تذکره (ابهام‌زدایی)

تذکره ممکن است عنوان برای کتاب‌های ذیل باشد:

• تذكرة الأعيان اثر آیت‌الله جعفر سبحانى، شرح احوال، انديشه‌ها، آثار و خدمات تعدادى از عالمان، متكلمان و فقيهان بزرگ شيعه در طول تاريخ است.

• تذكرة الملوك اثر میرزا سمیعا، مشتمل بر ساختار و تشکیلات ادارى دوره صفویه به همراه طبقات و مشاغل و مناصب آن زمان و حاوى اطلاعاتى درباره حکام و ولاه و سرحد داران و نیروى لشکرى است.

• تذكرة أولي الألباب الجامع للعجب العجاب معروف به تذكره داود، مشهورترين نگاشته طبيب بزرگ مصرى داود بن عمر انطاكى در دانش طب است. اين اثر از مهم‌ترين منابع در گياه‌شناسى و داروسازى در طب سنتى به شمار مى‌رود و پس از مؤلف منبع بسيارى از پزشکان بوده است.

• تذكرة الخواص نوشته يوسف بن قزاوغلى مشهور به سبط ابن جوزى، از مشهورترين عالمان اهل سنت قرن هفتم هجرى قمرى است.

• تذکره خواجه محمد بن صدیق کججانی کتابی یک جلدی است، در شرح حال و سخنان معرفت‌آمیز عارف بزرگ خواجه محمد بن صدیق کججانی، که توسط حسن بن حمزه پلاسی شیرازی، به رشته تألیف درآمده است.

• تذكرة الكحالين تألیف على بن عيسى كحال (متوفى 400ق) كهن‌ترين و مهم‌ترين منبع در زمينه بيمارى‌هاى چشم است كه به زبان عربى نگارش شده است. مؤلف در اين اثر با استناد به نظريات جالینوس و حنين بن اسحاق به بررسى بيمارى‌هاى چشم و ذكر داروهایى مختلف براى اين بيمارى پرداخته است.

• تذكرة في الطب و الحكمة نگاشته‌اى طبى و پيرامون بيمارى‌ها و درمان آنها به زبان عربى است كه آن را ابوالعباس شهاب‌الدين احمد بن احمد بن سلامه قليوبى در قرن يازدهم هجرى تأليف نموده است.

• تذکره ریاض العارفین (هدایت) به زبان فارسی، اثر رضاقلى‌خان طبرستانى، متخلص به هدايت، مشتمل بر احوال و آثار تعدادى از عرفاى شاعر است.

• تذکره هزار مزار (ترجمه) یا مزارات شیراز، ترجمه‌اى است از «شد الإزار فی حط الأوزار عن زوار المزار»، اثر معین‌الدین جنید شیرازى كه به اهتمام پسر وى آقاى عیسى بن جنید شیرازى صورت گرفته است.

• تذكرة الأولياء (منال یمنی) به زبان عربى، به قلم دكتر منال اليمنى عبدالعزيز، معرب «تذكرة الأولياء» عطار، محمد بن ابراهیم است كه منبعى جامع و اصيل در شرح مقامات و كرامات و سيره‌ى اولياست.

• تذکره همایون و اکبر نوشته بايزيد بيات، تصحيح محمد هدايت حسین اين كتاب كه در سده دهم هجرى (شانزدهم ميلادى) به فارسى نوشته شده، رويدادهاى ميان دو پادشاه سلسله گوركانى، يعنى همايون و فرزندش اكبر را در بر دارد.

• تذكرة أولي الألباب الجامع للعجب العجاب معروف به تذكره داود، مشهورترين نگاشته طبيب بزرگ مصرى داود بن عمر انطاكى در دانش طب است. اين اثر از مهم‌ترين منابع در گياه‌شناسى و داروسازى در طب سنتى به شمار مى‌رود و پس از مؤلف منبع بسيارى از پزشکان بوده است.

• تذکره لباب الألباب اثر محمد عوفى از تذكره نويسان اوائل قرن هفتم هجرى، به فارسی پيرامون فضيلت شعر و شاعرى و منتخبات اشعار از شاعران باستان و زندگانى آنان مى‌باشد، كه به قلم محمد عباسى صورت پذيرفته است و مقدمات انگليسى آن را به فارسی ترجمه نموده است.

• تذكرة الأريب في تفسير الغريب (غريب القرآن الكريم) اثر جمال‌الدين عبدالرحمن بن على بن محمد بن جوزى (متوفى 597ق)، با تحقيق طارق فتحى السيد، كتابى است پيرامون الفاظ و معانى مشكل و ديرياب قرآن كريم كه به زبان عربى و در قرن ششم هجرى نوشته شده است.

• إرشاد المبتدي و تذكرة المنتهي في القراءات العشر تأليف محمد بن حسین بن بندار واسطى قلانسى (متوفى 521ق)، به زبان عربى است و همراه با تحقيق عثمان محمود غزال منتشر شده است.

• تذکره ریاض الشعراء مهم‌ترين اثر واله داغستانى است كه به زبان فارسی، در زمان حضور وى در هندوستان نگارش يافته است.

• تاریخ تذکره‌های فارسی تأليف احمد گلچين معانى، كتابى است در معرفى تذكره‌هاى نوشته‌شده به زبان فارسی، كه به زبان فارسی و در دوران معاصر نوشته شده است.

• تذکره شعرای آذربایجان اثر محمد ديهيم، كتابى است به زبان فارسی كه به معرفى و بيان شرح حال و نمونه‌اى از اشعار شاعران آذرى از قرن سوم هجرى قمرى به بعد مى‌پردازد.

• تذكرة الأولياء (زوار) به زبان فارسی، نوشته فريد‌الدين عطار نيشابورى، در شرح حال گروهى از عرفاست.

• تذكرة الطريق في مصائب حجاج بيت‌الله العتيق تأليف محمد عبدالحسين كرناتكى هندى است، به زبان فارسی است. اين اثر كه سفرنامه حج نویسنده است، به اعتبار اين كه قديمى‌ترين سفرنامه حج از دوره قاجارى است، داراى ارزش فراوانى است.

• تنبيه الغافلين و تذكرة العارفين اثر ملا فتح‌الله كاشانى است كه به زبان فارسى به شرح و ترجمه كتاب نهج‌البلاغة پرداخته است.

• تذکره مرآة الخیال از آثار شيرعلى‌خان بن على‌امجدخان لودى، به زبان فارسی است كه نویسنده در آن، تعدادى از شاعران را معرفى كرده و در ضمن به مباحث گوناگونى از علوم ادبى، تفسير، تصوف و موسيقى و... نيز پرداخته است.

• تذكرة المعاصرين اثر محمدعلى بن ابى‌طالب، مشهور به حزين لاهيجى (اصفهان، 1103-1181ق) است كه نویسنده در آن، شرح حال حدود صد تن از دانشمندان شاعر و نيز شاعران معاصرش را بر اساس خاطرات خودش و با استناد به حافظه و به‌صورت مختصر، به زبان فارسی بيان كرده و نمونه‌هایى از اشعارشان را آورده است.

• تذکره بغراخانی (تذکره مشایخ اویسیه) از آثار نویسنده‌اى ناشناخته از درويشان سلسله اويسيه در قرن دهم هجرى قمرى، به زبان فارسی است كه نویسنده در آن، جمعى از مردان و زنان صوفى را با القابى شگفت‌انگيز معرفى نموده و شرح حال و ويژگى‌هایشان را بدون استناد به هيچ منبعى ذكر كرده است.

• تذكرة الألباب بأصول الأنساب از آثار شيخ ابوجعفر احمد بن عبدالولى بتى بلنسى اندلسى (متوفاى 488ق)، به زبان عربى است كه نویسنده در آن، انساب عرب، به‌ويژه اصول نسب‌هاى دو قبيله عدنانى و قحطانى و شخصيت‌هاى مشهور آن‌ها را معرفى كرده است. سيد محمدمهدى موسوى خرسان (متولد نجف 1347ق)، اين اثر را تصحيح كرده و مقدمه و تعليقاتى بر آن افزوده است.

• تذکره نتائج الأفکار از آثار شاعر و نویسنده فارسی‌نويس شبه‌قاره هند، محمد قدرت‌الله خان گوپاموى (1199-1281ق)، به زبان فارسی است كه در آن، شاعران قديم و جديد را با تأكيد بر شاعران هندى شناسايى و معرفى كرده و برخى از اشعار آنان را آورده است.

• تذكرة المتقين في آداب السلوك و تزكية النفس اثر شيخ محمد بهارى همدانى1325ه.ق است كه توسط عبدالرحيم مبارک، به زبان عربى ترجمه شده است. اصل فارسی كتاب به نام «تذكرة المتقين در آداب سير و سلوك» مى‌باشد.

• تذكرة المتقین اثر ميرزا محمد بهارى همدانى نجفى است به زبان فارسی و مشتمل بر مطالبى در باب اخلاق و آداب اسلامى است كه با استناد به آيات قرآن كريم، روايات و حكايات متنوع نگارش يافته است. آداب توبه، آداب مراقبت، آداب رفاقت، آداب سلوك با زن و عيال، آداب تربيت اولاد، آداب زيارت، و آداب حج از جمله مباحث كتاب به شمار مى‌آيد.

• تذكرة الفقهاء تألیف ابومنصور حسن بن يوسف بن مطهر حلى اسدى، معروف به علاّمۀ حلّى (م 726 ق) می‌باشد.علامه حلّی، این کتاب را به درخواست فرزندش محمد، معروف به فخرالمحققین، نوشت و چنان‌که در مقدمه تأکید کرده، در این کتاب به اختصار فتاوا و ادله فقهی را بر پایه فقه امامی و با اشاره به آرای مخالف و داوری میان مذاهب به روشی منصفانه آورده است.

• تذکره شعرای یزد از آثار عباس فتوحى يزدى است كه نویسنده در آن، شرح حال حدود پانصد نفر از شاعران يزدى در دوره‌هاى ايلخانان، تيمورى، صفويه، افشاريه، زنديه، قاجاريه، مشروطيت و معاصر را به‌صورت مستند و مختصر بيان كرده و نمونه‌هایى از اشعارشان را آورده است.

• تذکره مآثر الباقریة از آثار محمدعلى وفا زواره‌اى، به زبان فارسی است كه در آن، جمعى از شاعران را معرفى و شرح حال و برخى از اشعار آنان را ذكر كرده است.

• تذکره نتائج الأفکار از آثار شاعر و نویسنده فارسی‌نويس شبه‌قاره هند، محمد قدرت‌الله خان گوپاموى (1199-1281ق)، به زبان فارسی است كه در آن، شاعران قديم و جديد را با تأكيد بر شاعران هندى شناسايى و معرفى كرده و برخى از اشعار آنان را آورده است.

• تذكرة المعاصرين اثر محمدعلى بن ابى‌طالب، مشهور به حزين لاهيجى (اصفهان، 1103-1181ق) است كه نویسنده در آن، شرح حال حدود صد تن از دانشمندان شاعر و نيز شاعران معاصرش را بر اساس خاطرات خودش و با استناد به حافظه و به‌صورت مختصر، به زبان فارسی بيان كرده و نمونه‌هایى از اشعارشان را آورده است.

• تذكرة المتقين في آداب السلوك و تزكية النفس اثر شيخ محمد بهارى همدانى1325ه.ق است كه توسط عبدالرحيم مبارک، به زبان عربى ترجمه شده است. اصل فارسی كتاب به نام «تذكرة المتقين در آداب سير و سلوك» مى‌باشد.

• تذکره نشتر عشق نوشته حسین‌قلی‌خان عظیم‌آبادی (1194-‌ زنده تا سال 1250ق)، متخلص به عاشقی و از پیروان مذهب شیعه اثناعشری است.