دیوان کامل قمری: در مناقب و مصائب چهارده معصوم(ع)

‏دیوان کامل قمری: در مناقب و مصائب چهارده معصوم(ع)
پدیدآوران	قمري، محمدتقي (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	ديوان کامل قمري ديوان کامل قمري در مناقب اهلبيت عصمت و طهارت(ع) در مناقب و مصائب چهارده معصوم عليه‎السلام
ناشر	پيري
مکان نشر	ايران - تهران
سال نشر	مجلد1: 1385ش ,
شابک	‎964-6622-16-x
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏

دیوان کامل قمری: در مناقب و مصائب چهارده معصوم(ع)، مجموعه اشعار میرزا محمدتقی قمری گلزار دربندی (1235-‎1309ق)، شاعر و مرثیه‎سرای داغستانی، به زبان‎های فارسی و ترکی است که در مدح معصومین(ع) و بیان واقعه کربلا سروده شده است.

قمری در کنار دخیل مراغه‎ای، صراف تبریزی و راجی تبریزی یکی از چهار شاعر بزرگ مرثیه ترکی است..

ساختار

کتاب دارای چکیده‎ای از حماسه حسینی شهید مطهری (در چند صفحه)، مقدمه ناشر و محتوای مطالب است.

گزارش محتوا

در ابتدای کتاب، چکیده کتاب حماسه حسینی شهید مطهری در چند صفحه بیان شده و در آن به انواع تحریفات لفظی و معنوی از عاشورا و انگیزه‎های عمومی و خصوصی این امر پرداخته شده است.. سپس ناشر، با استفاده از کتاب شهید مطهری، مواردی از قبیل عروسی حضرت قاسم(ع) در کربلا، حضور بانو لیلا، مادر علی‎ اکبر(ع) در کربلا، اظهار تذلل امام و اهل‎بیت و یارانشان در برابر دشمن در مواردی مانند درخواست آب، آمدن کاروان اهل‎بیت(ع) در اربیعن به شام، آمدن حضرت زینب(س) در لحظه احتضار اباعبدالله(ع) بر بالین آن حضرت و... را نادرست و غلط شمرده و در دو صفحه لیستی از شماره صفحات اشعار غلط کتاب (اشعاری که با این مضامین سروده شده‎اند) را ارائه می‎دهد.

به‎عنوان نمونه از میان اشعاری که در مقدمه ناشر از شعرهای ناصواب برشمرده شده‎اند، می‎توان به بیت زیر اشاره کرد:

اوقدر چکدی بلا قیلدی جانی صبر و جمیل

بونو عیلن هیچ امام اولمیو بدی خوار و ذلیل

.

ظاهر این است که به‎خاطر انتساب خاری و ذلت به امام معصوم از جانب شاعر، ناشر در مقدمه، محتوای این بیت را ناصواب شمرده است.

قمری از سی سالگی به روضه‎خوانی و مقتل‎نویسی پرداخت و کتاب كنز المصائب را به نظم درآورد. این کتاب بارها در تبریز چاپ شد. او به‎جز كنز المصائب، اشعار دیگری هم داشت. قمری در پنجاه سالگی آن اشعار را به كنز المصائب افزوده می‎کند و این اثر را دیوان کامل قمری می‎نامد که دربردارنده اشعار ترکی و فارسی اوست. دیوان کامل قمری با تصحیح آقا بن عابد در باکو به سال 1285ق و در تهران به سال 1372ش، به چاپ رسیده است..

شعر قمری بیشتر دربردارنده مدح و مرثیه اهل‎بیت(ع) و به‎خصوص امام حسین(ع) و یارانش می‎باشد، ولی اشعار عارفانه و ساقی‎نامه‎ها هم در شعرش به چشم می‎خورند. قالب بیشتر شعرهای وی قصیده و غزل می‎باشد، ولی در شعر فارسی او رباعیات هم وجود دارد. محمدتقی قمری، در شعر مرثیه خود در عزای امام حسین(ع) و اهل ‎بیت و یارانش از روضة‎ الشهدای کاشفی به‎عنوان سند تاریخی و از حدیقة ‎السعدای فضولی (چنان‎که خودش از مکتب فضولی پیروی می‎کرد) بهره جسته است. او در سرایش شعر فارسی از شعر خواجوی کرمانی، منوچهری و محتشم کاشانی تأثیر پذیرفته است. شعر قمری از زیبایی خاصی برخوردار است و به‎جز مرثیه و مدح، شامل محتوای عارفانه هم می‎باشد. او چنان در عشق خدا مغروق است که می‎گوید:

أحسن الله باز طبعم پر زد از پرواز عشق		بال زرین برگشاد از همت آغاز عشق
عندلیب طبع پیرم باز با نظم جوان		گلشن‎آرا شد به شور و ششدر و شهناز عشق

.

وی در اشعار خود سعی می‎کند تا تفسیری عارفانه از بعضی از سوره‎ها و آیات قرآنی ارائه دهد؛ چنان‎که در اول دیوان خود شرح شاعرانه سوره فاتحه را می‎آورد:

زینت سرلوح قرآن است بسم الله عشق		آية الرحمن عرفان است ضوء ماه عشق
الرحيم است ابتدای نهج منهاج الهدی		زیور الحمد لله تاج فرق شاه عشق

.

شعرهای در وصف بهار و طبیعت که نشانگر زیباشناسی فوق‎العاده شاعر می‎باشد، در میان اشعار قمری زیاد به چشم می‎خورند:

نسیم صبحدم دم بردمید از اوج بر فطرا		صفاانگیز و بهجت‎خیز و عطرآمیز و روح‎افزا
وزان بوی بهار آمد زمان حمل یار آمد		نگار گل‎عذار آمد ز بطن توده غبرا

.

اشعار قمری مملو از کنایات، استعاره‎ها و تشبیهات کثیر و خوش‎طبع می‎باشد و ازاین‎رو وی خود را شاعری ماهر می‎داند. او هرچند به شعرای دیگر احترام می‎گذارد، ولی می‎گوید:

عقل می‎گوید قدم نه بر گلستان لاتخف

نیستند این شاعران پرهنر کامل‎عیار

وی سپس با آوردن اسامی شاعران بزرگ چون فردوسی، سعدی، عنصری، نوائی، نظامی، حافظ و غیره از کار آنان عیب می‎گیرد.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب در انتهای اثر ذکر شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. سجادی، صالح، «ترک غزل (آنتولوژی غزل معاصر ترکی)»، «شعر»، بهار 1388، شماره 65 ‏(از صفحه 48 تا 56).
3. محمدزاده، نوری، «نگـاهی به ادبیـات فارسی در داغستان»، پرتال جامع علوم انسانی و مطالعات فرهنگی