جالینوس

مجسمه جالینوس در شهر پرگامون

نام	جالینوس
نام‎های دیگر	گالنوس Claudius Galenus Galen
نام پدر	آلیوس نیکون Aelius Nicon
متولد	129 م
محل تولد	یونان
رحلت	200 م
اساتید
برخی آثار	مجموعه تلخيصات ابن رشد از تأليفات جالينوس البقراط فی الاخلاط؛ کتاب الغذاء لبقراط، کتاب جوامع جالینوس فی العناصر النبض جالینوس جالینوس في الأسطقسات علی رأي أبقراط جالینوس الصناعة الصغیرة جالینوس إلی غلوقن في التأتي لشفاء الأمراض جالینوس في فرق الطب للمتعلمین
کد مؤلف	AUTHORCODE03117AUTHORCODE

جالينوس (یونانی: Κλαύδιος Γαληνός; سپتامبر 129-200م)، از پزشکان یونان باستان، جراح، داروشناس، فیلسوف، منطق‌دان، دیدگاه‌های او بیش از هزار سال، دیدگاه چیره در پزشکی‌اروپا بود.

ولادت

جالینوس اهل «پرگامون Pergamon» يونان (برگاماى كنونى در تركيه) بود و در حدود سال 129م متولد شد. پدر او آلیوس نیکون، معمار و ثروتمند بود.وى در ميان پزشکان يونان باستان كه هر يك در زمان خود بى‌مانند بودند، در مرتبه هشتم قرار داشت.

تحصیلات

جالينوس در زمانى زندگى مى‌كرد كه اروپا تحت تسلط امپراطورى روم بود. در آن زمان، نگاه رومى‌ها به پزشکى بيشتر تاكيد بر بهداشت همگانى بود. آن‌ها قنات‌هايى براى انتقال آب سالم، فاضلاب‌هايى براى خارج كردن فضولات و گرمابه‌هاى عمومى براى بهداشت شخصى افراد ساخته بودند. با وجود همه اين موفقيت‌ها، محدوديت‌هايى نيز در نگرش آن‌ها وجود داشت. آن‌ها به درمان بيمارى‌هاى فردى توجهى نداشتند و كالبدشناسى را نيز به حساب نمى‌آوردند. جالينوس به شناختن نقاط ضعف طب در رومى‌ها كمك كرد.

از آغاز پيدايش پزشکى تا آن زمان، سوفسطائيان در آن فن اختلاف نظر داشتند و خوبى‌هاى آن را از بين برده بودند، اما جالينوس با قيام بر ضد آنان، نظريه‌هاى بقراط و پيروان او را استوار ساخت و كتاب‌هاى بسيارى در كشف حقايق فن پزشکى تألیف كرد. وى در برخى از تأليفاتش آورده است:

«پدرم پيوسته مرا هندسه، حساب و رياضيات آموخت تا به سن پانزده سالگى رسيدم، آن‌گاه مرا به آموختن منطق واداشت، زيرا مى‌خواست فلسفه بياموزم، ولى در خواب ديد كه مرا به تحصيل پزشکى وادارد و آن‌گاه مرا به فراگرفتن اين فن گماشت. در اين زمان، هفده سال داشتم».

جالينوس پس از پايان تحصيلات پزشکى در «پرغامس» آسياى صغير و «كورينت» يونان، به اسكندريه مصر رفت. كتابخانه و موزه بزرگ آن‌جا داراى دو اسكلت كامل انسان بود. بنا بر نظر جالينوس، همان‌گونه كه معمار از روى نقشه كار مى‌كند، پزشک هم نياز دارد كه بدن انسان را به طور كامل بشناسد.

قانون رومى‌ها كالبدشكافى جسد انسان را ممنوع كرده بود. از اين رو جالينوس بدن يك خوك، بز و ميمون را تشريح كرد. او با انجام اين كار، چيزهاى زيادى آموخت، اما تمام جزئياتى كه در جانوران يافته بود، براى بدن انسان صدق نمى‌كرد؛ براى مثال، شبكه رگ‌هاى خونى كه در زير مغز جانوران مشترك است، در انسان وجود ندارد.

جالينوس با دانستنى‌هاى فراوانى كه در مورد كالبدشناسى انسان كسب كرده بود، در سال 157م به «پرغامس» برگشت تا به عنوان پزشک در مدرسه «گلادياتورها» خدمت كند. وى جنگجويان زخمى را درمان مى‌كرد و از اين راه، كالبدشناسى انسان را نيز به طور كامل فراگرفت.

جالينوس در سال 162م به روم رفت و فوايد دانستنى‌هاى خود را براى همگان به نمايش گذاشت. «ادموس» كه پزشکى ناشناخته بود و از فلج مختصر در دست راست خود رنج مى‌برد، با نااميد شدن از پزشکان محلى، از جالينوس، پزشک جديد شهر درخواست كرد كه او را معالجه كند. جالينوس با طرح پرسش‌هايى از ادموس، متوجه شد كه او از ارابه پرت شده و گردنش مجروح گرديده است. جالينوس مى‌دانست كه اعصاب انگشتان به ستون مهره‌ها ارتباط دارد و به جاى انگشتان بايد روى اعصاب گردن او كار كرد. پس از معالجه، بيمار به طور كامل بهبود يافت و در پى اين موفقيت، «ماركوس اورليوس» امپراطور روم، جالينوس را به سمت پزشک دربار برگزيد.

جالينوس در طول زندگى خود تعداد بسيار زيادى كتاب و مقاله پزشکى نوشت كه بيش از صد عنوان از آن‌ها شناخته شده است. كتاب‌هاى وى، مجموعه‌اى از واقعيت‌ها، نظرها و نيز خطاهاى آشكار است. او نشان داد كه رگ‌ها، وسيله انتقال خون هستند، نه هوا؛ ولى اين كشف مهم را كه قلب، تلمبه خون است، از دست داد.

آموزه‌هاى جالينوس از حمايت اولياى امور مذهبى قرون وسطى برخوردار شد. وى بر اين باور بود كه بيمارى، نتيجه ناهماهنگى چهار مايع حياتى بدن يا اخلاط چهارگانه است. بر مبناى چنين نظريه‌اى، پزشکان فكر می‌كردند كه با خون‌گيرى يا حجامت از بيمار مى‌توانند سبب ايجاد تعادل در چهار مزاج بدن و در نتيجه، سلامتى بيمار شوند. اين طرز فكر تا اوايل قرن هجدهم كه اولياى امور پزشکى برخى از خطاهاى اساسى نظريه‌هاى جالينوس را نشان دادند، پذيرفته شده بود.