الجمل في النحو
الجمل في النحو، اثر منسوب به خليل بن احمد فراهیدى (ت 175ق)، از علماى قرن دوم هجرى، به زبان عربى است كه توسط دكتر فخرالدين قباوه تحقيق شده است.
| الجمل في النحو | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | خلیل بن احمد (نویسنده) قباوه، فخرالدین (محقق) |
| ناشر | استقلال |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1410 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | زبان عربی - نحو |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PJ 6151 /خ8ج8 |
كتاب، چنان‌كه از نامش مشخص است در علم نحو است. مؤلف، قواعد اين علم را به شيوه‌اى سنتى بيان كرده است.
ساختار
كتاب، شامل مقدمه محقق و متن در 17 بخش است.
تفاوتى كه بين اين كتاب با كتاب‌هاى نحوى جديد است، اين است كه اين كتاب با منصوبات شروع شده است؛ مؤلف در اين باره مى‌گويد: «من منصوبات را مقدم آوردم؛ زيرا وجوه نصب نسبت به ديگر اعراب بيشتر است».[۱]؛ درحالى‌كه كتب جديد نحو با مرفوعات آغاز مى‌شود.
گزارش محتوا
مقدمه محقق، شامل تاريخچه‌اى از كتاب، بررسى انتساب كتاب به مؤلف مذكور، نسخ خطى كه محقق از آن استفاده كرده و روش تحقيق آن مى‌باشد.
متن كتاب، شامل بخش‌هاى ذيل مى‌باشد:
بخش اول، در منصوبات است كه اقسام منصوبات را شمرده و با آوردن مثال‌هاى فراوانى از آيات و اشعار به توضيح آن‌ها مى‌پردازد.
بخش‌هاى ديگر كتاب، شامل اقسام مرفوعات، مجرورات، مجزومات و اقسام الف (مانند الف وصل، الف قطع، الف سنخ، الف استفهام، الف استخبار، الف تثنيه، الف ضمير، الف تأنيث و غيره)، اقسام لام (لام صفت، لام خبر، لام كى، لام نداء، لام استغاثه، لام تعجب، لام قسم و...) و اقسام هاء (مثل هاء سنخ، هاء تنبيه، هاء ترقيق، هاء ضمير، هاء تانيث و غيره) و.... پرداخته است.
مؤلف، در بخش پایانى كتاب در فصلى به «رُويد» پرداخته و اشاره مى‌كند كه «رُويد» گاهى اسم فعل واقع مى‌شود و به معناى «أمهله» است و در برخى موارد به معناى صفت، حال و مصدر نيز مى‌آيد. ايشان در پایان به فرق بين «أم» و «أو» پرداخته است.[۲]
وضعيت كتاب
محقق كتاب، دكتر فخرالدين قباوه با استفاده از سه نسخه «اياصوفيا» و «قولة» و نسخه «بشيرآغا» اين كتاب را تصحيح نموده است.
محقق، نسخه‌هاى كتاب را با علائم اختصارى «الأصل»، «ق» و «ب» مشخص كرده است.
پاورقى‌هاى كتاب، شامل ارجاعات، توضيحات لغات و بيشتر به اختلاف سه نسخه كه با علائم اختصارى مشخص شده، مى‌باشد.
در ابتداى كتاب چند تصوير از نسخ خطى كه محقق از آن‌ها استفاده كرده، آمده است.
فهارس كتاب، در پایان و شامل آيات، اعلام، قوافى و محتويات كتاب مى‌باشد.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.
وابسته‌ها
البهجة المرضية علی ألفية ابن مالك
تحفة الأديب في نحاة مغني اللبيب
النحو الوافي مع ربطه بالأساليب الرفيعة و الحياة اللغوية المتجددة
معجم القواعد العربية في النحو و التصريف
مبادئ العربية في الصرف و النحو
النحو المستطاب: سؤال و جواب و إعراب
أصول النحو عند السيوطي بين النظرية و التطبيق
الإنصاف في مسائل الخلاف بين النحو البصريين و الكوفيين
همع الهوامع شرح جمع الجوامع في النحو
شرح ملاجامي علی متن الكافية في النحو
أوضح المسالك إلی ألفية ابن مالك
النحو الواضح في قواعد اللغة العربية (المرحلة الابتدائية)
شرح الشواهد الشعرية في أمات الكتب النحوية لأربعة آلاف شاهد شعري
شرح المكودي علی الألفية في علمي الصرف و النحو
شرح الدرة البهية، «نظم الآجرومية»، في أصول علم اللغة العربية
النحو التطبيقي وفقا لمقررات النحو العربي في المعاهد و الجامعات العربية