فاسی، محمد بن احمد

نام	فاسی، محمد بن احمد
نام‌های دیگر	ت‍ق‍ی‌ال‍دی‍ن‌ ال‍ف‍اس‍ی‌ ت‍ق‍ی‌ ال‍ف‍اس‍ی‌ ف‍اس‍ی‌، ت‍ق‍ی‌ال‍دی‍ن‌ م‍ح‍م‍د ح‍س‍ن‍ی ‌م‍ک‍ی‌، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ اح‍م‍د
نام پدر	احمد
متولد	775ق
محل تولد	مکه
رحلت	832ق
اساتید	علامه جمال‌الدين محمّدبن عبداللّٰه‌بن ظهيره قرشى مخزومىِ مكى كمال‌الدين ابوالفضل محمّدبن احمد نويرى شافعى مجدالدين محمدبن يعقوب شيرازى فيروزآبادى
برخی آثار	الزهور المقتطفة من تاریخ مکة المشرفة شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام العقد الثمین فی تاریخ البلد الأمین
کد مؤلف	AUTHORCODE00528AUTHORCODE

برای دیگر کاربردها، فاسی (ابهام زدایی) را ببینید.

ابوالطیب تقى‌الدین محمد بن احمد فاسىِ مکّىِ مالکى (775- 832ق)، ملقّب به تقى‌الدين بود و كنيۀ «ابوالطيب» داشت، قاضى شرع مالكى‌ها در مکه مکرمه، از اشراف و تاريخ‌نويسان مشهور حجاز است، و پس از ازرقى و فاکهى، از برجسته‌ترين مورخانى است كه آثارى بس مهم و ارجمند در تاريخ مكه تأليف كرده است. وى از اعقاب امام حسن(ع) است و در كارهاى علمى خود از بيشتر كتاب‌هاى موجود تا آن زمان، بهره برده است. وى شرح حال خود را در كتاب «العقد الثمين» به تفصيل آورده است.

ولادت و وفات

او در شب جمعه بيستم ربيع‌الأوّل سال ٧٧۵ در مكّۀ مكرّمه به دنيا آمد و در سال ٨٣٢ق نيز پس از انجام عمره در بيست و هفتم ماه مبارک رمضان در همان شهر از دار دنيا رفته است.^[۱]

اساتید

از ميان استادان او، افراد زير را مى‌توان نام برد:

علامه جمال‌الدين محمّدبن عبداللّٰه‌بن ظهيره قرشى مخزومىِ مكى، قاضى مكّه.
جدّ مادرى وى كمال‌الدين ابوالفضل محمّدبن احمد نويرى شافعى، قاضى‌القضاة و خطیب مكّه، روحانى حجاز و تاريخ‌نگار مشهور.
فرزند جدّ مادرى (رديف٢)؛ يعنى دايى مؤلف محب‌الدين نويرى قاضى حرمين.
امام ابوالمعالى عبداللّٰه‌بن عمر صوفى.
علّامۀ لغوى مجدالدين محمدبن يعقوب شيرازى فيروزآبادى (٧٢٩ - ٨١٧) قاضى يمن و صاحب «قاموس المحيط».
علّامه شيخ كمال‌الدين محمّد دميرىِ مصرىِ شافعى و سپس مالكى، مؤلف و مفتى، در گذشتۀ ٨٠٨ ه‍. ق.
علّامه ابراهيم‌بن محمّد دمشقىِ صوفى، معروف به برهان.
ابن‌ خلدون، تاريخ‌نگار مشهور، در گذشتۀ سال ٨٠٨، صاحب مقدّمۀ مشهور و كتاب تاريخى «العِبَر».
امام شهاب احمد علايى.^[۲]

آثار

كتاب‌هاى وى در تاريخ مكه عبارتند از: «تجريد ولاة مكه» كه مواردى از آن را ابن فهد مكى در «غاية المرام» نقل كرده است.

«تحصيل المرام من تاريخ البلد الحرام» كه مختصر «تحفة الكرام» اوست و در چهل فصل تنظيم شده و نسخه‌هايى از آن برجاى مانده است. وى تحصيل المرام را نيز در كتابى با عنوان «هادى ذوى الافهام الى تاريخ البلد الحرام» تلخيص كرده كه نسخه‌اى از آن شناسانده نشده است. ديگر «تحفة الكرام بأخبار البلد الحرام» است كه در اصل، مختصر كتاب «شفاء الغرام» اوست و نسخه‌هايى از اين كتاب باقى است. وى تحرير ديگرى هم از اين كتاب دارد كه از آن نيز نسخه‌هايى برجاى مانده است.

مختصر ديگرى از «شفاء الغرام» توسط خود او با عنوان «ترويج الصدور باختصار الزهور» به انجام رسيده كه در اصل كتاب «الزهور المقتطفة من تاريخ مكة المشرفة» خلاصه «شفاء الغرام» است و «ترويج الصدور» تلخيص «الزهور».

مهمترين كتاب او «شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام» است كه در چهل باب تدوين شده و به طور جامع تاريخ مكه را از هر حيث ارائه كرده است.

كتاب مهم ديگر او «العقد الثمين فى تاريخ البلد الامين» است كه وى با تفصيل تمام به شرح حال رجال مكه از آغاز تا زمان خود پرداخته و در هشت مجلد به چاپ رسيده است. وى در مقدمه كتاب‌هاى «شفاء الغرام» و «العقد الثمين» به تفصيل از چگونگى پديد آوردن اين آثار سخن گفته است.

كتاب ديگر وى درباره واليان مكه «المقنع من أخبار الملوك و الخلفاء و ولاة مكة الشرفاء» است كه در سال 1822م در روسيه چاپ شده است. فاسى دو تلخيص از اين كتاب نوشته كه نسخه‌اى از آن‌ها برجاى نمانده است. كتابى هم با عنوان «ولاة مكة فى الجاهلية و الاسلام»، سخاوى به وى نسبت داده كه محتمل است همان «المقنع» باشد.