الرياضة و أدب النفس

كتاب الرياضة و أدب النفس ، مشتمل بر دو کتاب به قلم حکیم محمد بن علی بن حسن ترمذی (متوفی 296/320ق)، در تبیین ارتباط بین نفس و جسم و مباحث عرفانی است. نویسنده این کتاب از علمای بزرگ صوفیه است که مکتب «حکیمیه» به او نسبت داده می‌شود.

الرياضه
پدیدآوران	حکیم ترمذی، محمد بن علی (نويسنده) آربری، آرتور جان (مصحح) عبدالقادر، علی حسن (مصحح)
عنوان‌های دیگر	أدب النفس
ناشر	شرکة مکتبة و مطبعة مصطفی البابي الحلبي و اولاده
مکان نشر	مصر
سال نشر	1366ق - 1947م
چاپ	1
موضوع	آداب طریقت - متون قدیمی تا قرن 14 - اخلاق عرفانی - متون قدیمی تا قرن 14 - خود سازی (اسلام) - متون قدیمی تا قرن 14 - نفس (عرفان) - متون قدیمی تا قرن 14 - عرفان - متون قدیمی تا قرن 14 - تصوف - متون قدیمی تا قرن 14
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

این دو کتاب از سوی آرتور جان آربری و علی حسن عبدالقادر تصحیح انتقادی شده و در یک جلد در 1947 در قاهره به چاپ رسیده است. کتاب اول، به روانکاوی انسان و ارتباط نفس و روح‌ با‌ قلب و صدر پرداخته و کتاب دوم افزون بر مطالب کتاب پیشین، به پرسش‌های عرفانی، به‌خصوص درباره یقین پاسخ داده است‏.

تلاش زیاد ترمذی در ارتباط دادن بین حقایق نفسانی و جسم‌ مادی است و شاید به همین سبب عنوان «حکیم» به او نسبت داده شده است‏. شاید بهترین علت این نتیجه‌گیری را بتوان در برخی از آثار حکیم ترمذی مخصوصاً در «رياضه‌ النفس » وی یافت. «این کتاب دانشنامه موجزی است که مسائل مردم‌شناسی و طریقت را بررسی می‌کند. ترمذی خود از این کتاب در دیگر آثار خویش نقل و به‌عنوان متن درسی‌ به‌ آن اشاره می‌کند. در مسائل انسان‌شناسی و طریقت عرفانی، کتاب رياضة النفس، کامل‌ترین توصیف روشمند از ترمذی در مورد ساختمان بدن انسان و تمام جوارح، اعضا و قوای ذهنی است‏.

محمد بن علی ترمذی در بخشی از کتاب أدب النفس، تفصیل مطالب را به کتاب دیگرش «صفوة القلوب و أحوالها و هيئة تركيبها» ارجاع داده است‏.

نمونه مباحث

كتاب الرياضة: فرزند آدم بر هفت چیز سرشته شده است: غفلت، شک، شرک، رغبت، رهبت، شهوت و غضب؛ پس این، هفت خلق و خو است. پس هرگاه نور هدایت بر او بتابد تا پروردگارش را به وحدانیت بشناسد، غفلت و شک و شرک از بین می‌رود و علم یقینی به پروردگارش پیدا می‌کند....‏

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. عروج‌نیا، پروانه، «ترمذی حکیم یا صوفی»، پژوهش‌نامه عرفان، پاییز و زمستان 1389، شماره 3، ص107 تا 132:

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/971194

1. محمودی، ابوالفضل؛ باهنر، مینا، «حکیم ترمذی و پاسخ به سه پرسش»، پژوهش‌های اعتقادی - کلامی، بهار 1388، شماره 13، ص111 تا 140:

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1089619