ابن طاووس، علی بن موسی
سيد رضى‌الدين، على بن موسى بن جعفر بن طاووس (589-664ق)، عالم بزرگ شیعه، از نوادگان امام حسن مجتبى و امام سجاد عليهما‌السلام، صاحب کتاب اللهوف علی قتلي الطفوف و كشف المحجة لثمرة المهجة.
| نام | ابن طاووس، علی بن موسی |
|---|---|
| نام‌های دیگر | اب‍ن‌طاوس، اب‍وال‍ق‍اس‍م علی
اب‍ن‌طاوس، رض‍ی‌ال‍دی‍ن علی سید بن طاوس طاوس طاوس آل‌طاوس اب‍ن‌طاووس، رض‍ی‌ال‍دی‍ن علی |
| نام پدر | موسی بن جعفر |
| متولد | 589ق |
| محل تولد | حله |
| رحلت | 664 ق |
| اساتید | ابن نما حلى
پدرش موسى بن جعفر |
| برخی آثار | اللهوف علی قتلی الطفوف |
| کد مؤلف | AUTHORCODE00894AUTHORCODE |
ولادت
او در روز 15 محرم سال 589 هجرى در شهر حله به دنيا آمد.
خاندان آل طاووس
جد هفتم ايشان، محمد بن اسحاق، كه به خاطر زيبايى و ملاحتش به طاووس مشهور شده بود از سادات بزرگوار مدينه محسوب مى‌شد.
پدر او، موسى بن جعفر نيز، از روات بزرگ حديث است كه روايات خود را در اوراقى نوشته بود و بعد از او فرزندش آنها را جمع‌آورى نموده و با نام «فرقة الناظر و بهجة الخاطر مما رواه والدي موسى بن جعفر» آن را منتشر نمود.
مادر او نيز دختر ورام بن ابى فراس، از بزرگان علماى امامیه بود. مادر پدرش نيز نوه شيخ طوسى مى‌باشد و به همین خاطر سيد گاهى مى‌گوید: «جدي ورام بن أبيفراس» و گاهى مى‌گوید: «جدي الشيخ الطوسي».
برادرها و برادرزاده‌ها و فرزندان او نيز از علماى بزرگوار شيعه بوده‌اند.
تحصیلات
ابتداى تحصيلات سيد ابن طاووس در شهر حله بود كه از محضر پدر و جد خود، ورام بن ابى فراس علوم مقدماتى را آموخت.
سيد با دركى قوى و هوشى سرشار قدم در راه علم نهاد و در اندك زمانى از تمام هم شاگرديهاى خود سبقت گرفت. وى در كشف المحجة مى‌گوید:
«وقتى من وارد كلاس شدم آنچه را ديگران در طول چند سال آموخته بودند، در یک سال آموختم و از آنان پيشى گرفتم.»
او مدت دو سال و نيم به تحصيل فقه پرداخت و پس از آن خود را از استاد بى‌نياز ديد و بقيه كتب فقهى عصر خویش را به تنهایى مطالعه نمود.
شخصيت اجتماعى
سيد ابن طاووس در بين علما و مردم زمان خویش از احترام خاصى برخوردار بود. او علاوه بر اينكه فقيهى نام آور بود اديبى گرانقدر و شاعرى توانا شمرده مى‌شد، گرچه شهرت اصلى او در زهد و تقوى و عرفان اوست و اكثر تأليفات او در موضوع ادعيه و زيارات مى‌باشد.
سيد کتابخانه بزرگ و بى‌نظيرى داشت كه از جدش به ارث برده بود و او به گفته خودش تمام آن کتاب‌ها را مطالعه كرده يا درس گرفته بود.
سفرهاى علمى
ابن طاووس كه از محضر اساتيد حله استفاده كافى و لازم را برده بود برای استفاده از علماى ديگر شهرها عزم سفر نمود.
او ابتدا به كاظمین رفت. پس از مدتى ازدواج نمود و ساكن بغداد شد. مدت 15 سال در شهر بغداد به تربيت شاگردان و تدريس علوم مختلف پرداخت. ورود سيد به بغداد سال 625 هجرى بوده است.
سيد كه تحت فشار دولت عباسى برای پذيرش پستهاى حكومتى قرار گرفته بود از بغداد به حله، زادگاه خویش، مراجعت كرد.
رضى‌الدين مدت سه سال نيز در جوار امام هشتم عليه‌السلام به سر برد. سپس به نجف و كربلا هجرت كرده و در هر كدام حدود 3 سال مقيم شد. در این زمان علاوه بر تربيت شاگردان و تدريس علوم مختلف، همّت اصلى خویش را بر سير و سلوك و كسب معنویات قرار داد.
در زمان اقامت در كربلا کتاب شريف «كشف المحجة» را به عنوان وصيتى برای فرزندانش كه در آن زمان كودك بودند نوشت.
آخرين سفر ابن طاووس در سال 652 هجرى به بغداد بود. وى در بغداد منصب نقابت را پذيرفت و تا پایان عمر خویش در همانجا سكنى گزيد. زمانیکه مغولها به بغداد حمله كرده و آن را اشغال نمودند، سيد نيز در بغداد بود.
نقابت سادات
در دوران اقامت ابن طاووس در بغداد از سوى خليفه عباسى، المستنصر، پيشنهادهایى مانند وزارت، سفارت و... به او شد؛ اما سيد هيچیک را نپذيرفت و استدلالش برای خليفه چنين بود كه: «اگر من طبق مصلحت شما عمل كنم رابطه خویش را با خداوند قطع مى‌نمايم و اگر طبق اوامر الهى و عدل و انصاف حركت كنم خاندان تو و بقيه وزرا و سفرا و فرماندهان تو آن را تحمل نخواهند كرد و چنين خواهند گفت كه على بن طاووس با این رویه مى‌خواهد بگوید اگر حكومت به ما برسد اينچنين عمل مى‌كنيم و این روشى است بر خلاف سيره حكمرانان قبل از تو و مردود دانستن حكومتهاى آنهاست.»
سيد در سال 661 هجرى نقابت علویان را پذيرفت. نقيب بزرگترين شخصيت علمى و دينى سادات بود كه كليه امور مربوط به سادات را عهده‌دار مى‌شد. این وظايف شامل قضاوت مشاجرات، رسيدگى به مساكين و مستمندان، سرپرستى ايتام و... مى‌شد.
البته ايشان تأكيد دارد كه تنها بخاطر حفظ جان دوستان و شیعیان ى كه در معرض قتل و غارت مغول قرار داشتند این منصب را پذيرفته است.
اساتيد
سيد در محضر بزرگان عصر خویش به كسب علم و ادب و معنویت پرداخت. از جمله اساتيد اویند:
- پدر بزرگوارش موسى بن جعفر
- جدش ورام بن ابى فراس
- ابن نما حلى
- فخار بن معد موسوى
شاگردان
از جمله پرورش يافتگان مكتب سيد ابن طاووس مى‌توان به:
- سديد‌الدين حلى، پدر علامه حلى
- علامه حلى
- حسن بن داود حلى صاحب رجال
- عبدالكريم بن احمد بن طاووس، برادر زاده او
- على بن عيسى إربلى و... اشاره نمود.
وفات
سيد على بن طاووس در سال 664 هجرى در سن 75 سالگى و در شهر بغداد وفات نمود. بدن شريفش را به نجف اشرف منتقل نموده و در حرم امیرالمؤمنين عليه‌السلام به خاک سپردند.
آثار
ابن طاووس حدود 50 تأليف دارد كه بسيارى از آنها در موضوعات ادعيه و زيارات است.
سيد کتابخانه‌اى غنى داشته كه حدود 1500 کتاب در آن وجود داشته و در تأليف کتاب‌هاى خویش از آنها استفاده مى‌برده است. بسيارى از كتب مرجع سيد در طول زمان از بين رفته و تنها منبع اطلاع ما از آنها، نوشته‌هاى امثال سيد ابن طاووس است و این نكته ارزش تأليفات سيد را دوچندان مى‌كند.
از جمله تأليفات سيد است:
- ده جلد کتاب «المهمات و التتمات» كه هر یک با عنوان مستقل چاپ شده است از جمله: فلاح السائل، زهرة الربيع، جمال الأسبوع، إقبال الأعمال و...
- سيد اين كتب را به عنوان تتمه مصباح المتهجد شيخ طوسى نوشته است.
- كشف المحجة لثمرة المهجة، کتابى اخلاقى است و شامل وصيتهاى سيد به فرزندانش مى‌باشد و مراحل مختلف زندگى خویش را هم در آن ذكر كرده است.
- مصباح الزائر و جناح المسافر
- الملهوف على قتلى الطفوف
- مهج الدعوات و منهج العنايات و...
وابسته‌ها
تسهیل السبیل بالحجة في إنتخاب كشف المحجة لثمرة المهجة
اليقين باختصاص مولانا علي عليه‌السلام بامرة المؤمنين
محاسبه نفس، یا، روش پیشگیری از وقوع جرم
الملاحم و الفتن في ظهور الغایب المنتظر (عجل الله فرجه)
التشريف بالمنن في التعريف بالفتن
ترجمه مهج الدعوات و منهج العبادات
الإقبال بالأعمال الحسنة فیما یعمل مرة في السنة
مهج الدعوات و منهج العبادات (ابن طاووس)
الأمان من أخطار الأسفار و الأزمان
جمال الأسبوع بكمال العمل المشروع
جمال الأسبوع بكمال العمل المشروع (تحقیق قیومی اصفهانی)
سعد السعود (تحقیق صاحب‌علی محبی)
الطرائف في معرفة مذاهب الطوائف
فتح الأبواب بين ذوي الألباب و بين رب الأرباب في الاستخارات
الدروع الواقية (تحقیق قیومی اصفهانی)
مهج الدعوات و منهج العنایات (ترجمه فلسفی)
مهج الدعوات و منهج العنایات (قیومی)
مقتل الحسين(ع) المسمی باللهوف في قتلي الطفوف
الأمان من أخطار الأسفار و الأزمان
الطرائف في معرفة مذاهب الطوائف
مهج الدعوات، حرزهای چهارده معصوم
لهوف سيد ابن طاووس (ترجمه کامل لهوف سيد بن طاووس)
لهوف سيد بن طاووس (ترجمه کامل با توضيح اصطلاحات و اعلام متن به ضمیمه فرجام قاتلان امام حسین(ع))
سوگنامه کربلا (ترجمه لهوف ابن طاووس)
[[متن کامل و ترجمه لهوف سيد ابن طاووس (همراه با کرامات امام حسین عليه‌السلام و قمر بنی هاشم عليه‌السلام و عاقبت شوم قاتلان امام حسین عليه‌السلام و ياران]]
زندگانی ابا عبدالله الحسين(ع) (ویرايش قديم)
مویه‌های غريبانه (ترجمه الملهوف علي قتلي الطفوف)
الامان من اخطار الاسفار و الازمان
ترجمه و متن کامل لهوف سید ابن طاووس: همراه فرجام قاتلان امام حسین(ع)