صلاة الجمعة (سراب تنکابنی)

‏ صلاة الجمعة (سراب تنکابنی)
‏ صلاة الجمعة (سراب تنکابنی)
پدیدآوران	سراب تنکابنی، محمد بن عبدالفتاح (نويسنده) باقری، محمد (محقق)
ناشر	العتبة الحسينية المقدسة. قسم الشؤون الفکرية و الثقافية
مکان نشر	عراق - کربلا
سال نشر	2012م/1433ق
شابک	‎978-9933-489-09-0
موضوع	نماز جمعه - احاديث شيعه؛ نماز جمعه - فتاوای شيعه؛ نماز جمعه (فقه جعفری)
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏ ‏BP‎‏ ‎‏187‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏ت‎‏9‎‏ر‎‏5*
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf
	v; t; e;

برای دیگر کاربردها، صلاة الجمعة (ابهام زدایی) را ببینید.

صلاة الجمعة یا «رسالة في صلاة الجمعة»، اثر محمد بن عبدالفتاح تنکابنی، مشهور به فاضل سراب، کتابی است یک جلدی، به زبان عربی، با موضوع فقه استدلالی امامی و احادیث شیعه. نویسنده در این اثر به بیان احکام نماز جمعه و فتاوای علمای شیعه درباره آن پرداخته است؛ در این راستا وی به تعریف نماز جمعه و شروطش و حکم اقامه آن با برخی تعلیقات و حواشی علمی ارزشمند پرداخته است. کتاب به تحقیق محمد باقری رسیده است.

ساختار

کتاب دارای مقدمه تحقیق، مقدمه مؤلف، محتوای مطالب در سه فصل و یک خاتمه است. از جمله منابع کتاب پس از قرآن کریم، می‌توان موارد ذیل را یاد کرد: ارشاد شیخ مفید، استبصار شیخ طوسی، الإشراف شیخ مفید، أعيان الشيعة سید محسن امین عاملی، کتاب الأُم محمد بن ادریس شافعی، أمل الآمل شیخ محمد بن حسن حر عاملی، إيضاح الفوائد فخرالمحققین، بحار الأنوار علامه محمدباقر مجلسی و...^[۱].

گزارش محتوا

نماز جمعه یکی از فرایض در شریعت اسلامی است. این عمل عبادی، قبل از ورود رسول خدا(ص) به مدینه تشریع شد؛ در زمانی که حضرت بر عمرو بن عوف نزول کرد؛ در روز دوشنبه دوازدهم ربیع‌الاول هنگام ظهر. آن حضرت در قباء، در روزهای دوشنبه و سه‌شنبه و چهارشنبه و پنج‌شنبه نماز گزاردند و مسجد آنان را بنیان گذاشتند. سپس روز جمعه به قصد مدینه از میان آنان خارج شد و در بنی‌سالم بن عوف در بطن وادی آنان وقت نماز جمعه فرارسید و در آن روز در آن مکان، مسجدی را اتخاذ نمود. آن جمعه، اولین جمعه‌ای بود که رسول خدا(ص) در اسلام نماز جمعه برپا کرد^[۲].

فقها بر وجوب نماز جمعه در زمان حضور امام یا نائب خاص ایشان اتفاق دارند و در حکمش در زمان غیبت اختلاف کرده‌اند؛ برخی قائل به وجوب تخییری میان نماز جمعه ونماز ظهر شده‌اند و برخی قائل به وجوب عینی آن هستند و برخی دیگر قائل به حرمتش. درباره این موضوع، کتاب‌های زیادی از زمان غیبت تاکنون نگاشته شده که چهار اثر توسط شیخ محمد بن عبدالفتاح تنکابنی، مشهور به فاضل سراب، نگاشته شده که یکی از آنها این کتاب است که ایشان در آن قائل به وجوب عینی نماز جمعه در زمان غیبت شده است^[۳].

این رساله، شامل مقدمه‌ای است که در آن اقوال فقها در حکم نماز جمعه در زمان غیبت ذکر شده. سپس ادامه مطالب کتاب در سه فصل و یک خاتمه بیان شده است. فصل اول در نقل عبارات فقها است و بیان مقتضای کلمات آنان در مواردی که نیازمند به بیان است. نویسنده در فصل دوم کتاب، درباره اثبات وجوب عینی نماز جمعه در زمان غیبت سخن می‌گوید. سومین فصل کتاب، درباره نظرات و ادله‌ای است که درباره عدم وجوب آن بیان شده است؛ اعم از اینکه شخص در میان قائلان به عدم وجوب، قائل به حرمت باشد یا تخییر. خاتمه کتاب هم مشتمل بر ذکر برخی فوائد است^[۴].

نویسنده در مقدمه‌ای که بر کتاب نوشته، متذکر ‌شده است: فاضل شیرازی مولی علی‌رضا تجلی، رساله‌ای فارسی در نفی عینیت وجوب نماز جمعه، نوشت، مشتمل بر شبهات سخیف و خیالات ضعیف؛ بنابراین به امر استادم (مولی محمدباقر بن محمدمؤمن خراسانی سبزواری)، کتابی فارسی در پاسخ به آن نگاشتم و حق را در آ ن بیان کردم.

چون عمده مقصود از وضع این رساله فارسی، دفع شبهه برای ناآشنایان به زبان عربی بود، سیاقش متناسب با بسط کلام در ذکر برخی از دقایق علمی نبود.

در سال گذشته تصمیم گرفته بودم رساله‌ای بنویسم که در آن برخی از مسائلی را که در این کتاب فارسی وجود ندارد، هم ذکر کنم و همچنین برخی از مواردی که متعلق به عبارت رساله است و نفعی در ذکر آن نیست را ترک نمایم و برخی بیماری‌ها و اشتغالات، مانع اجرای آن تصمیم گردید، تا اینکه ماه رمضان امسال نزدیک گردید؛ پس آن را همان گونه که تصمیم داشتم، نگاشتم^[۵].

در بخشی از خاتمه کتاب تحت عنوان تحقیق عدالت در امام می‌خوانیم: مطلقا هیچ اختلافی در اعتبار عدالت در امام جمعه در میان اصحاب ما نیست. علامه در «التحرير» در مبحث جماعت می‌گوید: در امام، ایمان و عدالت و عقل و طهارت مولد شرط است؛ ازاین‌رو، امامت کافر و اهل بدعت و مخالف با حق جایز نیست؛ هرچند او در مذهب خودش مرضیّ باشد. همچنین است مستضعف و فاسق قبل از توبه و ولد الزنا هرچند عادل باشد. در این امر، تفاوتی میان نمازهای اعیاد و جمعه و باقی فرایض نیست. اگر شخص به فسق امام یا بدعت او علم نداشته باشد و بنا را بر حسن ظاهر گذاشته و پشت سرش نماز بخواند، نمازش نیازی به اعاده و قضا ندارد، ولی اگر حال امام را نداند و از امام، نه چیزی که مانع از اقتدا به اوست ظاهر گردد و نه چیزی که مجوز آن است، نماز صحیح نخواهد بود^[۶].

وضعیت کتاب

در صفحات 12 و 13 کتاب، رونوشت نسخه خطی آن ارائه شده و فهرست‌های منابع و موضوعات در انتهای اثر ذکر گردیده است.

اصل این رساله، نسخه خطی محفوظ در کتابخانه آستانه رضویه در مشهد مقدس، به شماره 6466، بوده و تاریخ کتابت آن به سال 1106ق، برمی‌گردد. این اثر به خط نستعلیق احمد بن محمدرضا حسنی نوشته شده و حواشی مؤلف بر آن وجود دارد^[۷].

محمد باقری در تحقیق این رساله، به همین نسخه خطی اعتماد کرده؛ او در این راستا شروع به استنساخ آن و تخریج آیات قرآنی و همچنین اقوال و روایات از مصادرشان کرده و سپس به تقطیع و تقویم متن کتاب قیام کرده تا این رساله به شکلی درآمده که در اختیار خوانندگان است^[۸].

در آخر کتاب این عبارات به چشم می‌خورد: «و اتفق بتوفيق الله تبارك و تعالی الفراغ من مشقّة و مأنّة نبله من نسخة معتبرة علی يد كاتبه الآثم المفتقر إلی رحمة ربّه الغني أحمد بن محمّدرضا الحسيني - غفر الله آثامهما و عفا عن جرائمهما - عصيرة يوم الثلاثاء، لأربع خلت من شهر الله الأعظم رجب مضر المكرّم من عام الحادي و الأربعين و الثلاثمائة مع الألف، 1341»^[۹].