ابن قدامه، عبدالله بن احمد

ابومحمد موفق‌الدین عبداللّه بن احمد بن محمد بن قدامه (541-620ق)، مشهور به موفق‌الدین بن قدامه مقدسى، فقیه، صوفی، محدث و از شیوخ مذهب حنبلی، مؤلف کتاب المغني في شرح مختصر الخرقي.

NUR06528.jpg
نام ابن قدامه، عبدالله بن احمد
نام‎های دیگر ابومحمد موفق‌الدین عبدالله بن احمد بن محمد بن قدامه الجماعیلی المقدسی ثم الدمشقیّ الحنبلی

ابن قدامه مقدسی، عبدالله بن احمد

ابن قدامه، ابو محمد موفق‌الدین عبدالله بن احمد

نام پدر احمد
متولد 541ق
محل تولد دهکده جماعیل (روستایى در نزدیکى کوه نابلس در فلسطین)
رحلت 620ق
اساتید عبدالقادر گیلانى

مبارک بن طباخ

برخی آثار التوابین

توبه کنندگان

شرح مختصر الروضة

لمعة الاعتقاد الهادی إلی سبیل الرشاد

الرسائل السبعة فی العقائد و معه رسالة ذم التأویل

کد مؤلف AUTHORCODE06528AUTHORCODE

ولادت

در شعبان سال 541 هجرى در دهکده جماعیل (روستایى در نزدیکى کوه نابلس در فلسطین) به دنیا آمد.

خاندان

خاندان مقدسى یکى از خاندان‌هاى مشهور مذهبى و از مبلغان مذهب حنبلى در ناحیه بیت‌المقدس است. از این خاندان، از نیمه اول قرن پنجم هجرى تا نیمه اول قرن دهم هجرى افراد نامدارى برخاسته‌اند.

در مقاله بسیار سودبخش و محققانه آقاى کاظم برگ‌نیسى در دائرة‌المعارف بزرگ اسلامى، به نام هشتاد و سه تن از دانشمندان این خاندان برمى‌خوریم و بدیهى است که مجموعه‌اى گران‌بها از تألیفات ایشان برجاى مانده است.

از این هشتاد و سه تن، هفده تن بانوان فاضل این خاندان هستند که عهده‌دار تدریس قرآن و حدیث به زنان و کنیزکان بوده‌اند.

موطن اصلى این خاندان، روستاى جماعیل از توابع نابلس بوده است و با بیت‌المقدس یک روز راه بوده است.

محمد بن قدامه و پس از او پسرش احمد، ریاست مذهبى روستاى جماعیل را عهده‌دار بودند، ولى به دنبال سقوط بیت‌المقدس در سال 492ق، به دست صلیبیان و آزار آنان نسبت به مردم مسلمان و اینکه فرمانرواى مسیحى جماعیل قصد کشتن احمد را کرد، احمد در سال 551ق (1156م) منطقه جماعیل را ترک و به دمشق هجرت کرد.

ابن قدامه موفق‌الدین، زاهد و متکلم و محدث و فقیه و از افراد بسیار نامدار خاندان مقدسى است. وى در ده سالگى همراه خاندانش به دمشق هجرت کرد و در آنجا قرآن و حدیث آموخت و کتاب مختصر خرقى را که از کتاب‌هاى مهم فقهى حنابله است حفظ کرد.

اساتید

او در بیست سالگى همراه پسردایى خود عبدالغنى مقدسى به بغداد رفت و در آن شهر از عبدالقادر گیلانى و دیگران فقه و حدیث آموخت. در مکه هم از مبارک بن طباخ حدیث آموخت و نیز در موصل از ابوالفضل که خطیب شهر موصل بود حدیث آموخت.

موفق‌الدین چهار سال در بغداد ماند و به دمشق برگشت و باز در سال 567 به بغداد برگشت و پس از سفر به مکه که در سال 574 انجام داد، یک سال دیگر در بغداد ماند و سپس به دمشق بازگشت.

او که از سال 575 هجرى به بعد ساکن دمشق بود، در جنگ‌هاى صلیبى به‌خصوص در سال 583 در فتح بیت‌المقدس شرکت کرد.

در همین زمان به تألیف کتاب المغنی خود پرداخت که شرح مختصر خرقى است.

موفق‌الدین در بغداد از دست عبدالقادر گیلانى خرقه گرفت[۱]

ایشان در جامع مظفری دمشق امامت می‌کرد و حدیث می‌گفت و درس می‌داد و روزهای جمعه خطبه می‌خواند. منذری در دمشق با او دیدار کرده و از وی حدیث شنیده است. موفق‌الدین در زمینه‌های گوناگونی همچون فقه، نحو، حساب، فرایض و نجوم دست داشت[۲]

وفات

او پس از هفتادونه سال زندگى در سال 620 ق در دمشق درگذشت. 

آثار

ابن قدامه کتاب‌های فراوانى به یادگار گذاشته است. یاقوت حموى که شش سال پس از مرگ ابن قدامه یعنى در سال 626 ق درگذشته است در کتاب معجم البلدان ضمن برشمردن دانشمندانى که از جماعیل برخاسته‌‏اند چهارده کتاب او را نام برده و افزوده است که آثار دیگرى هم از او باقى مانده است. کتاب‌های زیر بخشی از آثار اوست:

  1. المغني في شرح مختصر الخرقي؛
  2. العمدة؛
  3. روضة الناظر و جنة المناظر؛
  4. لمعة الإعتقاد؛
  5. لمحة الإعتقاد؛
  6. العقيدة؛
  7. ذمّ التأويل؛
  8. التوابين؛
  9. المقنع؛
  10. ذمّ الموسوسين؛
  11. ذم ما علیه مدعو التصوف[۳].

پانویس

  1. مهدوی دامغانی، محمود، ص16-17
  2. برگ‌نیستی، کاظم، ج2، ص89
  3. مهدوی دامغانی، محمود، ص18-19

  

منابع مقاله

  1. موفق‌الدین بن قدامه مقدسی، توبه‌کنندگان (ترجمه التوابین) ترجمه محمود مهدوی دامغانی، انتشارات اطلاعات، تهران، چاپ ششم، 1387ش.
  1. برگ‌نیستی، کاظم، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374ش.

وابسته‌ها

التوابین

توبه کنندگان

شرح مختصر الروضة

لمعة الاعتقاد الهادي إلی سبيل الرشاد

‏المبدع في شرح المقنع

الرسائل السبعة في العقائد و معه رسالة ذم التأويل

روضة الناظر و جنّة المناظر

المغنی علی مختصر ‏ابي‌القاسم عمر بن الحسین بن عبدالله بن احمد الخرقي

متن لمعة الإعتقاد الهادي الی سبيل الرشاد

کتاب الرقة

المبدع: شرح المقنع

لمعة الإعتقاد الهادي إلي سبيل الرشاد

عمدة الفقه في المذهب الحنبلي

الکافي في الفقه علی مذهب الإمام أحمد بن حنبل الشيباني

مذكرة في أصول الفقه

التبيين في أنساب القرشيين

المقنع في فقه الإمام أحمد بن حنبل الشیباني

الإستبصار في نسب الصحابة من الأنصار

المقنع (ابن قدامه)

المغنی

الکافي فی فقه الإمام أحمد بن حنبل

الممتع فی شرح المقنع

اثبات صفة العلو

الهادي، أو، عمدة الحازم في مسائل الزوائد عن مختصر أبي القاسم

الكافي

زاد المستقنع في اختصار المقنع

شرح العمدة

صفة الصلاة

شرح زاد المستقنع فی إختصار المقنع (کتاب الطهارة)

شرح العمدة في الفقه

الهادی، أو، عمدة الحازم في الزوائد على مختصر أبي القاسم

شرح العمدة في بیان مناسک الحج و العمرة

الصیام من شرح العمدة

الممتع فى شرح المقنع

الشرح الممتع على زاد المستقنع

تحريم النظر في كتب الكلام

الإنصاف في معرفة الراجح من الخلاف علی‌ مذهب‌ الإما‌م‌ المبجل‌ أحمد بن‌ حنبل‌

إتحاف ذوي البصائر بشرح روضة الناظر فی‌ أصول‌ الفقه‌ علی‌ مذهب‌ الإما‌م‌ أحمد بن‌ حنبل‌

صفة العلو لله الواحد القهار

المغنیعلى مختصر الخرقي

المتحابين في الله

ذم التأويل

الهادي او عمدة الحازم في الزوائد علی مختصر أبي القاسم

ذم الموسوسين و التحذیر من الوسوسة

المنتخب من العلل للخلال

ذم الموسوسین

رسالة في القرآن و کلام الله

الرد على إبن عقيل الحنبلي

حكاية المناظرة في القرآن مع بعض أهل البدعة

المطلع على أبواب المقنع

[[معجم الفقه الحنبلي مستخلص من‌ (کتا‌ب‌ المغني‌) لإبن‌ قدامة‌ تسهیلا لمراجعة‌ أحکا‌م‌ المذاهب‌ الحنبلي‌ في‌ مرجع‌ موجز مرتب‌ ترتیبا‌ ألفبا‌ئیا‌]]

شرح لمعة الإعتقاد الهادي إلی سبیل الرشاد

وصية إبن قدامة موفق‌الدین إبن قدامة المقدسي (صاحب المغني)

منهج القاصد: تهذيب مختصر منهج القاصدين لإبن قدامة المقدسي

بلغة الوصول إلی علم الأصول: و هو مختصر لکتاب البلبل «مختصر الروضة» للطوفي

عشرة النساء من المغني

الصراط المستقيم في إثبات الحرف القديم

فتح الولي الناصر بشرح روضة الناظر

التعليق الجلي على وصية الإمام الحافظ موفق‌الدین ابن قدامة المقدسي رحمه‌الله

شرح باب الاعتكاف و باب زكاة الفطر و باب الصلاة العیدین من عمدة الفقه لإبن قدامة المقدسي