الشكوك للرازي علی كلام فاضل الأطباء جالينوس في الكتب التي نسبت اليه
| الشکوک للرازي علی كلام فاضل الأطباء جالینوس في الکتب التي نسبت الیه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عبدالغنی، مصطفی لبیب (مقدمه‌نويس) رازی، محمد بن زکریا (نویسنده) |
| ناشر | دار الکتب و الوثائق القومیة، الإدارة المرکزیة للمراکز العلمیة، مرکز تحقیق التراث |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 1426 ق یا 2005 م |
| چاپ | 1 |
| شابک | 977-18-0426-x |
| موضوع | پزشکی ایرانی پزشکی یونانی و رومی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | R 126 /ش7* |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
كتاب الشكوك للرازى كه نام كامل آن، «كتاب الشكوك للرازى على كلام فاضل الاطباء جالینوس» است، تأليف ابوبكر محمد بن زكرياى رازى، طبيب مشهور ایرانى است و به زبان عربى نگاشته شده است.
رازى، در اين كتاب، بسيارى از آراء فلسفى و پزشکى جالینوس را مورد نقد و بررسى قرار مى‌دهد.
البته بايد توجه داشت كه نقد افكار و آراء طبيب مشهورى همانند جالینوس، از عهده هركسى ساخته نيست و چه‌بسا ادعاى اشكال بر او باعث هجمه بر منتقد شود. رازى خود به اين مطلب واقف بوده است؛ ازاين‌رو، در اوايل كتاب، در عين اعتراف به عظمت و جلالت شأن جالینوس، خاطرنشان مى‌كند كه صناعت طب و فلسفه، تسليم محض در برابر بزرگان و تقليد از آنان را برنمى‌تابد؛ چنان‌كه جالینوس خود در كتابى كه راجع به منافع اعضاء نگاشته، كسانى را كه پيروان و رهروان خود را به پذيرش بدون دليل از خويش وامى‌دارند، سرزنش نموده است (الشكوك، ص39 - 41).
ساختار
رازى، نقد آراء جالینوس را از كتاب البرهان شروع مى‌كند و اين كتاب را چنين معرفى مى‌نمايد: «انه كان اجل الكتب عندى و انفعها بعد كتب الله المنزلة (همان، ص42 - 43).
وى بيش از 20 رأى از آراء جالینوس را به نقل از سى و چند كتاب او نقل و آن‌گاه نقد مى‌كند.
گزارش محتوا
طب اسلامى، ازجمله علومى است كه بعضى از مستشرقان، آن را ترجمه و يا شرح طب يونانى مى‌دانند و كسانى مثل رازى و ابن سينا را مترجم و حداكثر شارح آثار بقراط و جالینوس مى‌خوانند؛ درحالى‌كه تأليفاتى همانند «الشكوك»، نشان‌گر بطلان اين گمان است.
«الشكوك» تنها نقد آراء طبى جالینوس نيست، بلكه آراء فلسفى او را نيز نقد و بررسى كرده است. علاوه بر اين، رازى آراء بعضى ديگر از حكماى يونان، همانند ارسطو، اقليدس، ابرقلس و... را نيز نقد و كنكاش كرده است.
نكته ديگر اينكه تمام نقدهایی كه رازى بر جالینوس وارد مى‌داند، در اين كتاب نيامده است، بلكه رازى خود تصريح مى‌كند كه قصد ندارد با ذكر شكوك و نقدهاى فراوان اين كتاب را مفصل و حجيم كند.
در پایان، ذكر يك نكته خالى از فايده نيست كه على‌رغم خبرويت رازى در علم پزشکى و فلسفه، بسيارى از اطباء و حكمايى كه پس از او آمده‌اند، شكوك و انتقادات او را بر جالینوس وارد ندانسته‌اند و اين كنكاش‌ها را پاسخ داده‌اند؛ از جمله اين اطباء، مى‌توان به على بن رضوان مصرى مشهور به ابن رضوان (متوفاى 453ق) اشاره كرد.
همچنين ابوالقاسم عبدالرحمن بن ابى‌صادق نيشابورى (قرن پنجم هجرى) و نيز ابوعلاء بن زهر (متوفاى 525ق) در كتاب «البيان و التبيين في الانتصار لجالینوس»، از جمله اين افراد بوده‌اند.
وضعيت كتاب
كتاب «الشكوك» با تحقيق و مقدمه دكتر مصطفى لبيب عبدالغنى چاپ و منتشر شده است.
محقق، در ابتدا، مقدمه‌اى نسبتاً مفصل پيرامون جايگاه نقد و نيز معرفى كتاب «الشكوك» نگاشته است و سپس شيوه تصحيح خود را بيان نموده است. تصحيح اين اثر بر پايه نسخه خطى كتابخانه ملك تهران و نسخه چاپ‌شده به تصحيح دكتر مهدى محقق، است.
تدوين و تنظيم فهرست اعلام، اصطلاحات، كتاب‌ها، مذاهب و فرق، شهرها و اماكن از ديگر كارهاى محقق اين كتاب است.
پاورقى‌هاى نسبتاً مفصل اين اثر چند قسم است: بخشى، به اختلاف نسخ اشاره دارد؛ برخى ديگر، توضيح واژه و اصطلاحى است كه در متن آمده و برخى ديگر، معرفى كتاب‌هایى است كه رازى در نقد آراء جالینوس از آنها بهره‌مند شده است.
اين اثر، در سال 1426ق (2005م)، توسط مركز انتشارات دارالكتب و الوثائق القومية (قاهره)، در 258 صفحه، چاپ و منتشر شده است.