کفعمی، ابراهیم بن علی
شيخ تقى‌الدين، ابراهيم بن على عاملى کفعمى (840-905ق)، از دانشمندان بزرگ شیعه در قرن نهم و دهم هجری، محدث، ادیب، شاعر،خوشنویس
| نام | کفعمی، ابراهیم بن علی |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابراهیم العاملی
ابراهیم الکفعمی عاملی، ابراهیم بن علی عاملی، تقی‌الدین ابراهیم کفعمی، تقی‌الدین |
| نام پدر | شيخ على کفعمى |
| متولد | ۸۴۰ ق |
| محل تولد | کفر عیما، ناحیهٔ شقیف، جبل عامل |
| رحلت | 905 ق |
| اساتید | على بن حسن کفعمى
سيد حسين بن مساعد حسينى سيد على بن عبدالحسين موسوى حسينى |
| برخی آثار | المقام الأسنی فی تفسیر الأسماء الحسنی |
| کد مؤلف | AUTHORCODE02082AUTHORCODE |
ولادت
در سال 840 هجرى، در روستاى کفرعیما از منطقه جبل عامل ديده به جهان گشود.
این روستا نزدیک منطقه جبشیت بود. امروزه تنها آثار ویرانه‌های این روستا به چشم می‌خورد.
نسبت
کفعمى در پايان کتاب مصباح، خود را حارثى معرفى کرده که منسوب به حارث همدانى صحابى گرانقدر مولاى متقيان اميرالمؤمنين عليه‌السلام است.
خاندان
خاندان کفعمى نيز مانند بقيۀ علماى جبل عامل مملو از چهره‌هاى درخشان است که هر يک براى فخر و سيادت يک خاندان بر اهل زمان خود کافى است.
پدر او شيخ على کفعمى استاد فرزند خويش بوده و به او اجازۀ نقل داده و از مشايخ اجازۀ او به شمار مى‌رود. او که از علماى عامل و عارف بالله بود، زندگى و فرزندان خود را وقف خدمت به اسلام و تشيع نموده بود و در نتيجه فرزندانى تربيت نمود که عبارتند از:
- شيخ تقى‌الدين ابراهيم کفعمى، مؤلف کتاب شريف مصباح و...
- شيخ شمس‌الدين محمد جبعى عاملى، متوفاى 886 ه که او نيز از علماى اسلام و جد بزرگ شيخ بهايى عليه الرحمة است و بدين سان نسب شيخ بهايى و کفعمى هر دو حارثى است.
- برادر ديگر او شيخ جمال‌الدين احمد بن محمد است، وى از مؤلفين بزرگوار شيعه است و يادگارى ارزشمند چون «زبدة البيان في عمل شهر رمضان» از او به جاى مانده است.
شيخ جمال‌الدين هم ظاهرا قبل از ابراهيم کفعمى رحلت نموده و کفعمى در کتب خود از کتاب او نيز مطالبى نقل کرده است.
تحصیلات
کفعمی دوران کودکی و ایّام جوانی را در زادگاه خویش سپری کرد و فراگیری دروس حوزوی را نزد استادان آن سامان آغاز نمود. از جزئیات مراحل تحصیلی وی اطلاعات زیادی در دست نیست. امّا آن چه مسلّم است، او بیش‌تر دروس مقدماتی خود را نزد پدر و سایر دانش‌های عصر خود را نزد برادر دانشمندش و سایر استادان آن خطّه فرا گرفت.
اساتيد
ّّّکفعمى اساتيد فراوانى ديده که در کتب رجال و تراجم به آنها اشاره شده است.
سه تن از معروف‌ترين اساتيد او عبارتند از:
- على بن حسن کفعمى پدر بزرگوار او که اجازۀ روايت نيز به او داده است.
- سيد حسين بن مساعد حسينى، مؤلف کتاب «تحفة الأبرار في مناقب الأئمة الأبرار»
- سيد على بن عبدالحسين موسوى حسينى، مؤلف کتاب «رفع الملامة عن علي‌عليه‌السلام في ترک الإمامة»
متأسفانه نام شاگردان مرحوم کفعمى به دست نيامده است.
وفات
مرحوم شيخ ابراهيم کفعمى که در کربلا سکونت داشت و وصيت کرده بود آنجا دفن شود در اواخر عمر خود سفرى به زادگاه خويش نمود و در آنجا عمر شريفش به پايان رسيد.
او در سال 905 هجرى و در سن 65 سالگى در روستاى کفرعیما جهان را وداع گفت و به لقاى دوست شتافت تا در جوار رحمت حق و در کنار سفرۀ اهل‌بيت رسالت به سکون حقيقى و دائمى برسد و پس از وفات، پيکر شريفش در همان روستا به خاک سپرده شد.
از جمله وقايع پس از وفات کفعمى آن است که روستاى کفرعیما در اثر حوادث روزگار خراب شد و از قبر کفعمى نيز اثرى بر جاى نماند، امّا بعد از سال‌ها (بعد از قرن 11 هجرى) يک سنگ قبر توسط کشاورزى پيدا شد که بر روى آن نوشته شده بود:
هذا قبر الشيخ إبراهيم بن علي الکفعمي رحمهُ الله.
مردم که از اين واقعه آگاه شدند محل قبر شريف او را بازسازى و تعمير نمودند و هم اکنون نيز مرقد شريف او زيارتگاه عاشقان اهل‌بيت و شیعیان آنها است.
آثار
مرحوم شيخ ابراهيم کفعمى در طول حدود 65 سال زندگى پربار خود کتب و رساله‌هاى علمى فراوانى تأليف نموده که تنوع موضوعات آنها دليلى محکم بر علوم سرشار اين عالم ربانى است.
همچنين اختصاص دادن چند کتاب از تأليفات خود را به ادعيه و زيارات حجتى قاطع است بر زهد و تقوا و التزام او به مبانى فکرى و عملى ائمۀ اطهار عليهم‌السلام.
عالم بزرگوار، سيد محسن امين در أعيان الشيعه هنگام برشمردن تأليفات مرحوم کفعمى اسامى 49 کتاب را فهرست نموده که حجم بعضى از آنها به بيش از 1000 صفحه مى‌رسد.
در اينجا چند عنوان از کتاب‌هاى او را يادآور مى‌شويم:
- جنة الأمان الواقية و جنة الإيمان الباقية يا مصباح کفعمى.
علت نام گذارى به مصباح هم آن است که اين کتاب بر شيوۀ مصباح المتهجد شيخ طوسى نوشته شده بود و به خاطر شباهت به مصباح شيخ، مصباح ناميده شد و به خاطر تمايز از آن به مصباح کفعمى شهرت يافت.
- الجنة الواقية، مختصر مصباح است.
- البلد الأمين و الدرع الحصين که از بزرگ‌ترين کتاب‌هاى کفعمى است و بسيار حجيم‌تر از مصباح است گر چه از نظر محتوا شبيه آن است.
- الفوائد الطريفة [الشريفة] في شرح الصحيفة السجادية
- المقصد الأسنى في شرح الأسماء الحسنى
- محاسبة النفس اللوامة و تنبيه الروح النوامة، که به فارسى نيز ترجمه شده است.
- نهاية الأرب في أمثال العرب، در دو جلد قطور که به اعتراف بزرگان بهترين کتاب تأليف شده در اين موضوع است.
- قراضة النضير که خلاصۀ تفسير شريف مجمع البيان است.
و کتاب‌هاى فراوان ديگر که ذکر نام آنها به طول مى‌انجامد.