مفید، محمد بن محمد: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۹ مهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۱۳:۴۶

مفید، محمد بن محمد

نام	مفید، محمد بن محمد
نام های دیگر	ابن المعلم شیخ مفید مفید، ابو عبد الله محمد مفید، محمد بن نعمان عکبری بغدادی، محمد بن محمد
نام پدر
متولد	327 هـ.ش یا 947 م
محل تولد
رحلت	401 هـ.ش یا 413 هـ.ق یا 1022 م
اساتید
برخی آثار
کد مولف	1728

ولادت

شيخ مفيد، محمد بن محمد بن نعمان، در سال 336 هجرى در حوالى بغداد ديده به جهان گشود.

شخصيت علمى

شيخ مفيد از چهره‌هاى بسيار درخشان شيعه در جهان اسلام مى باشد.

او هم متكلم است و هم فقيه. ابن نديم در فن دوم از مقالۀ پنجم «الفهرست» كه در بارۀ متكلمان شيعه بحث مى‌كند، از او به عنوان «ابن المعلم» ياد كرده و او را ستايش مى‌نمايد. كتاب معروف او در فقه نيز «المقنعة» است.

ابو يعلى جعفرى كه داماد مفيد بوده است، مى‌گويد:

«مفيد شبها مختصرى مى‌خوابيد و بقيه شب را به نماز يا مطالعه يا تدريس يا تلاوت قرآن مجيد مى‌گذرانيد.»

آغاز تحصيلات

شيخ مفيد از شاگردان ابن ابى عقيل است. وى در حومۀ بغداد ديده به جهان گشود و دانش‌هاى ابتدايى را در خانواده و زادگاه خويش به پايان برد.

او در يك خانوادۀ پرسابقه و اصيل در تشيع و از سلالۀ نيكان و پاكان به دنيا آمد. سراسر وجود خاندان او مالامال از عشق به اهل بيت رسالت عليهم السلام بود.

وى راهى بغداد گرديد و در آنجا از محضر اساتيد و دانشمندان كسب علم و دانش نمود تا در علم كلام، فقه و اصول سرآمد دانشمندان گرديد.

شيخ مفيد و بزرگان

شيخ مفيد از ديدگاه دانشمندان شيعه و سنى داراى جايگاهى رفيع است كه به كلماتى از بزرگان اشاره مى‌كنيم:

1 - نجاشى، شاگرد نامدار و مورد اعتماد شيخ مفيد در بارۀ او مى گويد:

«محمد بن محمد بن نعمان بن عبد السلام بن جابر بن نعمان بن سعيد بن جبير، شيخ و استاد ما است - كه رضوان خدا بر او باد - فضل او در فقه و حديث و ثقه بودن او مشهورتر از آن است كه توصيف شود. او تاليفات متعددى دارد.»

2 - شيخ طوسى، شاگرد ارزندۀ مكتب او، در بارۀ استاد در «فهرست» مى‌نويسد:

«محمد بن محمد بن نعمان، معروف به ابن المعلم، از متكلمان اماميه است. در عصر خويش رياست و مرجعيت شيعه به او منتهى گرديد. در فقه و كلام بر هر كس ديگر مقدم بود. حافظۀ خوب و ذهنى دقيق داشت و در پاسخ به سؤالات، حاضرجواب بود او بيش از 200 جلد كتاب كوچك و بزرگ دارد.»

3 - ابن حجر عسقلانى نيز دربارۀ او مى‌گويد:

«او بسيار عابد و زاهد و اهل خشوع و تهجد بود و مداومت بر علم و دانش داشت. جماعت بسيارى از محضر او بهره بردند. او بر تمام شيعيان حق دارد. پدرش در «واسط» زندگى مى كرد و به آموزگارى مى‌پرداخت و در «عكبرى» كشته شد. گفته مى‌شود كه عضد الدوله به ملاقات او مى‌شتافت و هنگام مريضى به عيادت او مى‌رفت.»

4 - عماد حنبلى، يكى ديگر از دانشمندان اهل سنت دربارۀ او مى‌گويد:

«او بزرگى از بزرگان اماميه و رئيس بخش فقه و كلام و مباحثه مى‌باشد. او با پيروان هر عقيده به مباحثه و مناظره مى‌پرداخت. موقعيت شايان توجهى در تشكيلات دولت آل بويه داشت. او صدقۀ فراوان مى‌داد. بسيار اهل خشوع و تهجد و اهل نماز و روزه و خوش‌لباس بود.

او مورد زيارت و ملاقات عضد الدوله قرار مى‌گرفت. نزديك 76 سال عمر كرد و بيش از 200 جلد تاليف دارد. تشييع جنازۀ او شهرت دارد. در تشييع او بيش از 80 هزار نفر از شيعيان شركت جستند و درگذشت او در ماه رمضان بود. رحمت خدا بر او باد...».

اساتيد

از جمله اساتيد اويند:

1 - ابن قولويه قمى

2 - شيخ صدوق

3 - ابن وليد قمى

4 - ابو غالب زرارى

5 - ابن جنيد اسكافى

6 - ابو على صولى بصرى

7 - ابو عبد الله صفوانى

شاگردان

1 - سيد مرتضى علم الهدى

2 - سيد رضى

3 - شيخ طوسى

4 - نجاشى

5 - ابو الفتح كراجكى

6 - ابو يعلى جعفر بن سالار

تاليفات

بنا بر نقل شيخ طوسى، شاگرد برجستۀ شيخ مفيد، وى بالغ بر 200 عنوان كتاب تأليف نموده است، از جمله:

1 - المقنعة

2 - الفرائض الشرعية

3 - أحكام النساء

4 - الكلام في دلائل القرآن

5 - وجوه إعجاز القرآن

6 - النصرة في فضل القرآن

7 - أوائل المقالات

8 - نقض فضيلة المعتزلة

9 - الإفصاح

10 - الإيضاح

وفات

شيخ مفيد در سال 413 هجرى، در بغداد و پس از 75 سال تلاش و خدمت ارزنده درگذشت و مورد تجليل فراوان مردم و قدردانى علما و فضلا قرار گرفت.

شيخ طوسى، كه خود در تشييع جنازۀ او حضور داشته است، مى‌گويد:

روز وفات او از كثرت دوست و دشمن براى اداى نماز و گريستن بر او، همانند و نظير نداشته است. هشتاد هزار تن از شيعيان او را تشييع كردند و سيد مرتضى علم الهدى بر او نماز گزارد و در حرم مطهر امام جواد عليه السلام، پايين پاى آن حضرت، نزديك قبر استادش ابن قولويه، مدفون گرديد.