بررسی مطالعات سیره نبوی در ویراست دوم دائرةالمعارف اسلام با تأکید بر گفتمان یهودی: تفاوت میان نسخه‌ها

جایگاه مقدس پیامبر اسلام در پیشگاه خداوند تبارک و تعالی و حجیت گفتار و افعال آن حضرت به عنوان سنت نبوی نزد مسلمانان، باعث شده است مطالعه و نگارش زندگی آن حضرت همواره اهمیت فراوانی یابد و بسیاری از پیروان دین اسلام این امر را وظیفه خطیر خود به شمار آورند. آنچه اهمیت این موضوع را دوچندان می‌کند تأکید فراوان خداوند بر تبعیت از حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله وسلم است:...اطیعوا الله و اطیعوا الرسول». لازمه اطاعت از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله، آگاهی از رفتار و گفتار اوست؛ امری که برای نسل‌های بعد مسلمانان به دلیل زندگی کردن در زمان پس از وفات آن حضرت دشوار است. مسلمانان همواره می‌کوشند از اسوه حسنه (رسول خدا) پیروی کنند؛ همان گونه که قرآن کریم آن حضرت را بهترین الگو و اسوه‌ای حسنه خوانده است(احزاب/21).

در این میان، حضور یهودیان در میان خاورشناسان غربی، که گاه با ترفند اظهار مسیحیت و مخفی کردن یهودی بودنشان همراه بوده است، به جهت دهی تحقیقات خاورشناسان به نفع یهودیان منجر شده است. از این رو با گذشت زمان، گفتمان یهودی اندک اندک در حوزه‌ی مطالعات اسلامی نفوذ کرد. این گفتمان می‌کوشد با تأکید به تألیفاتی که در دائرةالمعارف اسلامی درباره‌ی سیره نبوی گزارش داده‌اند، منشأ تاریخی اسلام، قرآن و سیره رسول خدا را یهودی جلوه دهد. مهم‌ترین منبعی که یهودیان برای بیان نظرات و عقاید خود درباره اسلام که بتوانند در اختیار عموم قرار دهند، دائرةالمعارف اسلام بود که در حال حاضر عهده دار معرفی اسلام در میان ملل گوناگون دنیاست و بسیاری از اروپاییان برای شناخت اسلام بدان مراجعه می‌کنند که انتشارات بریل آن را منتشر کرده است. دیدگاه و آرائی که مستشرقان یهودی درباره‌ی سیره‌ی نبوی در دائرةالمعارف اسلام ارائه دادند، بیشتر مغایر با اصول دین اسلام است که لزوم بررسی این مطالعات را با تأکید بر گفتمان یهودی دوچندان می‌کند. در پژوهش پیش رو، تلاش شده است نخست با تعریفی از گفتمان یهودی، چرایی و چگونگی شکل گیری گفتمان یهودی در آغاز دوره‌ی آکادمیک شرق شناسی بررسی شود و خاورشناسان تأثیرگذار معرفی گردند و مؤلفه‌های گفتمانی آنان تبیین شود، سپس با بهره گیری از شیوه‌ی تحلیل گفتمان، تأثیرات این گفتمان بر تدوین مقالات مرتبط با سیره‌ی نبوی در دائرةالمعارف بیان گردد.