تصویر شیعه در دائرةالمعارف امریکانا (ترجمه و نقد مقالات شیعی دائرةالمعارف امریکانا)
| تصویر شیعه در دائرةالمعارف امریکانا (ترجمه و نقد مقالات شیعی دائرةالمعارف امریکانا) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | رضواني، محسن (مترجم) تقی‌زاده داوری، محمود (نویسنده) |
| ناشر | مؤسسه انتشارات امير کبير، شرکت چاپ و نشر بين الملل |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1384 ش |
| چاپ | 2 |
| شابک | 964-304-143-3 |
| موضوع | انسایکلوپیدیا امریکانا - نقد و تفسیر
شیعه - دفاعیه‌ها و ردیه‌ها شیعه - مقاله‌ها و خطابه‌ها |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 239 /ت6 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تصوير شيعه در دائرةالمعارف امريكانا (ترجمه و نقد مقالات شيعى دائرةالمعارف امريكانا) زير نظر محمود تقى‌زاده داورى، ترجمه فارسى و نقد مقالاتى از دايرةالمعارف آمريكانا بوده كه مرتبط با شيعه و مسائل مربوط به آن مى‌باشند. اين ترجمه و نقد، از مردادماه سال 1380، در مؤسسه شيعه‌شناسى، آغاز شده است.[۱]
از جمله نكاتى كه باعث اهميت اين اثر مى‌شود، آن است كه مى‌توان در آن، با مقالات نويسندگان مشهور و مهمى كه برخى از مقالات شيعى را به نگارش درآورده‌اند، آشنا شد. اشخاصى مانند: دبليو مونتگمرى وات مؤلف كتاب‌هاى متعدد در زمينه تاريخ، فلسفه و كلام اسلامى؛ سى. اى. بازورث نویسنده كتاب «سلسله‌هاى اسلامى»؛ فيليپ كى. هيتى نویسنده كتاب «تاريخ اعراب»؛ دونالد ان. ويلبر نویسنده كتاب «معمارى اسلامى»؛ آر. ام. لاپيدوس نویسنده كتاب «تاريخ جوامع اسلامى» و چارلز جى آدامز.[۲]
ساختار
كتاب با مقدمه‌اى از آقاى داورى آغاز و مطالب دربردانده حدودا هفتاد مقاله از «دائرةالمعارف امريكانا» مى‌باشد.
«دائرةالمعارف امريكانا»، دايرةالمعارف بزرگى است كه براى نخستين بار، در سال 1829م، توسط فرانسيس ليبر، در سيزده جلد منتشر شد. اين دانشنامه بعدها با همكارى برخى از شركت‌ها و مؤسسات فرهنگى، گسترش يافت و در سال 1911م، در بيست جلد و پس از آن، در سال 1920 در سى جلد، منتشر شد. پس از آن، با ويرايش‌هاى متعدد، در همان قالب سى جلدى كه حاوى 4500 مقاله است، منتشر گرديد. اين دايرةالمعارف با مشاركت 6500 نفر به نگارش درآمده است.
در اين دائرةالمعارف، حدود هفتاد مقاله، به‌طور كامل و نيز بخش‌هايى از حدود بيست مقاله با شيعه مرتبط مى‌باشند. اين دايرةالمعارف هم به‌صورت كتاب و هم به‌صورت لوح فشرده CD عرضه شده است.[۳]
گزارش محتوا
در مقدمه، به نكاتى پيرامون كتاب اشاره گرديده است.
اين ترجمه و نقد، در پنج مرحله اصلى، طرح‌ريزى شده است كه عبارتند از:
الف) جستجو و گزينش: در اين مرحله، با استفاده از آخرين ويرايش لوح فشرده دايرةالمعارف آمريكانا كه مربوط به سال 1998م بود، حدود نود مقاله گزينش گرديد. حجم اين مقالات متفاوتند؛ بزرگ‌ترين مقاله، مربوط به مدخل «اسلام» است كه حدود 44 صفه را در بر مى‌گيرد و كوچك‌ترين مقاله، به مدخل «شيعه» مربوط است كه تنها در چهار سطر، خلاصه شده است.[۴]
ب) ترجمه و مقابله: در اين مرحله، با همكارى ده نفر نيروى علمى صورت پذيرفته است. انتخاب مترجمان، مستلزم رعايت دو اصل اساسى بوده: اولا آنان مى‌بايد از دانش مطلوب زبان انگليسى و فنون ترجمه بهره‌مند مى‌بودند؛ ثانيا با اسلام و به‌ويژه شيعه و آموزه‌هاى آن، آشنايى كافى داشته باشند. تا حد ممكن سعى شده مترجمان گزينش‌شده، از شرايط فوق برخوردار باشند. تمامى مقالات، پس از ترجمه، سطر به سطر، مقابله شدند تا دقت و اعتبار آن‌ها به حداكثر برسد.[۵]
ج) نقد: در اين مرحله، با همكارى 12 ناقد، همه مقالات ترجمه‌شده، ملاحظه شده و حدود دو سوم آن، مورد نقد و ارزيابى قرار گرفته است. انجام اين مرحله امر آسانى نبوده است. هرچند تقريبا همه مقالات تحت موضوع «شيعه» قرار مى‌گرفتند، اما هر يكى عرصه‌هاى مختلفى را شامل مى‌شدند: تاريخ، تاريخ تمدن، كلام، عرفان و تصوف، فلسفه، هنر و معمارى، فقه، تفسير و... عرصه‌هايى بودند كه مجموعه مقالات بدان پرداخته بودند. بر اين اساس، نقد مقالات نيز نيازمند محققان و ناقدانى بود كه در يكى از عرصه‌هاى يادشده تخصص و تسلط لازم و كافى را داشته باشند.[۶]
د) ويراستارى: ويراستارى مقالات، به دو گونه صورت پذيرفته است:
- ويراستارى محتوايى، شامل: حذف و اضافات، منبع‌يابى، مستندسازى، چينش منطقى مقالات، ارتباط نقدها با متن اصلى، تنظيم پاورقى‌ها و امور ديگر.[۷]
- ويراستارى ادبى كه در آن تلاش وافرى جهت رعايت اصول ادبى صورت گرفته تا همه متن‌هاى ترجمه و نقد شده، به‌صورت يك‌دست و بر اساس اصول ادبى عرضه شوند.[۸]
ه) صفحه آرايى و امور فنى: در اين مرحله، علاوه بر تايپ تمامى مقالات، تلاش وسيعى در جهت انتخاب قلم نوشتارى مناسب، شكل و صورت صفحات، اعمال ويراستارى‌ها و ديگر امور مربوط به مقدمات چاپ كتاب صورت پذيرفته است.[۹]
مقالات عرضه‌شده در اين اثر، داراى نقاط قوت بسيار است. تلاش در جهت ارائه اطلاعات نسبتا جامع، معرفى آموزه‌هاى اصلى شيعى و استفاده از نويسندگان برجسته را مى‌توان از جمله نقاط قوت آن دانست.[۱۰]
به‌علاوه، دايرةالمعارفى كه اين اثر از آن برگرفته شده، توانسته است به‌عنوان اولين دايرةالمعارف بزرگ جهان، زمينه‌هاى مناسبى براى دايرةالمعارف‌هاى ديگر فراهم سازد؛ به‌گونه‌اى كه در دايرةالمعارف بريتانيكا كه امروزه از شهرت بالايى در جهان برخوردار است، حجم و جامعيت مقالات شيعى افزايش يافته و حتى برخى از آموزه‌هاى جزيى شيعه را نيز در بر گرفته است.[۱۱]
اما در كنار نقاط قوتى كه بيان گرديد، اين مقالات داراى نقاط ضعف فراوانى نيز هست. برخى از ضعف‌هاى خرد و درون‌متنى كه عمدتاً توسط ناقدين بيان شده‌اند، عبارتند از:
- فقدان جامعيت: اين دايرةالمعارف نتوانسته است درباره تمامى آموزه‌ها، رهبران، مفاهيم و اصطلاحات كليدى شيعه، مقاله‌اى مستقل تهيه كند و اساسا در آن به مفاهيمى همچون تقيه، ولايت، اجتهاد، تقليد، حجاب، متعه، مرجع، اثناعشريه، عصمت، عاشوراء، غيبت، غدير خم، اهل‌بيت(ع) و ديگر مفاهيم اصلى و كليدى شيعه، مستقلا پرداخته نشده است. درباره رهبران و انديشمندان بزرگ شيعه نيز وضع همين گونه است؛ به‌عنوان نمونه، از ميان دوازده امام در فرقه اماميه، تنها درباره چهار امام (على(ع)، حسن(ع)، حسین(ع) و مهدى(عج)) مقاله‌اى مستقل وجود دارد و بقيه امامان، برخى تنها در حاشيه ياد شده‌اند و از برخى ديگر اساسا اسمى به ميان نيامده است.[۱۲]
- حجم نامعقول مقالات: در تنظيم حجم مقالات دقت لازم و كافى صورت نپذيرفته است. برخى از مقالات كه موضوع مورد اشاره در آن‌ها در ميان شیعیان از اهميت بالايى برخوردار است، حجم بسيار اندكى دارند؛ درحالى‌كه مقالات ديگر كه موضوع مورد بحث در آن‌ها داراى ارزش چندانى نيست، از حجم بالايى برخوردارند؛ به‌عنوان نمونه، مقاله «شيعه» به‌عنوان يكى از مذاهب اصلى اسلام، تنها در چهار سطر خلاصه مى‌شود؛ درحالى‌كه به برخى از فرق انشعابى شيعه، هچون دروزيه و بهائيه كه اولى از اسماعيليه و ديگرى از اماميه انشعاب يافته‌اند، در مقالاتى با حجم وسيع پرداخته مى‌شود. در رابطه با امامان و رهبران شيعى نيز وضعيت بدين گونه است و بااينكه ائمه اماميه شهرت و طرفداران زيادى دارند، افزون بر آنكه درباره همه آن‌ها، مقالات مستقلى تهيه نشده، حجم مقالات چهار امامى كه معرفى شده‌اند، بسيار اندك است. اين، در حالى است كه رهبران بهائيت، فرقه‌اى كه از طرفداران بسيار اندكى برخوردار است و اساسا در مذهب شيعه جايگاه چندانى ندارد، مقالات مستقل و با حجم بيشترى را به خود اختصاص داده‌اند؛ وجود مقالاتى همچون بهايى، بهاءالله و باب، شاهد اين مسئله است.[۱۳]
- عدم رعايت اصول اخلاقى و ادبى.[۱۴]
- وجود اشتباهات فاحش.[۱۵]
وضعيت كتاب
فهرست مطالب، در ابتدا و نمايه رهبران و شخصيت‌ها، آموزه‌ها و مفاهيم، سلسله‌ها و گروه‌ها و مكان‌ها و زمان‌ها، در انتهاى كتاب آمده است.
در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع و نشرياتى كه مقالات در آن چاپ شده، لاتين برخى از واژه‌هاى متن، آورده شده است.
پانويس
منابع مقاله
- مقدمه و متن كتاب.
- رضوانى، محسن، «تصوير شيعه در دائرةالمعارف آمريكانا»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: اديان و عرفان «شيعه‌شناسى»، بهار 1382، شماره 1 (7 صفحه، از 121 تا 127).