المدخل إلی دراسة المذاهب الفقهية
| المدخل إلی دراسة المذاهب الفقهية | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | محمد، علی جمعه (نویسنده) |
| ناشر | دار السلام |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | [--13] |
| چاپ | چاپ صفر |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | م3م4 / 169/9 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
المدخل إلی دراسة المذاهب الفقهية، اثر علی جمعه محمد، کتابی است پیرامون معرفی مذاهب چهارگانه فقه اهل سنت و روات، علما و مهم‌ترین کتاب‌های آنها.
ساختار
کتاب با مقدمه مؤلف آغاز و مطالب در ده فصل، ارائه شده است.
گزارش محتوا
در مقدمه، به موضوع کتاب، اشاره شده است[۱].
در فصل اول، به بحث پیرامون ماهیت تراث اسلامی پرداخته شده است. نویسنده، تراث اسلامی را «محصول ذهن انسان مسلمان در طول قرن‌ها» معرفی کرده[۲] و ضمن توثیق تراث[۳]، به ضرورت فهم تراث اسلامی، اشاره کرده است[۴].
در فصل دوم، به معرفی مذهب شافعیه، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین تراث اسلامی، پرداخته شده است. در این فصل، ابتدا، شرح حال کوتاهی از امام شافعی (150-204ق) ارائه گردیده[۵] و سپس، به اساس و اصول مذهب شافعی اشاره شده است که عبارتند از: تبعیت از کتاب و سنت؛ تبعیت از حق و دلیل؛ اهتمام به اقوال صحابه؛ استفاده از قیاس؛ اعتبار اصل در اشیاء (در مواردی که نص وجود ندارد، اصل در منافع اباحه است و در مضار، تحریم)؛ حجیت استصحاب؛ معتبر دانستن استقراء و معتبر ندانستن دلایلی همچون مصالح مرسله؛ استحسان؛ قول به عمل اهل مدینه و شرایع گذشته[۶].
از دیگر مباحث مطرح‌شده در این فصل، عبارت است از: سلسه مذهب شافعی[۷]؛ طبقات خراسانیون و عراقیون[۸]؛ اعلام شافعیه[۹]؛ کتب معتبر در مذهب شافعیه[۱۰] و اصطلاحات شافعیه[۱۱].
از جمله کسانی که در بخش اعلام شافعیه، معرفی و شرح حال کوتاهی از ایشان، ارائه شده است، می‌توان از ابوامیه طرسوسی محمد بن ابراهیم (متوفی 273ق)، ابواسحاق اسفراینی ابراهیم بن محمد بن ابراهیم بن مهران (متوفی 418ق)، ابواسحاق شیرازی ابراهیم بن علی بن یوسف بن عبدالله شیرازی (متوفی 472ق)، ابواسحاق مروزی ابراهیم بن احمد مروزی (متوفی 340ق)، ابواسحاق مارودی علی بن محمد بن محمد (متوفی 450ق)، ابوالحسن ماسرجسی محمد بن علی بن سهل بن مفلح (متوفی 384ق)، ابوالحسین بن قطان احمد بن محمد بن احمد بن قطان بغدادی (متوفی 359ق)، ابوالربیع ایلاقی طاهر بن محمد بن عبدالله (متوفی 465ق) و ابوالطیب صعلوکی سهل بن محمد بن سلیمان عجلی (متوفی 387ق) نام برد[۱۲].
سومین فصل، به معرفی مذهب حنفیه اختصاص یافته است. در این فصل، ابتدا به شرح حال امام ابوحنیفه[۱۳] و بزرگانی از این مذهب، همچون: ابویوسف قاضی[۱۴]، محمد بن حسن[۱۵] و امام زفر[۱۶]، پرداخته شده و سپس، ضمن اشاره به جایگاه اصحاب سه‌گانه فوق در مذهب حنفی[۱۷]، به مباحثی همچون اساس مذهب حنفیه[۱۸]، طبقات علمای حنفی[۱۹]، القاب علما نزد حنفیه[۲۰]، اعلام حنفیه[۲۱]، کتب مذهب حنفی[۲۲] و اصطلاحات متداول در این مذهب[۲۳] پرداخته شده است.
از جمله اعلام حنفیه معرفی‌شده در این فصل، می‌توان از افرادی چون: ابولیث نصر سمرقندی (متوفی 372ق)، ابوبکر اسکاف محمد بن احمد بلخی، ابوبکر جوزجانی احمد بن اسحاق، ابوبکر دامغانی احمد بن محمد، ابوبکر رازی احمد بن علی جصاص (متوفی 370ق)، ابوجعفر طحاوی احمد بن محمد بن سلامه، ابوزید دبوسی عبیدالله بن عمر (متوفی 430ق)، ابوسعید بردعی احمد بن حسن، ابوسلیمان جوزجانی موسی بن سلیمان و ابویوسف قاضی یعقوب بن ابراهیم (متوفی 182ق) نام برد[۲۴].
در فصل چهارم، مذهب مالکی معرفی شده است. در این فصل نیز ابتدا شرح حالی از امام مالک ارائه گردیده[۲۵] و سپس، ضمن اشاره به اساس مذهب مالکی[۲۶] و روات این مذهب[۲۷]، به معرفی اعلام[۲۸]، کتب[۲۹] و اصطلاحات این مذهب[۳۰]، پرداخته شده است.
محمد بن عبدالله ابهری کبیر (متوفی 375ق)، ابهری صغیر محمد بن عبدالله ابهری (متوفی 365ق)، ابوالحسن شاذلی علی بن عبدالله (متوفی 656ق)، ابوبکر طرطوشی محمد بن ولید (متوفی 520ق)، ابوبکر بن عربی محمد بن عبدالله بن محمد اشبیلی (متوفی 543ق)، ابوحازم سلمة بن دینار (متوفی 185ق)، ابومصعب مطرف بن عبدالله بن مطرف مدنی (متوفی 828ق)، ابوالرشاد نورالدین علی بن زین‌العابدین (متوفی 1066ق)، عبدالرحمان بن محمد و عبدالله بن نافع بن ثابت بن عبدالله بن زبیر (متوفی 216ق) از جمله علمای مذهب مالکی می‌باشند[۳۱].
فصل پنجم، مباحث و موضوعات مربوط به مذهب حنبلی را در خود جای داده است؛ ازاین‌رو ابتدا به شرح حال امام احمد بن حنبل پرداخته شده[۳۲] و سپس، ضمن معرفی روات[۳۳] و اساس مذهب حنبلی[۳۴]، به معرفی اعلام[۳۵] و کتب معروف این مذهب[۳۶]، پرداخته شده است. از جمله کتب این مذهب، می‌توان به: «الإقناع لطالب الانتفاع» موسی بن احمد بن موسی بن سالم بن عیسی سالم حجاوی مقدسی، «البلغة» محمد بن خضر بن محمد بن خضر بن علی بن عبدالله بن تیمیه حرانی، «التذكرة» ابوالوفاء علی بن عقیل بغدادی، «الحاوي» عبدالرحمان بن عمر بن ابی‌القاسم بن علی ضریر بصری و «دليل الطالب» مرعی بن یوسف بن ابی‌بکر بن یوسف بن احمد کرمی اشاره نمود[۳۷].
در فصل ششم، از مبحث «النحت الخطي» (رموزی که در کتب مصنفین در تراث اسلامی وجود دارد و معانی آنها بر بسیاری از معاصران پوشیده است) سخن به میان آمده[۳۸] و در فصل هفتم، به بحث و بررسی مصادر شریعت اسلامی که عبارتند از قرآن، سنت، اجماع و قیاس پرداخته شده است[۳۹].
فصل هشتم، بحث کوتاهی است پیرامون مقاصد شریعت اسلامی[۴۰] و فصل نهم، مبحثی است پیرامون قواعد و نظریات فقهی[۴۱]. در آخرین فصل نیز به بررسی تاریخ تشریع، پرداخته شده است[۴۲].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب، به‌همراه فهرست مراجع، در انتهای کتاب آمده و در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع[۴۳]، به توضیح برخی از کلمات و عبارات متن، پرداخته شده است[۴۴].
پانویس
- ↑ ر.ک: مقدمه، ص5
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص7
- ↑ ر.ک: همان، ص10
- ↑ ر.ک: همان، ص17
- ↑ ر.ک: همان، ص21
- ↑ ر.ک: همان، ص24-27
- ↑ ر.ک: همان، ص34
- ↑ ر.ک: همان، ص38
- ↑ ر.ک: همان، ص41
- ↑ ر.ک: همان، ص49
- ↑ ر.ک: همان، ص53
- ↑ ر.ک: همان، ص41-42
- ↑ ر.ک: همان، ص73
- ↑ ر.ک: همان، ص77
- ↑ ر.ک: همان، ص81
- ↑ ر.ک: همان، ص87
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ص91
- ↑ ر.ک: همان، ص94
- ↑ ر.ک: همان، ص106
- ↑ ر.ک: همان، ص107
- ↑ ر.ک: همان، ص120
- ↑ ر.ک: همان، ص133
- ↑ ر.ک: همان، ص108-109
- ↑ ر.ک: همان، ص139
- ↑ ر.ک: همان، ص141
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ص146
- ↑ ر.ک: همان، ص162
- ↑ ر.ک: همان، ص168
- ↑ ر.ک: همان، ص146-147
- ↑ ر.ک: همان، ص191
- ↑ ر.ک: همان، ص192
- ↑ ر.ک: همان، ص193
- ↑ ر.ک: همان، ص204
- ↑ ر.ک: همان، ص213
- ↑ ر.ک: همان، ص213-215
- ↑ ر.ک: همان، ص253
- ↑ ر.ک: همان، ص305
- ↑ ر.ک: همان، ص315
- ↑ ر.ک: همان، ص325
- ↑ ر.ک: همان، ص349
- ↑ ر.ک: پاورقی، ص70
- ↑ ر.ک: همان، ص77
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.