مجموع الغرائب و موضوع الرغائب
مجموع الغرائب و موضوع الرغائب، تألیف عالم شیعی تقیالدین ابراهیم بن علی عاملی کفعمی (905-804ق)، یک دائرةالمعارف موضوعی و مجموعه غنی از لطائف و حکمتها است که مطالب شگفتانگیز (غرائب) و موضوعات مطلوب و موردعلاقه (رغائب) را در علوم متنوع گردآوری کرده است.
| مجموع الغرائب و موضوع الرغائب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کفعمی، ابراهیم بن علی (نويسنده) رجایی، مهدی (محقق) |
| ناشر | مؤسسه فرهنگی انصار الحسين (ع) |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1371ش - 1412ق |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ک7م3 ۲۵۶۸ PJA |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگیزه نگارش
هدف نویسنده در نگارش این کتاب این بوده که لطائف و اخبار و آثار جالب را گردآوری کند.
این کتاب آنگونه که خود گفته برگرفته از کتاب بزرگ بینظیری که از هزار مصنف و مؤلف گردآورده است[۱]. مشخص نیست منظور او از این کتاب بزرگ کدام است؛ شاید یکی از آثاری ارزشمندی است که از آنها در کتاب نامبرده است و در گذر ایام از بین رفته و به دست ما نرسیده است[۲].
ساختار
این کتاب، اثری است که مطالب آن بدون تبویب و دستهبندی خاصی در موضوعات مختلف به شیوه کشکولی ارائه شده است.
سبک نگارش
شیوه نگارش کفعمی در این کتاب که به سبک کشکولنویسی و جامعنگاری معروف است، دارای ویژگیهای اصلی زیر است: بخش عمدهای از کتاب، منتخباتی (تلخیص) از کتب مشهور و رسائل مختلف است و نویسنده بهوفور نام کتب اصلی را ذکر میکند. وی توجه ویژهای به فنون ادبی، بدیع، معانیوبیان دارد و مثالهای شعری و ادبی فراوانی را نقل میکند. تمامی مطالب نقل شده (اعم از روایات، قصص و حکایات)، با ذکر مأخذ اصلی مانند کتب حدیثی، فقهی و ادبی، مستند شدهاند. او با عبارات «ذکر فلان یا فی روایة فلان یا من کتاب فلان» و مانند آن مطالبش را ارائه کرده است. [۳].
گزارش محتوا
این کتاب نفیس در موضوع خود حاکی از وسعت اطلاع مؤلف، و اطلاعش بر کتابخانههای بزرگ عصر خود است؛ مانند: کتابخانه امام امیرالمؤمنین (ع) در نجف اشرف، چراکه او در این کتاب از بعضی آثار علامه عتقائقی که هم اکنون بعضی از آنها به خط ایشان در کتابخانه امام امیرالمؤمنین(ع) و دیگر کتابخانهها موجود است[۴]. کیفیت اسلامآوردن سلمان از مطالب کتاب است که از کتاب «روضة الواعظین و تبصرة المتعظین» نقل شده است. گروهی از مسلمین کنار قبر نبی(ص) بودند و حضرت علی(ع) از چگونگی اسلامآوردن سلمان فارسی از او پرسش نمود[۵].
ذکر حوادث ولادت نبی(ص)، ازدواج خدیجه با پیامبر(ص)، کرامتهای پیامبر(ص)، نامه پیامبر(ص) به کسری، استجابت دعای پیامبر(ص) و دعای آن حضرت در حق ابوطالب که از بیماری بهبود یافت و نفرین ایشان درباره حکم بن عاص که دچار رعشه گردد تا اینکه به همین بیماری مرد، صفات، القاب، نسب، نامهای پیامبر(ص)، معجزات اعضای پیامبر(ص) و ...[۶].
قریب به چهل صفحه از کتاب را «مدح» و «ضمّ» دربرگرفته است. در مدح جود چنین آمده است: «خداوند تعالی جواد است و انسانهای بخشنده را دوست دارد» [۷].
بسیاری از بخشهای متن به منتخباتی از کتب دیگر اختصاصدادهشده است. این منتخبات، عمدتاً شامل داستانها و حکایاتی از سلاطین، وزرا و شخصیتهای مهم ادبی و تاریخی هستند و در آنها مضامین عمیق اخلاقی، سیاسی، و اجتماعی نهفته است. از جمله این موارد میتوان به منتخباتی از کتبی نظیر «کشف المحجة»، «روح الإحیاء»، «تاریخ بغداد»، شرح نهج البلاغة و «کتاب الدلائل» اشاره نمود. از آن جمله است منتخبی از «شرح نهجالبلاغه ابن ابیالحدید» که در آن حکایت جالبی از ورود سیدرضی و سیدمرتضی بر محمد بن خلف وزیر بهاءالدوله نوشته که سیدرضی را تعظیم و تجلیل نمود اما سیدمرتضی را بهاندازه او تعظیم ننمود [۸].
تفسیر اسماءالحسنی (نامهای نیکوی خداوند) از دیگر مطالب کتاب است. از نبی مکرم(ص) روایت شده که الله تعالی 99 اسم دارد که هر کس آنها را احصاء کند وارد بهشت میشود. در این قسمت، مؤلف به شرح معنا و مفهوم دهها نام از صفات خداوند میپردازد و آنها را از نظر لغوی و کلامی تبیین میکند[۹].
ذکر روایاتی در بیان برخی فضایل از دیگر مطالب این کشکول است: صمت موجب سلامت و درامانماندن است؛ گستردهترین روزی به بنده صبر است؛ حیا از ایمان است. [۱۰].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.