شقاوات بغداد في العصر الماضي مجموعه مقالاتی نه چندان منظم از آثار یونس‌ سعید بغدادی شامل چند مقاله که ابتدا در مجله قرندل سال 1957م. و بعد در روزنامه العهد الجدید منتشر شده است. در این کتاب، توضیحاتی درباره وضعیت گروهی خشن و شرور به نام شقی‌ها و شقاوت‌های آنان در شهر بغداد و پناهگاه‌ها و نزاع‌ها، سلاح‌ها و اشعار و حکایتهایشان در دوران گذشته بیان شده است.

• رحلة فريزر إلی بغداد سنة 1834 نوشته جيمس بيلى فريزر دربردارنده خاطرات وى از سفر به عراق و مناطق مختلف آن مى‌باشد كه آن را با عنوان (رحلات فى كردستان و بين النهرين) و با زبان انگليسى به رشته تحرير درآورده و توسط آقاى جعفر الخياط، به زبان عربى ترجمه شده است.

• مؤتمر علماء بغدادتأليف مقاتل بن عطيّه حنفى، داماد نظام‌الملک طوسى از علماء قرن پنجم است. موضوع آن گزارش مناظره دانشمندان بغداد پيرامون امامت و خلافت است كه بين علماى سنى و شيعه به امر ملك شاه سلجوقى كه اهل سنّت و حنفى مذهب بوده، تحت اشراف خواجه نظام‌الملک وزير ملك شاه برپا شده است.

• این است راه حق یا کنگره عالمان بغداد ترجمه کتاب «مؤتمر علماء بغداد» تألیف مقاتل بن عطیه، داماد نظام‌الملک است که شامل مناظره‌ای است که به همت ملک‎شاه سلجوقی و وزیر وی، خواجه نظام‌الملک، بین جمعی از علمای اهل سنت و شیعه صورت گرفته است.

• كنفرانس دانشمندان بغداد یا ترجمه مؤتمر علماء بغداد يا ترجمه «مؤتمر علماء بغداد» تأليف مقاتل بن عطيه است كه به درخواست بسيارى از مؤمنين و دستور آیت‌الله مرعشى نجفى توسط حاج سيد هدايت‌اللّه مسترحمى اصفهانى به زبان فارسى ترجمه از نوع لفظ به لفظ شده است.

• زندگی سیاسی و فرهنگی شیعیان بغداد تأليف دكتر سيد حسن موسوى، از جمله آثار فارسى تاريخ‌نگارى محلى است كه زندگى شیعیان بغداد را تا زمان انقراض آل‌بويه مورد بررسى قرار داده است.

• الفوز بالمراد في تاريخ بغداد اثر سلیمان دخیل، کتابی است پیرامون سیر تاریخی شهر بغداد، در زمان تصرف آن به دست مغول‌ها تا زمان استیلای اتراک بر این شهر که با تحقیق محمد زینهم محمد عزب به چاپ رسیده است.

• رحلة الإيطالي كاسبارو بالبي إلی حلب، ديرالزور، عنة، الفلوجة، بغداد سنة 1579 تأليف جهانگرد ايتاليايى كاسبارو بالبى است كه براى اولين بار به قلم پطرس حداد به عربى ترجمه شده است. اين سفرنامه از مهم‌ترين سفرنامه‌ها است كه مشتمل بر معلومات تاريخى و جغرافيايى مربوط به عراق است.