۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
الكشف عن وجوه القرائات و عللها و حججها: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
| شابک = | | شابک = | ||
| تعداد جلد =2 | | تعداد جلد =2 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =34586 | ||
| کد پدیدآور =03551 | | کد پدیدآور =03551 | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
این اثر با مقدمه محقق کتاب در بررسی زندگی، اساتید، شاگردان، آراء و آثار مؤلف آغاز شده است. بیشتر تألیفات نویسنده در علم قرائت و موضوعات مرتبت آن بوده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص22-5</ref>. محیی‌الدین رمضان همچنین یک‌صد اثر را برای [[مکی بن حموش|مکی]] در سه بخش علوم قرآن، علوم لغت، فقه و... فهرست کرده است<ref>ر.ک: همان، ص29-23</ref>. سپس به معرفی شیوه نگارش کتاب و نیز معرفی نسخه‌ها پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص45-36</ref>. | این اثر با مقدمه محقق کتاب در بررسی زندگی، اساتید، شاگردان، آراء و آثار مؤلف آغاز شده است. بیشتر تألیفات نویسنده در علم قرائت و موضوعات مرتبت آن بوده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34586/1/5 ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص22-5]</ref>. محیی‌الدین رمضان همچنین یک‌صد اثر را برای [[مکی بن حموش|مکی]] در سه بخش علوم قرآن، علوم لغت، فقه و... فهرست کرده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34586/1/23 ر.ک: همان، ص29-23]</ref>. سپس به معرفی شیوه نگارش کتاب و نیز معرفی نسخه‌ها پرداخته است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34586/1/36 ر.ک: همان، ص45-36]</ref>. | ||
کتاب الکشف از آخرین کتب تألیفی مکی است؛ چراکه خود می‌گوید: «تطاول ایام و اشتغالات پیاپی سبب شد که تألیف و تبیین و نظم آن تا سال 424ق به درازا بکشد. پس دیدم که عمر به انتها رسیده و گذر از دنیا نزدیک شده است؛ لذا از ترس مرگ و حدوث فوت تصمیم به تألیف و اتمام آن گرفتم...»<ref>ر.ک: همان، | کتاب الکشف از آخرین کتب تألیفی مکی است؛ چراکه خود می‌گوید: «تطاول ایام و اشتغالات پیاپی سبب شد که تألیف و تبیین و نظم آن تا سال 424ق به درازا بکشد. پس دیدم که عمر به انتها رسیده و گذر از دنیا نزدیک شده است؛ لذا از ترس مرگ و حدوث فوت تصمیم به تألیف و اتمام آن گرفتم...»<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34586/1/30 ر.ک: همان، ص30]؛ [https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34586/1/4 مقدمه مؤلف، ج1، ص4]</ref>. | ||
قبل از تألیف این کتاب، کتاب دیگری با عنوان «التبصرة في القرائات» از سوی وی به رشته تحریر در آمد که جزء اولین مصادرش در کتاب الکشف بوده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص35</ref>. وی در کتاب «الکشف» به تعلیل و احتجاج قرائات ذکر شده در کتاب «التبصره» پرداخت. در حقیقت وی در این کتاب بر اساس آرای دانشمندان لغت و نحو به بررسی وجوه قرائات پرداخته است<ref>ر.ک: رضایی اصفهانی، محمدعلی؛ امینی تهرانی، محمد، ص 129</ref>. به‌عبارت‌دیگر کتاب کشف کتاب فهم و علم و درایت و کتاب تبصره کتاب نقل و روایت است<ref>ر.ک: زیدان مخلف، جاید، ص327</ref>. | قبل از تألیف این کتاب، کتاب دیگری با عنوان «التبصرة في القرائات» از سوی وی به رشته تحریر در آمد که جزء اولین مصادرش در کتاب الکشف بوده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34586/1/35 ر.ک: مقدمه محقق، ص35]</ref>. وی در کتاب «الکشف» به تعلیل و احتجاج قرائات ذکر شده در کتاب «التبصره» پرداخت. در حقیقت وی در این کتاب بر اساس آرای دانشمندان لغت و نحو به بررسی وجوه قرائات پرداخته است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/80416/129 ر.ک: رضایی اصفهانی، محمدعلی؛ امینی تهرانی، محمد، ص 129]</ref>. به‌عبارت‌دیگر کتاب کشف کتاب فهم و علم و درایت و کتاب تبصره کتاب نقل و روایت است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/18924/327 ر.ک: زیدان مخلف، جاید، ص327]</ref>. | ||
تعلیل‌ها و احتجاجات مکی با «تعلیل استعاذه و بسمله» شروع شده و با مباحث مرتبط با قرائت‌های سوره حمد ادامه می‌یابد. عمده مطالب کتاب بر اساس ترتیب سوره‌های قرآن مطرح می‌شود. در بین سوره‌ها نیز به‌تناسب، مباحثی مرتبط با قرائات داخل سوره مطرح می‌گردد؛ برای نمونه، بعد از سوره حمد در دو باب جداگانه هاء کنایه و مد و علت‌های مد را مورد بررسی قرار می‌دهد. در واقع، می‌توان گفت که مباحث احتجاج در این کتاب به دو شیوه ترتیبی_ موضوعی مطرح می‌شود. شیوه ترتیبی آن بر اساس ترتیب سوره‌ها در مصحف و شیوه موضوعی قرار دادن باب‌های مختلف در میان سوره‌ها به‌تناسب مباحث ترتیبی موجود در سوره‌هاست<ref>ر.ک: رضایی اصفهانی، محمدعلی؛ امینی تهرانی، محمد، ص 129</ref>. | تعلیل‌ها و احتجاجات مکی با «تعلیل استعاذه و بسمله» شروع شده و با مباحث مرتبط با قرائت‌های سوره حمد ادامه می‌یابد. عمده مطالب کتاب بر اساس ترتیب سوره‌های قرآن مطرح می‌شود. در بین سوره‌ها نیز به‌تناسب، مباحثی مرتبط با قرائات داخل سوره مطرح می‌گردد؛ برای نمونه، بعد از سوره حمد در دو باب جداگانه هاء کنایه و مد و علت‌های مد را مورد بررسی قرار می‌دهد. در واقع، می‌توان گفت که مباحث احتجاج در این کتاب به دو شیوه ترتیبی_ موضوعی مطرح می‌شود. شیوه ترتیبی آن بر اساس ترتیب سوره‌ها در مصحف و شیوه موضوعی قرار دادن باب‌های مختلف در میان سوره‌ها به‌تناسب مباحث ترتیبی موجود در سوره‌هاست<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/80416/129 ر.ک: رضایی اصفهانی، محمدعلی؛ امینی تهرانی، محمد، ص 129]</ref>. | ||
مکی در تمام آثارش شیوه روشنی دارد که در مقدمه تبصره به آن اشاره کرده است: «در این کتاب قواعدی را که در کتب، پراکنده است گردآوردم؛ و مطالبی که فهمش دشوار بود را به ذهن نزدیک کردم و از تطویل کلام پرهیز کرده و معنای کاملی را به‌اختصار ذکر کردم تا برای طلاب، تبصره و برای علما تذکره‌ای باشد... وجوه قرائات و دیدگاه علما پیرامون آن‌ها را ذکر کردم. از تکرار پرهیز کردم تا حفظ آن برای کسانی که مایلند آسان شود...»<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص20</ref>. | مکی در تمام آثارش شیوه روشنی دارد که در مقدمه تبصره به آن اشاره کرده است: «در این کتاب قواعدی را که در کتب، پراکنده است گردآوردم؛ و مطالبی که فهمش دشوار بود را به ذهن نزدیک کردم و از تطویل کلام پرهیز کرده و معنای کاملی را به‌اختصار ذکر کردم تا برای طلاب، تبصره و برای علما تذکره‌ای باشد... وجوه قرائات و دیدگاه علما پیرامون آن‌ها را ذکر کردم. از تکرار پرهیز کردم تا حفظ آن برای کسانی که مایلند آسان شود...»<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34586/1/20 ر.ک: مقدمه محقق، ص20]</ref>. | ||
اگرچه شیوه طرح مباحث این کتاب به‌طور عمده با طرح اختلاف قرائات و بیان حجت آن‌ها بر اساس لغت و ادبیات است، اما در خلال مباحث، از تفسیر و مباحث کلامی نیز غفلت نشده است. مکی در بحث آیه ١٧ انفال در نسبت رمی نیزه و تیر به خداوند را امری نیکو می‌داند و علت آن را قدرت و مشیت الهی معرفی می‌کند<ref>ر.ک: رضایی اصفهانی، محمدعلی؛ امینی تهرانی، محمد، ص 129</ref>. | اگرچه شیوه طرح مباحث این کتاب به‌طور عمده با طرح اختلاف قرائات و بیان حجت آن‌ها بر اساس لغت و ادبیات است، اما در خلال مباحث، از تفسیر و مباحث کلامی نیز غفلت نشده است. مکی در بحث آیه ١٧ انفال در نسبت رمی نیزه و تیر به خداوند را امری نیکو می‌داند و علت آن را قدرت و مشیت الهی معرفی می‌کند<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/80416/129 ر.ک: رضایی اصفهانی، محمدعلی؛ امینی تهرانی، محمد، ص 129]</ref>. | ||
دگرخوانی‌های قرآن یا اختلاف قرائات قرآنی مبتنی بر روایت‌هایی است که قرآن‌پژوهان و دانشمندان علوم قرآنی صحت انتساب آن‌ها را به دوران صدر اسلام و صحابیان نامدار پیامبر اسلام(ص) تأیید نموده‌اند. بر اساس پژوهش‌های تاریخی خاستگاه این اختلافات، حوزه زبان می‌باشد. گویش‌های زبانی تأثیرگذار در پیدایش اختلافات لفظی قرآن به سه عامل اصلی: اشتقاق لغوی، ساختار صرفی و بیان شفاهی و آوایی باز می‌گردد<ref>حاجی اسماعیلی، محمدرضا، ص47</ref>. | دگرخوانی‌های قرآن یا اختلاف قرائات قرآنی مبتنی بر روایت‌هایی است که قرآن‌پژوهان و دانشمندان علوم قرآنی صحت انتساب آن‌ها را به دوران صدر اسلام و صحابیان نامدار پیامبر اسلام(ص) تأیید نموده‌اند. بر اساس پژوهش‌های تاریخی خاستگاه این اختلافات، حوزه زبان می‌باشد. گویش‌های زبانی تأثیرگذار در پیدایش اختلافات لفظی قرآن به سه عامل اصلی: اشتقاق لغوی، ساختار صرفی و بیان شفاهی و آوایی باز می‌گردد<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2387/47 حاجی اسماعیلی، محمدرضا، ص47]</ref>. | ||
واژه «الْوَلاَيَةُ» در آیه شریفه «هُنَالِکَ الْوَلاَيَةُ لِلَّهِ الْحَقِّ هُوَ خَيْرٌ ثَوَاباً وَ خَيْرٌ عُقْباً» (کهف، 44) را نافع و ابن کثیر و ابو عمرو و ابن عامر و عاصم با «واو» مفتوح و حمزه و کسائی آن را با «واو» مکسور خوانده‌اند. منشأ اختلاف در قرائت این کلمه تفاوتی است که در ساختار صرفی آن در وزن مصدری مشاهده می‌گردد، به‌طوری‌که بنا بر قرائت نافع و ابن کثیر و ابو عمرو و ابن عامر و عاصم وزن این مصدر «فعالة» مفتوح العین و موافق با گویش حجاز و بنا بر قرائت حمزه و کسائی «فعالة» مکسور الفاء موافق با گویش نجد و تهامه است. مکی ابن ابی‌طالب درباره تفاوت این دو کلمه می‌گوید: قاریانی که آن را با «واو» مکسور خوانده آن را با کلماتی شبیه «جبایة» و «کتابة» قیاس نموده‌اند و آنان که با «واو» مفتوح خوانده آن را مشتق از مصدر «ولی، یلی» می‌دانند. وی می‌افزاید: برخی از اهل زبان گفته‌اند: «الولایة» با «واو» مفتوح به معنای پیروزی و «الولایة» با «واو» مکسور به معنای حاکمیت و سرپرستی است<ref>ر.ک: همان ص55-54</ref>. | واژه «الْوَلاَيَةُ» در آیه شریفه «هُنَالِکَ الْوَلاَيَةُ لِلَّهِ الْحَقِّ هُوَ خَيْرٌ ثَوَاباً وَ خَيْرٌ عُقْباً» (کهف، 44) را نافع و ابن کثیر و ابو عمرو و ابن عامر و عاصم با «واو» مفتوح و حمزه و کسائی آن را با «واو» مکسور خوانده‌اند. منشأ اختلاف در قرائت این کلمه تفاوتی است که در ساختار صرفی آن در وزن مصدری مشاهده می‌گردد، به‌طوری‌که بنا بر قرائت نافع و ابن کثیر و ابو عمرو و ابن عامر و عاصم وزن این مصدر «فعالة» مفتوح العین و موافق با گویش حجاز و بنا بر قرائت حمزه و کسائی «فعالة» مکسور الفاء موافق با گویش نجد و تهامه است. مکی ابن ابی‌طالب درباره تفاوت این دو کلمه می‌گوید: قاریانی که آن را با «واو» مکسور خوانده آن را با کلماتی شبیه «جبایة» و «کتابة» قیاس نموده‌اند و آنان که با «واو» مفتوح خوانده آن را مشتق از مصدر «ولی، یلی» می‌دانند. وی می‌افزاید: برخی از اهل زبان گفته‌اند: «الولایة» با «واو» مفتوح به معنای پیروزی و «الولایة» با «واو» مکسور به معنای حاکمیت و سرپرستی است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34586/1/54 ر.ک: همان ص55-54]</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
# مقدمه و متن کتاب. | # مقدمه و متن کتاب. | ||
# رضایی اصفهانی، محمدعلی؛ امینی تهرانی، محمد، «گونه شناسی منابع علوم و فنون قرائات در حوزه دانش احتجاج»، پایگاه مجلات تخصصی نور: مطالعات قرائت قرآن، پاییز و زمستان 1395، شماره 7، صفحه 119 تا | #[[:noormags:1261111|رضایی اصفهانی، محمدعلی؛ امینی تهرانی، محمد، «گونه شناسی منابع علوم و فنون قرائات در حوزه دانش احتجاج»، پایگاه مجلات تخصصی نور: مطالعات قرائت قرآن، پاییز و زمستان 1395، شماره 7، صفحه 119 تا 144]]. | ||
#: | #[[:noormags:362625|زیدان مخلف، جاید، «لیس فی کلام العرب: من کتاب الکشف عن وجوه القراءات السبع لمکی بن ابی‌طالب 355 – 431ق»، پایگاه مجلات تخصصی نور: الحکمة، شوال 1418، العدد 14، صفحه 325 تا 342]]. | ||
#[[:noormags:41909|حاجی اسماعیلی، محمدرضا، «بررسی عوامل زبانی تأثیرگذار در پیدایش اختلاف قرائات قرآنی»، پایگاه مجلات تخصصی نور: دانشکده ادبیات و علوم انسانی (دانشگاه اصفهان)، بهار و تابستان 1380، شماره 24 و 25، صفحه 47 تا 58]]. | |||
#: | |||
== وابسته‌ها == | == وابسته‌ها == | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۰: | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده: | [[رده:خرداد(98)]] | ||
[[رده:25 اردیبهشت الی 24 خرداد(98)]] | [[رده:25 اردیبهشت الی 24 خرداد(98)]] | ||