فقه الحياة

‏ فقه الحياة
پدیدآوران	فضل‌‌‎الله، محمدحسین (نويسنده) احمد، احمد (گردآورنده) قاضی، عادل (گردآورنده)
عنوان‌های دیگر	في حورا مع سماحه آيه الله العظمي السيد محمد حسين فضل‌‌‎الله
ناشر	مؤسسة العارف للمطبوعات
مکان نشر	لبنان- بیروت
سال نشر	1998م/1419ق
موضوع	فقه جعفری - قرن 14- پرسشها و پاسخها، فتواهای شیعه - قرن 14
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏ ‏‎‏BP‎‏ ‎‏183‎‏/‎‏9‎‏ ‎‏/‎‏ف‎‏6‎‏ف‎‏7‎‏3
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

فقه الحياة، في حوار مع سماحة آية‌الله‌العظمی السيد محمدحسين فضل‌الله، گفتگو و مصاحبه احمد احمد و عادل القاضی با آیت‌الله‌ سید محمدحسین فضل‌الله (متوفی 1389ش)، درباره دلیل و حکمت برخی از مسائل و احکام فقهی می‌باشد که به‌صورت مکتوب توسط این دو گردآوری شده است.

ساختار

کتاب، حاوی دو مقدمه، شانزده فصل و دو ملحق (پیوست) است.

گزارش محتوا

در مقدمه گردآورندگان، راه‌های گوناگونی که برای ترغیب مسلمانان به پرسش و پاسخ جهت دریافت مسائل مرتبط با دین و شریعتشان به‌کار رفته، مورد بررسی قرار گرفته است. احمد احمد و عادل القاضی این شیوه‌ها را به دو روش مستقیم و غیر مستقیم تقسیم نموده‌اند. هرکدام از این‌دو، خود دارای دو زیرمجموعه هستند. این چهار روش شامل طرح احکام، طرح پرسش، پاسخ به پرسش‌هایی که مسلمانان در زمینه‌های مختلف زندگی بر پیامبر(ص) عرضه می‌کردند و تقریر (تأیید)، می‌شود.

گردآورندگان درباره این پرسش و پاسخ‌ها می‌گویند: مسلمانان دوره نخست هیچ‌یک از حوزه‌های زندگی‌ا‌شان را به حال خود رها نمی‌کردند، مگر آنکه حلال و حرام آن را از پیامبر و اهل‌بیت(ع) می‌پرسیدند. جالب ‌توجه است که در میراث به‌جامانده از پیشوایان معصوم، حتی ریزترین مسائلی که گاه شرم‌آمیز و یا در نظر برخی شایسته پرسش نیست، مورد توجه قرار گرفته است.

در مقدمه آیت‌الله فضل‌الله، آمده است: عزیزان فاضل، استاد احمد احمد و استاد عادل القاضی، مرا به پذیرش گفتگویی باز پیرامون برخی مسائل شرعی که محل ابتلای مردم است و در رساله‌های عملیه نیامده و یا به‌گونه‌ای مجمل آمده است، تشویق کردند. به‌لحاظ ضرورت فکری و عملی معرفت فقهی مقلدان این‌گونه مسائل، به‌ویژه رفع نیاز مقلدانی که به فتاوای ما عمل می‌کنند، پیشنهاد آنان را پذیرفتم.

وی سپس از روش بیان مطالبش سخن به میان می‌آورد و می‌گوید: من کوشیده‌ام تا در پاسخ به پرسش‌های طرح‌شده، از شیوه سنتی فاصله بگیرم. در پاسخ گاه به تحلیل و تفصیل اسرار شرعی احکام و گاه به دلایل احکام پرداخته‌ام؛ ازاین‌رو، این کتاب جامع بعد فقهی و فتوایی از طرفی و بعد فکری - اسلامی از سوی دیگر است.

بخش‌های کتاب شامل فقه تقلید، طهارت و نجاست، خانواده، هجرت، مطبوعات، بازار، روابط، انتخابات، پزشکی، هنر، امور جنسی، ادبیات، ورزش، شعائر و اعتقادات می‌شود.

کتاب به سبک استفتاء، یعنی پرسش و پاسخ است که این پاسخ‌ها گاه با بیان دلیل، حکمت و یا آیه و روایتی همراه است؛ یعنی پاسخ آیت‌الله فضل‌الله تنها به حلال و حرام خلاصه نشده؛ هرچند حاوی حلال و حرام نیز می‌باشد؛ لذا آیت‌الله فضل‌الله درباره این استفتائات می‌گوید: آرای فقهی‌ای که در قالب گفتگو در این کتاب آمده، فتاوای فقهی ما بشمار می‌آید و عمل به آن‌ها برای مقلدان ما مجزی و مبری ذمه است؛ إن‌شاءالله.

یکی از مباحثی که در این اثر مورد توجه قرار گرفته، فقه مسائل جنسی است که آیت‌الله فضل‌الله آن را به‌گونه‌ای متفاوت از پاسخ‌های سنتی می‌بیند. دلیل آن در نوع نگاه و دقتی است که ایشان به این مسئله دارند. او در این‌باره معتقد است که فقهای شیعه، مسائل جنسی را در فرهنگ فقهی خود امری پلید به‌ حساب نمی‌آورند. علاوه بر این وظیفه فقیه است که مسائل مورد ابتلا و مشکل‌ساز را بررسی و حل کند؛ به‌ویژه در این روزگار که بُعد معرفتی مسئله جنسی، سخن همه اهالی عصر حاضر است. این وضع بر فعالان فرهنگ اسلامی و فقهی ایجاب می‌کند که این مسئله را با دقت علمی و متناسب با اخلاق اسلامی و نیازی که به شناخت آن احساس می‌شود، بررسی و حل کنند.

یکی از مباحث کتاب، بحث از حلال و حرام است. در استفتایی، از ایشان چنین پرسیده شده که شما معتقدید خوراندن خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های نجس‌شده به طفل جایز است... فضل‌الله جوابی بدین مضمون را ارائه می‌دهند: برخی از فقها از جمله آیت‌الله خویی نیز چنین نظری دارند... علاوه بر این حرمت خوردن غذاهای نجس برای جلوگیری از ضرر رسیدن به سلامتی انسان نیست و چه‌بسا علل دیگری نیز در این احکام باشد که ما آگاهی از عمق تحریم نداریم؛ بنابراین عمل ما باید اطاعت از اوامر و پرهیز از نواهی خداوند باشد؛ ازآن‌رو که خداوند از کودک تا قبل از بلوغ رفع تکلیف نموده، بنابراین انجام کاری که بر بالغ حرام است، بر طفل حرام نیست. البته در این‌ میان، شرایطی نیز باید لحاظ شود، از جمله اینکه این خوراکی نجس‌شده نباید برای کودک ضرر داشته باشد.

در استفتایی دیگر از مبحث خانواده، آیت‌الله فضل‌الله درباره رقص، نظر خویش را مطابق با نظر آیت‌الله خویی می‌داند و درباره موسیقی می‌گوید: موسیقی حرام آن است که برانگیزاننده غریزه و سوق‌دهنده به شهوت باشد. فقها از این حالت به «تناسب با آهنگ‌های اهل فسق» تعبیر می‌کنند، اما موسیقی آرامی که به اعصاب آرامش می‌بخشد و دارای بار مفهومی و معنوی درستی است، جایز است. ایشان درباره موسیقی کلاسیک نیز همین نظر را تکرار می‌کنند و می‌گویند: درصورتی‌که آهنگ‌ها به‌گونه‌ای باشد که به فسق بینجامد و متناسب فضای فسق باشد، حرام است و درصورتی‌که چنین نباشد، حرام نیست.

پیوست اول از دکتر عدنان مروه و پیوست دوم از دکتر کرم کرم، درباره برخی مسائل جنسی زنان، سن حیض و نفاس از منظر علم طب است.

وضعیت کتاب

احمد احمد و عادل القاضی، گردآورندگان، درباره این اثر می‌گویند: برنامه اولیه ما این بود که این استفتائات در قالب عناوین اختصاصی در برخی روزنامه‌ها چاپ شود؛ کم‌کم عناوین دیگری افزوده شد و نیاز به تدوین آن در قالب کتابی مستقل احساس شد و به این کتاب انجامید.

بیشتر پاورقی‌ها به ذکر نشانی آیات و منابع روایات و اقوال و مطالب کتاب اختصاص یافته و گاه حاوی توضیح برخی از مطالب است.

فهرست محتویات در انتهای کتاب آمده است.

منابع مقاله

1. مقدمات و متن کتاب.
2. مرادی، مجید (مترجم)، «فقه زندگی: گفتگوهایی با آیت‌الله‌العظمی سید محمدحسین فضل‌الله»، انتشارات دارالملاک، قم، چاپ اول، 1380ش.