منهج الرشاد في معرفة المعاد

منهج الرشاد في معرفة المعاد
پدیدآوران	نعیما طالقانی، محمد نعیم بن محمدتقی (نویسنده) استادی، رضا (محقق)
ناشر	آستانة الرضوية المقدسة، مجمع البحوث الإسلامية
مکان نشر	مشهد مقدس - ایران
سال نشر	1419 ق
چاپ	1
شابک	‎964-444-109-5
موضوع	خدا شناسی معاد
زبان	عربی
تعداد جلد	3
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏222‎‏ ‎‏/‎‏ن‎‏7‎‏م‎‏8‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

منهج الرشاد في معرفة المعاد، تألیف محمد نعيم‌طالقانى، از معدود کتاب‌هايى است كه از معاد روحانى و جسمانى با استفاده از مبانى حكمى، عرفانى و تفسيرى بحث كرده است. مؤلف اگرچه به طور كلى در مباحث حكمى بيشتر از صدر المتألهين تأثير پذيرفته، اما در اين جا مباحث را به عنوان يك متكلم بيان كرده و به آراء و عقايد غياث‌الدين منصور دشتكى، ميرصدر شيرازى، محقق خفرى، ملا جلال دوانى، مولانا جمال‌الدين محمود سحاكى، عبدالرزاق لاهيجى و ميرداماد توجه داشته است. با اين وجود در همه جا مباحث معاد اسفار، شواهد الربوبيه و مبدا و معاد صدر المتألهين او را به تكاپو واداشته است.

كتاب منهج الارشاد آخرين اثر به جاى مانده، از ملا يغما طالقانى است كه در سال 1151ق تأليف شده است.

ساختار و گزارش محتوا

اين كتاب به طور كلى از يك مقدمه، پنج باب و يك خاتمه تشكيل يافته است كه تفصيل آن به اين شرح است:

مقدمه: حقيقت و ضرورت معاد، معاد در آيات قرآن، مراد از معاد روحانى و جسمانى، مبناى اثبات كنندگان معاد، معاد بدن، معاد نفس، جواز انعدام عالم و امتناعش، نقد كلام حكماء در امتناع انعدام عالم، امتناع اعادة المعدوم و نقد كلام متكلمين در اين زمينه و در نهايت نتيجه‌گيرى مؤلف از مباحث فوق.

1. اثبات نفس و بيان انيت آن و تحديد نفس: شرح كلام شيخ الرئيس در طبیعیات شفاء و كلام خواجه نصير طوسى در شرح اشارات و رد شبهات وارده است.
2. بيان حقيقت نفس و ماهيت آن:

   الف) تأويل روايات مربوط به نفس و روح و شرح نظر حكماء در ماهيت نفس.

   ب) بيان خصائص انسان؛ مانند عقل، اختيار، خجالت و...

   ج) توضيح علم و حقيقت آن، اتحاد عاقل و معقول و توجيه اين نظريه.

   د) افعال انسان و کیفیت ارتباط نفس به بدن.

3. تعديد قواى نفس: اثبات قواى پنج‌گانۀ ظاهرى نفس(حس لامسه، ذائقه، شامه، سامعه و باصره) حس مشترك و حواس باطنى و شرح احكام آنها طبق مسلك حكماء.
4. الف) اثبات حدوث نفس با حدوث بدن؛ بيان حال نفس بعد از فساد بدن؛ بررسى آيات و روايات مربوط به حدوث و بقاء آن.

   ب) تعريف تناسخ و اثبات بطلان آن.

   ج) بيان احوالات نفس بعد از فساد بدن(سعادت، شقاوت، لذت عقليه، ثواب و عقاب)

5. اثبات معاد جسمانى و پاسخ به شبهات مطرح شده است.

خاتمه:الف) پاسخ به شبهات منكرين معاد جسمانى.

ب) احوالات روز قيامت نظير: نفخ الصور صراط، اعراف، سور، كتاب، ميزان، حساب، سؤال، حوض، شفاعت، جنت و دوزخ.

ج) اصناف اهل آخرت و احكامشان(خلود در جنت و دوزخ و اثبات آنها و...).

ویژگی‌ها و معايب كتاب

گرچه مؤلف با آراء و نظرات محققین حكيم؛ مانند صدر المتألهين آشنا بوده، اما در بحث معاد معتقد است، «ان الشخص الانسانى عبارة عن مجموع النفس و البدن و المركب منها».[1]

به همين دليل مرگ را انقطاع نفس از بدن دانسته و معاد را اين‌گونه شرح مى‌دهد: «عود تعلق النفس ببدنها الاصلى مرة اخرى بعد جمع اجزاء البدن و لا سيما الاجزاء الاصلیه منه و عود تأليف البدن كرّة بعد اولى بهيئته الاولى كما يدل عليه الايات و الاخبار».[2]

به اين ترتيب با نظر متكلمين(كه قائل به معاد مادى هستند) موافقت كرده و به شبهات وارده جواب مى‌دهد.

نسخه شناسى

اين اثر براى اولين‌بار سال 1419ق توسط بنياد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى، با مقدمۀ آقايان سيد جلال‌الدين آشتيانى و رضا استادى، در سه جلد به چاپ رسيد.

(1)-ج 3 ص 164.

(2)-ج 3 ص 168.

وابسته‌ها

الشفاعة

عالم الآخرة

التذكرة في أحوال الموتی و أمور الآخرة

الشفاعة في الكتاب و السنة

معرفة المعاد

الروح

تسلية الفؤاد في بيان الموت و المعاد

بقاء النفس بعد فناء الجسد

المعاد الجسماني

الشفاعة العظمى في يوم القيامة

انسان از آغاز تا انجام

بازگشت به دنیا در پایان تاریخ (تحلیل و بررسی مسئله رجعت)

منازل الآخره: سرنوشت انسان هنگام مرگ و بعد از آن

موسوعة علامات الساعة

الشفاعة (بهبهانی)