مسعودی بخاری، محمد بن مسعود

    از ویکی‌نور
    (تغییرمسیر از شرف‌الدین مسعودی)
    مسعودی بخاری، محمد بن مسعود
    NUR03694.jpg
    نام پدرمسعود
    ولادتقرن ششم
    محل زندگیبخارا
    رحلتزنده در 528ق
    پیشهریاضی‌دان، منجم، فیلسوف
    اطلاعات علمی
    معاصرینفخر رازی، محمد بن عمر
    شاگردانرضی‌الدین نیشابوری
    برخی آثارمجمع الاحکام

    شرف‌الدین محمد بن مسعود مسعودی بخاری (زنده در 582ق)، ریاضی‌دان، منجم، فیلسوف و متکلم قرن ششم است که به خاطر جدش به زکی غزنوی معروف است، او در علم هیئت و نجوم مهارت داشت، با امام رازی مناظرات علمی داشته است. «الكفاية في علم الهيئة» و ترجمه آن از آثار اوست.

    محمدتقی دانش‌پژوه در دیباچه «دو رساله درباره آثار علوی» می‌نویسد: «... شرف‌الدین محمد بن مسعود مسعودی مروزی بخاری حنفی، زنده در 528ق، در بخارا و استاد شیخ رضی‌الدین نیشابوری و سازنده «الكفاية في علم الهيئة» به عربی و ترجمه آن به نام «جهان دانش» بوده است[۱]‏.

    مسعودی در این اثر به شرح و تفسیر دو باب از کتاب التفهیم ابوریحان بیرونی پرداخته و بارها از بیرونی با لقب "استاد" یاد کرده است. او با استدلالهای مختلف ثابت کرده زمین کروی است.

    "مثلا دلیل آن است که اوقات برآمدن و غروب کردن کواکب در شهرها مختلف است و یا اگر ما در کنار ساحل دریا به ایستیم و دریا را نگاه کنیم وقتی کشتی به ساحل نزدیک می‌شود اول بالای کشتی را می‌بینیم و سپس باقیمانده کشتی دیده می‌شود، اگر زمین گرد نبود، بایست نخست کشتی را کوچک می‌دیدیم و هرچه به ما نزدیکتر می‌شد، بزرگتر می‌نمود".[۲]

    گفتگوی مسعودی با امام رازی

    امام رازی در مناظرات از او به نام «شیخ امام شرف‌الدین محمد بن مسعود مسعودی» و «شرف مسعودی» و «شیخ مسعودی» یاد نموده و گفته که من در سال 528ق، در بخارا نزد او رفتم و از احکام نجوم خرده گرفتم و او از این سخنانم برآشفت و من برای او دلیل آوردم که این علمی درست نیست. باز می‌گوید که شیخ رضی نیشابوری شاگرد مسعودی بوده است و این مسعودی به کتاب ملل و نحل شهرستانی و کتاب‌های غزالی مانند رد باطنیان و شفاء العليل و مستصفی می‌گراییده است. از سخنان رازی برمی‌آید که مسعودی با احکام نجوم و کلام و اصول و فقه آشنا بوده است[۳]‏.

    آثار

    1. رساله «آثار علوی» به فارسی که برای یکی از بزرگان نوشته و از او نام نمی‌برد؛
    2. چلبی در كشف الظنون می‌نویسد «الهادي في الفروع لشرف‌الدين المسعودي الحنفي» و منظورش باید همین دانشمند بوده باشد؛ چه، او در بخارا می‌زیسته و باید حنفی هم باشد؛
    3. رساله «مختلطات»؛
    4. «المباحث و الشكوك»[۴]‏.

    پانویس

    1. ر.ک: دانش‌پژوه، محمدتقی، صفحه ده
    2. ر.ک: پایگاه آپارات
    3. ر.ک: همان، صفحات چهارده تا پانزده
    4. ر.ک: همان، صفحات یازده تا چهارده

    منابع مقاله

    1. دانش‌پژوه، محمدتقی، «دو رساله درباره آثار علوی»، تهران، انتشارات فرهنگ ایران‌زمین، تابستان 1337ش.
    2. ولایتی، علی‌اکبر؛ تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران
    3. پایگاه آپارات

    وابسته‌ها