الصحيفة الخامسة السجادية
الصحيفة الخامسة السجادية، از جمله مستدرکاتی است که به قلم سید محسن امین عاملی (متوفی 1371ق) بر صحیفه سجادیه امام علی بن حسین زین‌العابدین(ع) نوشته شده است.
| الصحيفة الخامسة السجادية | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | امین، محسن (گردآورنده) علی بن حسین (ع)، امام چهارم (نویسنده) |
| ناشر | مکتبة الإمام أميرالمؤمنين علي (عليه السلام) العامة |
| مکان نشر | ايران - اصفهان |
| چاپ | اول |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ص3ع8 / 267/1 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب، مشتمل بر مقدمه نویسنده (شامل نه امر یا مطلب مهم) و 182 مناجات و دعاست.
گزارش محتوا
توسط برخی از علما مستدرکاتی بر صحیفه سجادیه نوشته شده است. منظور از این مستدرکات، دعاهای منسوب به حضرت سجاد(ع) است که در صحیفه کامله نیامده است. برخی از آنها عبارتند از:
- صحیفه ثانیه، تألیف شیخ محمد بن حسن حر عاملی، صاحب وسائل الشیعه.
- صحیفه ثالثه، الدرر المنظومة المأثورة في جمع لآلي الأدعية السجادية المشهورة: از میرزا عبدالله بن عیسی معروف به افندی (حدود ۱۱۳۰ق). مؤلف در این کتاب، دعاهای روایت‌شده از امام زین‌العابدین(ع) را که در صحیفه کامله و صحیفه دوم از شیخ حرّ عاملی ذکر نشده، جمع‌آوری کرده است.
- صحیفه رابعه، تألیف محدث میرزا حسین نوری طبرسی.
- صحیفه خامسه، علامه سید محسن امین عاملی.
- صحیفه سادسه، تألیف شیخ محمدباقر بن محمدحسن بیرجندی قائینی.
- صحیفه سابعه که توسط شیخ هادی کاشف‌الغطاء، صاحب کتاب مستدرک نهج البلاغه نوشته شده است.
- صحیفه ثامنه، تألیف حاج میرزا علی حسینی مرعشی شهرستانی حائری.
- ملحقات صحیفه که مؤلف آن شیخ محمد، معروف به تقی زیابادی قزوینی از شاگردان شیخ بهایی است[۱].
سید محسن امین در مقدمه کتاب به تصحیح و تعلیقه خود بر صحیفه ثانیه سجادیه در سال 1323ق که مشتمل بر شرح غرائب و تفسیر غوامض آن بوده و به درخواست برخی از برادران ایمانی انجام پذیرفته، اشاره کرده است[۲].
وی به هنگام مراجعه به منابعی که مشتمل بر ادعیه صحیفه ثانیه بوده‌اند، به ادعیه دیگری برمی‌خورد که در صحیفه اولی و ثانیه نیست. پس تصمیم می‌گیرد که آن ادعیه را به صحیفه ثانیه ضمیمه کند، اما با استقصای این ادعیه متوجه می‌شود که تعداد این ادعیه به‌قدری زیاد است که اگر آنها را گرد آورد، خود صحیفه بزرگی می‌شود؛ لذا تصمیم می‌گیرد آن ادعیه را در صحیفه ثالثه بیاورد و بیش از هفتاد دعا که در صحیفه اول و دوم نیامده را گردآوری می‌کند. پس از آن اطلاع می‌یابد که صحیفه سومی وجود دارد که میرزا عبدالله بن عیسی اصفهانی معروف به افندی صاحب ریاض العلماء جمع‌آوری کرده است. همچنین از وجود صحیفه چهارمی به همت میرزا حسین نوری آگاهی می‌یابد که ادعیهای را که در سه صحیفه پیشین نیامده، جمع‌آوری کرده است. پس از بررسی، بسیاری از ادعیهای را که خود گرد آورده، در صحیفه‌های مذکور نمی‌یابد، لذا آن را صحیفه خامسه می‌نامد[۳].
نویسنده تعداد ادعیهای را که گرد آورده 182 دعا و ندبه دانسته است. از این تعداد 52 دعا تنها در صحیفه پنجم ذکر شده و در هیچ‌یک از صحائف پیشین نیامده است. 71 دعا در مجموع دو صحیفه اول و دوم و غیر آن دو آمده است. 32 دعا از صحیفه سوم و 27 دعا از صحیفه چهارم نقل شده است[۴].
وی ادعیهای را که مختص صحیفه پنجم است و در صحائف پیش از آن نیامده، با افزودن «و هو مما انفردنا به» یا مانند آن پس از عنوان دعا مشخص نموده است.
اگر دعایی از صحیفه‌های سوم و چهارم نقل شده و نویسنده آن را در غیر آن دو نیافته است، آن را پس از عنوان «كما في الصحيفة الثالثة» یا «كما في الصحيفة الرابعة» آورده است و اگر در کتاب دیگری علاوه بر آن دو صحیفه یافته، می‌نویسد: «كما عثرنا عليه في كتاب كذا و وجدناه في الصحيفة الثالثة و الرابعة»[۵].
ازآنجاکه در ادله سنن و مستحبات و به‌ویژه ادعیه، امر آسان است و سخت‌گیری نمی‌شود و نیز به جهت رعایت اختصار، اسانید و منابع ادعیه ذکر نشده است[۶].
نویسنده همچنین تصریح کرده که بیشتر ادعیهای را که در این صحیفه آورده، از کتب معتبر مورد اعتماد نقل شده است. بلاغت الفاظ و علو مضامین نیز محکم‌ترین شاهد بر صحت نسبت آنهاست. البته برخی در این حد از قوت نیستند و برای منتقد تیزهوش روشن است، لکن ازآنجاکه قطع به عدم صحت نسبت آنها نیست، نمی‌توان آنها را کنار گذارد؛ لذا نویسنده آنها را ذکر کرده و مسئولیت را برعهده ناقلان آنها نهاده است...
وی خاطرنشان کرده که گاه مناجات‌هایی را می‌بینیم که قطع به فساد نسبت آنها به معصوم داریم؛ چراکه الفاظ آنها سست است، به‌گونه‌ای که کسی که اندک قوه تشخیص دارد، آنها را به خود نسبت نمی‌دهد، پس چگونه احتمال دارد که از منبع فصاحت و بلاغت صادر شده باشد[۷].
تحمید خداوند متعال، طلب حوائج دنیا و آخرت، استعاذه و طلب رحمت، ادعیه پس از نمازهای مستحب، مناجات، ادعیه مشتمل بر اسم اعظم، ادعیه روزهای هفته، ادعیه ماه رجب و ماه مبارک رمضان، از جمله عناوین دعاهایی است که در کتاب مطرح شده است.
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در انتهای کتاب ذکر شده است. در پاورقی‌های کتاب نیز توضیحات مفیدی پیرامون منابع و نکاتی در رابطه با ادعیه ارائه شده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- ویکی‌شیعه، صحیفه سجادیه، به تاریخ 8 اسفند 1399