في رحاب أهل‌البيت(ع): التوسل

التوسل
التوسل
پدیدآوران	حصینی موسوی، سید عبدالرحیم (نویسنده) مجمع جهانی اهل‌بیت علیهم‌السلام، گروه پژوهش و پاسخ به شبهات (نویسنده)
ناشر	مجمع جهانی اهل‌بيت عليهم‌السلام. مرکز چاپ و نشر
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	1426ق
چاپ	2
شابک	‎964-8686-53-X
موضوع	اسلام - مسايل متفرقه توسل - احاديث
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf
	v; t; e;

في رحاب أهل‌البيت(ع): التوسل، جلد سیزدهم از مجموعه کتابچه‌هایى است در چهل مجلد که موضوعات مختلف کلامى، فقهى و تاریخى و قرآنى را مورد بررسى قرار داده است. سید عبدالرحیم موسوى و یک گروه تحقیقى، تدوین و تنظیم این مجموعه را به انجام رسانده‌اند.

اثر حاضر، مباحث مربوط به توسل را در خود جای داده است.

ساختار

کتاب با مقدمه گروه تحقیق و تدوین (كلمة المجتمع)، آغاز گردیده و مطالب در یک مقدمه و هفت مبحث، سامان‌دهی شده است.

گزارش محتوا

در مقدمه گروه تحقیق، به موضوع کتاب و اهمیت آن، اشاره شده است^[۱].

در مقدمه، به بیان حقیقت توسل پرداخته شده و به موضوع مباحث، اشاره گردیده است^[۲].

در مبحث نخست، به تشریح معنای لغوی و اصطلاحی واژه توسل، پرداخته شده است. توسل در لغت، یعنی چیزی را وسیله قرار دادن برای دست یافتن به چیزی دیگر که مقصود و مطلوب است. ابن کثیر، آن را قرار دادن و استفاده از واسطه بین انسان و خداوند به‌منظور برآورده شدن حوایج به‌وسیله آن واسطه، معنا کرده است^[۳].

نویسنده پیش از بررسی ادله توسل و مشروعیت و مناقشات مطرح‌شده پیرامون آن، در بحث دوم، در سه بخش زیر، به نقل آراء و نظریاتی که پیرامون جواز یا منع توسل وارد گردیده، پرداخته است:

مانعین توسل: از جمله آنها، عبارتند از البانی که در کتاب «التوسل، أنواعه، أحكامه» آن را ضلالت و گمراهی دانسته و محمد بن عبدالوهاب که به‌زعم وی، توسل شرک بوده و کار مشرکان است^[۴].
قائلین به جواز توسل: شوکانی در کتاب «تحفة الذاكرين»، سمهودی شافعی، امام شافعی و ابوعلی خلال حنبلی از جمله آنها هستند^[۵].
تفصیل بین انواع توسل: این رأی، مربوط به ابن تیمیه می‌باشد. به عقیده نویسندگان این کتاب، وی در مسئله توسل، دارای اضطراب رأی بوده، گاهی آن را رد کرده، گاهی قائل به جواز آن شده و گاهی تفصیل داده است^[۶].

در مبحث سوم، به موضوع جواز توسل، از دیدگاه قرآن کریم نگریسته شده است. انبیای الهی و صالحین، پیوسته حقیقت توسل را مانند سایر عبادات شرعیه، تقریر نموده و در بسیاری از آیات الهی، به توسل مردم به انبیا و اولیای الهی به‌منظور تقرب به خداوند، اشاره شده است. این آیات، عبارتند از:

وَ أُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَ الْأَبْرَصَ وَ أُحْيي الْمَوْتَى بِإِذْنِ اللَّهِ (آل عمران: 49) (و به اذن خدا نابیناى مادرزاد و پیس را بهبود می‌بخشم و مردگان را زنده می‌گردانم).
قَالُوا يا أَبَانَا اسْتَغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا (یوسف: 97) (گفتند اى پدر، براى گناهان ما آمرزش خواه).
وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحِيماً (نساء: 64) (و اگر آنان وقتى به خود ستم كرده بودند، پیش تو می‌آمدند و از خدا آمرزش می‌خواستند و پیامبر [نیز] براى آنان طلب آمرزش مى‌كرد، قطعاً خدا را توبه‌‏پذیرِ مهربان می‌‏یافتند)^[۷].

در ادامه این مبحث، به صور مختلفی که در قرآن کریم برای توسل مشروع ترسیم گردیده، اشاره شده است که عبارتند از:

توسل به اسماء الله: وَ لِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا وَ ذَرُوا الَّذِينَ يلْحِدُونَ فِي أَسْمَائِهِ سَيجْزَوْنَ مَا كَانُوا يعْمَلُونَ (اعراف: 180) (و نام‌هاى نیکو به خدا اختصاص دارد، پس او را با آنها بخوانید و کسانى را که در مورد نام‌هاى او به کژى می‌گرایند، رها کنید؛ زودا که به [سزاى] آنچه انجام می‌‏دادند کیفر خواهند یافت).
توسل به اعمال صالح: وَ إِذْ يرْفَعُ إِبْرَاهِيمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَيتِ وَ إِسْمَاعِيلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَليمُ‌ رَبَّنَا وَ اجْعَلْنَا مُسْلِمَينِ لَكَ وَ مِنْ ذُرِّيتِنَا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَكَ وَ أَرِنَا مَنَاسِكَنَا وَ تُبْ عَلَينَا إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ (بقره: 127 و 128) (و هنگامى که ابراهیم و اسماعیل پایه‏‌هاى خانه [کعبه] را بالا می‌بردند، [مى‌گفتند] «اى پروردگار ما، از ما بپذیر که در حقیقت، تو شنواى دانایى؛ پروردگارا ما را تسلیم [فرمان] خود قرار ده و از نسل ما، امتى فرمانبردار خود [پدید آر] و آداب دینى ما را به ما نشان ده و بر ما ببخشاى که تویى توبه‌‏پذیر مهربان).
توسل به دعای رسول: لاَ تَجْعَلُوا دُعَاءَ الرَّسُولِ بَينَكُمْ كَدُعَاءِ بَعْضِكُمْ بَعْضاً (نور: 63) (خطاب کردن پیامبر را در میان خود، مانند خطاب کردن بعضى از خودتان به بعضى [دیگر] قرار مدهید).
توسل به دعای برادر دینی: وَ الَّذِينَ جَاءُوا مِنْ بَعْدِهِمْ يقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَ لِإِخْوَانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بِالْإِيمَانِ وَ لاَ تَجْعَلْ فِي قُلُوبِنَا غِلاًّ لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنَا إِنَّكَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ (حشر: 10) (و [نیز] کسانى که بعد از آنان [مهاجران و انصار] آمده‏‌اند [و] مى‌گویند پروردگارا، بر ما و بر آن برادرانمان که در ایمان آوردن بر ما پیشى گرفتند، ببخشاى و در دل‌هایمان نسبت به کسانى که ایمان آورده‏‌اند [هیچ‌گونه] کینه‏‌اى مگذار؛ پروردگارا، راستى که تو رئوف و مهربانى).
توسل به خود انبیا و صالحین.
توسل به حق صالحین و حرمت و منزلت آنها: تفصیل این قسم، در مباحث بعدی کتاب آمده است^[۸].

در بحث چهارم، به بررسی موضوع توسل در احادیث نبوی^[۹] و در بحث پنجم، به ذکر مواردی از وجود توسل یا تأیید آن در سیره مسلمین و نیز سیره افراد معروفی چون ابوبکر، عمر، مالک بن انس و امام شافعی، پرداخته شده است^[۱۰].

در بحث ششم، به ترغیب و تشویق اهل‌بیت(ع) بر توسل به قرآن و اولیای الهی اشاره و به ذکر این نکته پرداخته شده است که با مراجعه به کتب امامیه و جوامع حدیثی و ادعیه، می‌توان به‌خوبی دریافت که امر توسل، در میان اهل‌بیت(ع)، امری واضح و غیر قابل تشکیک است^[۱۱].

آخرین بحث، به بررسی و پاسخ دادن به مناقشه برخی از منکرین جواز توسل و مشروعیت آن، اختصاص یافته است^[۱۲].

نتیجه و خلاصه مباحث کتاب، در انتهای آن آمده است^[۱۳].