مقامات عارفان؛ شرح تفصیلی و گسترده دو نمط نهم و دهم الإشارات و التنبيهات
| مقامات عارفان: شرح تفصیلی و گسترده‌ی دو نمط نهم و دهم الاشارات و التنبیهات | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نکونام، محمدرضا (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | شرح تفصیلی و گسترده ی دو نمط نهم و دهم الاشارات و التنبهات الاشارات و التنبیهات، برگزیده، شرح |
| ناشر | ظهور شفق |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1385 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ابن سینا، حسین بن عبدالله، 370 - 428ق. - عرفان
ابن سینا، حسین بن عبدالله، 370 - 428ق. الاشارات و التنبیهات - نقد و تفسیر اخلاق اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 عرفان - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BBR 415 /ن8م7 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود |
برای دیگر کاربردها، اشارات (ابهام زدایی) را ببینید.
مقامات عارفان، از آثار محمدرضا نكونام است كه در آن به شرح نمطهاى نهم و دهم كتاب «الإشارات و التنبيهات»، نوشته بوعلى سينا پرداخته است. درباره اين شرح چند نكته گفتنى است:
- اين شرح به زبان فارسى انجام شده و نام كامل آن عبارت است از: «مقامات عارفان: شرح تفصيلى و گسترده‌ى دو نمط نهم و دهم الإشارات و التنبيهات». شارح همچنين متن عربى الإشارات و التنبيهات و شرح خواجه نصيرالدين طوسى را آورده و بعد به شرح و ترجمه آن پرداخته است.
- متأسفانه شارح محترم، زمان و مكان و ساير ويژگى‌هاى نگارش اين شرح را مشخص نكرده است.
- شارح در مقدمه‌اش كه تاريخ و محل نگارش آن را نيز معين نكرده، كتاب «الإشارات و التنبيهات» را معرفى كرده و افزوده است: «... نگارنده بر اين باور است كه جناب شيخ در اواخر عمر از معقول خسته شده و دل به عرفان بسته و برخلاف بحث‌هاى فلسفى كه در ديگر كتاب‌هاى خود، به‌ويژه شفا داشته است، در اشارات راهى ديگر را برمى‌گزيند. اين امر مى‌رساند كه ايشان در آن ايام ترنمى از عرفان را لمس نموده كه سبب شده است نوع بيان خود را تغيير دهد و مى‌توان گفت: در اين امر در حد يك فيلسوف و حكيم موفق بوده است و عرفان وى رويكردى فلسفى دارد. جناب شيخ، هرچند در اين كتاب از عرفان مى‌گويد، نمى‌تواند خود را از واژه‌ها و آموزه‌هاى حكمت و فلسفه دور نگه دارد و براى نمونه، به‌جاى واژه‌ى رايج «سير و سلوك» در عرفان از كلمه‌ى «حركات» كه اصطلاحى فلسفى است بهره مى‌برد»[۱]
- شارح، روشش را به اين صورت بيان كرده است: «... شرح حاضر، نخست متن شيخ را شرح و بسط مى‌دهد و سپس شرح خواجه را در ادامه مى‌آورد و آن را با بيانى تازه كه خالى از تكرار باشد توضيح مى‌دهد و در نهايت به ذكر اشكالات آشكارى كه در متن و شرح ديده مى‌شود به‌اختصار و كوتاه مى‌پردازد و سعى مى‌نمايد خلل‌هاى مهم و اساسى آن را به نقد بگذارد. نگارنده در اين نوشتار، رويكردى فلسفى دارد و تنها به بيان ظرايف سلوك و عرفان به زبان حكيم بسنده نموده و...»[۲]
- شارح محترم در موارد متعددى، در كتاب حاضر، مطالبى تحت عنوان نقد يا تأملات يا ملاحظات آورده است[۳]
- يكى از مطالب انتقادى تأمل‌برانگيز شارح چنين است: «ترك دنيا و آخرت يكسان است؛ چراكه هم دنيا لذت است و هم آخرت و هر دو در لذت مشترك مى‌باشد و كسى كه دنيا را براى بهشت و حور و قصور ترك مى‌كند، در باطن بيشتر به شهوات تمايل دارد؛ زيرا شهوت اندك را براى رسيدن به شهوت بالاتر ترك مى‌كند و شهوت‌پرست واقعى اين است كه حاضر نيست با يك لحظه خود را ارضا كند و اگر عارف نيز بگويد لذت حقيقى خداست، باز، در لذت‌برى مشترك است و شيخ گفت كسى كه لذت دنيا را براى لذت آخرت ترك مى‌كند، طمع دارد و طماع است و همچنين كسى كه اين دو لذت را براى رسيدن به لذت حق ترك مى‌كند، طماع‌تر است و وى در لذت‌برى، چيره‌دست است و طمع به‌نهايت لذت دارد و وى در واقع عين هوس، بلكه اهل هَوسى است كه با هوس نيز درمان نمى‌شود...»[۴]
- نمونه‌اى از زبان و ادبيات شارح محترم كه تحت عنوان «قبح انكار بى‌دليل» آمده، چنين است: «جناب شيخ در پايان كتاب اشارات و نمط آخر أسرار الآيات، به اهل علم چنين نصيحت و سفارش مى‌نمايد كه روشن فكرى و زيركى به اين نيست كه انسان هر چيزى را انكار كند، بلكه عاقل كسى است كه هر سخنى را با دليل بپذيرد. انكار بى‌مورد همانند پذيرش نابجاست و زيان انكار بى‌مورد كمتر از زيان پذيرش نابجا و بى‌دليل نيست. هر مطلبى كه دليلى بر آن اقامه شود را بايد پذيرفت و بر هر گزاره‌اى كه دليلى بر درستى يا نادرستى آن در دست نيست بايد توقف كرد تا روزى بر برهان و دليل آن دست يافت»[۵]
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.
وابسته‌ها
تجريد، شرح نمط هفتم از کتاب الاشارات و التنبيهات شیخ الرئیس ابن سینا
كشف التمويهات في شرح الرازي علی الإشارات و التنبيهات للرئيس ابن سينا
شرح اشارات و تنبیهات (نمط سوم)
دروس شرح اشارات و تنبیهات (ابن سینا)
الإلهيات من المحاكمات بين شرحي الإشارات
الإشارات و التنبيهات مع المحاكمات
عرفان و مقامات؛ شرح و نقد دو نمط نهم و دهم کتاب «الاشارات و التنبيهات»
الحاشية علی شروح الإشارات (الإشارات و شرح الإشارات و شرح الشرح و حاشية الباغنوي)