تحرير الوسیلة: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'ايران' به 'ایران') |
جز (جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده') |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
| عنوان‌های دیگر = | | عنوان‌های دیگر = | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[خ‍م‍ی‍ن‍ی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران]] ( | [[خ‍م‍ی‍ن‍ی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران]] (نویسنده) | ||
| زبان =عربی | | زبان =عربی | ||
| کد کنگره =BP 183/9 /خ8ت3 1379ب | | کد کنگره =BP 183/9 /خ8ت3 1379ب | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
اين كتاب از مقدمه ناشر و مقدمه | اين كتاب از مقدمه ناشر و مقدمه نویسنده و متن اصلى (شامل 50 كتاب به معناى باب و فصل فقهى به ترتيب از طهارت و صلات و صوم و... تا حدود و قصاص و ديات و مسائل مستحدثه) تشكيل شده است. | ||
نویسنده در مقدمه‌اش تأكيد كرده است: «... اينجانب قبلا حاشيه‌اى بر كتاب «وسيلة النجاة» مرحوم آيت‌اللَّه [[اصفهانی، ابوالحسن|سيد ابوالحسن اصفهانى]](قده) نوشته بودم، ولى زمانى كه از شهر «قم» به‌خاطر رويدادهاى غم‌انگيزى كه براى اسلام و مسلمين پيش آمد - كه شايد تاريخ آنها را ضبط كند - در اواخر ماه جمادى‌الثانية 1384ق، به «بورسا» از شهرهاى تركيه تبعيد شدم و تحت نظر و مراقبت، فارغ‌البال بودم، تصميم گرفتم به‌منظور سهولت استفاده، آن حاشيه را در متن كتاب مذكور مندرج نمايم و اگر خداى تعالى توفيق دهد مسائل ديگرى را هم كه زياد مورد ابتلا است به آن بيفزايم. از خداوند متعال توفيق و از خوانندگان دعاى خير براى برطرف شدن گرفتارى‌ها از بلاد مسلمين به‌خصوص مركز تشيع و قطع دست بيگانگان از آن و حسن عاقبت براى اين فقير اميد دارم».<ref>ر.ک: ترجمه تحرير الوسيلة، ج1، ص7 و مقايسه شود با: مقدمه كتاب، ص7</ref> | |||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
درباره روش و محتواى اثر حاضر چند نكته گفتنى است: | درباره روش و محتواى اثر حاضر چند نكته گفتنى است: | ||
#[[خ‍م‍ی‍ن‍ی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران|امام خمينى]] كه بنا بر نقل [[سبحانی تبریزی، جعفر|آيت‌الله جعفر سبحانى]] «وسيلة النجاة» را اثرى مهم مى‌دانست، در دوران اقامت در قم بر آن حاشيه نگاشت. | #[[خ‍م‍ی‍ن‍ی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران|امام خمينى]] كه بنا بر نقل [[سبحانی تبریزی، جعفر|آيت‌الله جعفر سبحانى]] «وسيلة النجاة» را اثرى مهم مى‌دانست، در دوران اقامت در قم بر آن حاشيه نگاشت. نویسنده براى رعايت احترام به مرجع وقت، [[بروجردی، حسین|آيت‌الله سيد حسین بروجردى]] (متوفى 1340ش)، مانع از چاپ و انتشار اين اثر شد، اما بعدها به‌طور جداگانه و چند بار نيز همراه با «وسيلة النجاة» به چاپ رسيد. تبعيد [[خ‍م‍ی‍ن‍ی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران|امام خمينى]] به شهر بورساى تركيه در 1343ش، فرصتى فراهم آورد تا نویسنده آن طور كه خود مى‌گويد از فراغتش در حدود يازده ماه اقامت اجبارى در آن شهر براى وارد كردن حاشيه مذكور در متن «وسيلة النجاة» استفاده كند و آن را «تحرير الوسيلة» بنامد. به نظر مى‌رسد در آن زمان «تحرير الوسيلة» مانند «وسيلة النجاة» به كتاب الميراث ختم مى‌شده است. [[خ‍م‍ی‍ن‍ی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران|امام خمينى]] پس از تبعيد از تركيه به عراق و اقامت در نجف، مسائل مربوط به حج، نماز جمعه، دفاع، امر به معروف و نهى از منكر، قضا، شهادات، قصاص و ديات و نيز بسيارى از مسائل مبتلابه را كه در دوران اقامت در قم تدريس كرده بود، به «تحرير الوسيلة» افزود.<ref>ر.ک: مدخل «تحرير الوسيلة» نوشته على‌محمد حكيميان، دانشنامه جهان اسلام، ج6، ص628</ref> | ||
#اين اثر، گذشته از مشتمل بودن بر نظريات [[خ‍م‍ی‍ن‍ی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران|امام خمينى]]، دو تفاوت كلى با «وسيلة النجاة» دارد؛ از يك سو برخى مسائل غير مبتلابه آن، حذف شده و از سوى ديگر مسائل مبتلابه زيادى بر آن افزوده شده است. [[اصفهانی، ابوالحسن|سيد ابوالحسن اصفهانى]] نيز مسائل مورد ابتلا را مطرح كرده بود، اما [[خ‍م‍ی‍ن‍ی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران|امام خمينى]] آنها را بسط داد. در مجموع، اضافات «تحرير الوسيلة» نزدیک به يك‌سوم كل كتاب را در بر مى‌گيرد. مسائل مستحدثه «تحرير الوسيلة» شامل مباحث بيمه، سفته، سرقفلى، عمليات بانكى، بليت بخت‌آزمايى، تلقيح مصنوعى، تشريح، پيوند اعضا، تغيير جنسيّت، راديو و تلويزيون و برخى مسائل متفرقه است كه در آخر كتاب جاى دارد. | #اين اثر، گذشته از مشتمل بودن بر نظريات [[خ‍م‍ی‍ن‍ی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران|امام خمينى]]، دو تفاوت كلى با «وسيلة النجاة» دارد؛ از يك سو برخى مسائل غير مبتلابه آن، حذف شده و از سوى ديگر مسائل مبتلابه زيادى بر آن افزوده شده است. [[اصفهانی، ابوالحسن|سيد ابوالحسن اصفهانى]] نيز مسائل مورد ابتلا را مطرح كرده بود، اما [[خ‍م‍ی‍ن‍ی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران|امام خمينى]] آنها را بسط داد. در مجموع، اضافات «تحرير الوسيلة» نزدیک به يك‌سوم كل كتاب را در بر مى‌گيرد. مسائل مستحدثه «تحرير الوسيلة» شامل مباحث بيمه، سفته، سرقفلى، عمليات بانكى، بليت بخت‌آزمايى، تلقيح مصنوعى، تشريح، پيوند اعضا، تغيير جنسيّت، راديو و تلويزيون و برخى مسائل متفرقه است كه در آخر كتاب جاى دارد. نویسنده كوشيده است كه با كمترين تغيير، حاشيه‌اش را در متن «وسيلة النجاة» وارد كند، اما علاوه بر تغييرات محتوايى مذكور، در مواردى نحوه بيان مسائل و عناوين و ترتيب آنها را نيز تغيير داده است؛ مثلاً نماز ليلة الدّفن را كه در «وسيلة النجاة» در كتاب الصلوة مطرح شده، در «تحرير الوسيلة» در باب دفن از كتاب الطهارة آورده و نيز سه مبحث ظِهار، ايلاء و لِعان را كه در «وسيلة النجاة» ذيل يك عنوان «القول في الظهار و الإيلاء و اللعان» آمده، در «تحرير الوسيلة» به‌صورت سه كتاب آورده است. اين تغييرات صورى و محتوايى كه در سراسر «تحرير الوسيلة» مشهود است، سبب برترى آن بر «وسيلة النجاة» شده است.<ref>ر.ک: همان، ص628-629</ref> | ||
#عواملى چون شهرت فقهى و ظلم‌ستيزى | #عواملى چون شهرت فقهى و ظلم‌ستيزى نویسنده، جامعيت كتاب و روانى متن آن و پاسخ‌گويى به مسائل مورد نياز موجب شد كه مقلدان عرب‌زبان چاپ و تكثير «تحرير الوسيلة» را درخواست كنند. در پاسخ به اين تقاضا، به دستور نویسنده، كتاب تلخيص شد و با عنوان «زبدة الأحكام» در دسترس عموم قرار گرفت. پس از چندى نيز همه «تحرير الوسيلة» براى اولين بار در نجف چاپ شد، ولى به كار بردن لقب «زعيم حوزه‌هاى علميه» در پشت جلد آن، موجب شد كه نویسنده با انتشار آن مخالفت كند؛ تااينكه اين لقب را برداشتند و او با توزيع كتاب موافقت كرد. ممانعت حكومت پهلوى از انتشار آثار [[خ‍م‍ی‍ن‍ی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران|امام خمينى]] موجب شد كه «تحرير الوسيلة» بارها در ایران با عناوينى چون كتاب الفقه و «وسيلة النجاة» چاپ و توزيع شود. پس از پيروزى انقلاب اسلامى، قضات دادگسترى براى رفع خلأ قانونى از «تحرير الوسيلة» به‌عنوان متمم قانون استفاده مى‌كردند كه با قانونى شدن استفاده از آراى مشهور فقها (اصل 167 قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران) و توسعه نِطاق مرجعيت [[خ‍م‍ی‍ن‍ی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران|امام خمينى]] و انطباق اكثر آراى او با آراى مشهور فقها، اين كتاب در دادگاه‌ها و محافل علمى مورد توجه و مراجعه بيشتر قرار گرفت.<ref>ر.ک: همان، ص629</ref> | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
[[خ‍م‍ی‍ن‍ی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران]] ( | [[خ‍م‍ی‍ن‍ی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران]] (نویسنده) | ||
[[تحریر الوسیلة (ترجمه)]] | [[تحریر الوسیلة (ترجمه)]] | ||
نسخهٔ ۶ نوامبر ۲۰۱۸، ساعت ۰۹:۱۰
| تحریر الوسیلة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | خ‍م‍ی‍ن‍ی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران (نویسنده) |
| ناشر | موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينی(س) |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1379 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | فقه جعفری - رساله عملیه فقه جعفری - قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 183/9 /خ8ت3 1379ب |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تحرير الوسيلة، مهم‌ترين و جامع‌ترين رساله فقهى - فتوايى (غير استدلالى) امام خمينى و به لحاظ جامعيت و برخوردارى اضافاتى در مسائل مستحدثه، يكى از ماندگارترين آثار فقهى شيعه اماميه است، كه از ابتداى تأليف تاكنون، همواره مورد شرح و تعليقه فقهاى پس از مؤلف قرار گرفته است. «تحرير الوسيلة» حاشيه امام خمينى بر «وسيلة النجاة» تأليف سيد ابوالحسن اصفهانى(متوفى 1365ق) است و «وسيلة النجاة» حاشيه بر «ذخيرة الصالحين» تأليف سيد محمدكاظم طباطبايى يزدى (متوفى 1337ق) است.
ساختار
اين كتاب از مقدمه ناشر و مقدمه نویسنده و متن اصلى (شامل 50 كتاب به معناى باب و فصل فقهى به ترتيب از طهارت و صلات و صوم و... تا حدود و قصاص و ديات و مسائل مستحدثه) تشكيل شده است.
نویسنده در مقدمه‌اش تأكيد كرده است: «... اينجانب قبلا حاشيه‌اى بر كتاب «وسيلة النجاة» مرحوم آيت‌اللَّه سيد ابوالحسن اصفهانى(قده) نوشته بودم، ولى زمانى كه از شهر «قم» به‌خاطر رويدادهاى غم‌انگيزى كه براى اسلام و مسلمين پيش آمد - كه شايد تاريخ آنها را ضبط كند - در اواخر ماه جمادى‌الثانية 1384ق، به «بورسا» از شهرهاى تركيه تبعيد شدم و تحت نظر و مراقبت، فارغ‌البال بودم، تصميم گرفتم به‌منظور سهولت استفاده، آن حاشيه را در متن كتاب مذكور مندرج نمايم و اگر خداى تعالى توفيق دهد مسائل ديگرى را هم كه زياد مورد ابتلا است به آن بيفزايم. از خداوند متعال توفيق و از خوانندگان دعاى خير براى برطرف شدن گرفتارى‌ها از بلاد مسلمين به‌خصوص مركز تشيع و قطع دست بيگانگان از آن و حسن عاقبت براى اين فقير اميد دارم».[۱]
گزارش محتوا
درباره روش و محتواى اثر حاضر چند نكته گفتنى است:
- امام خمينى كه بنا بر نقل آيت‌الله جعفر سبحانى «وسيلة النجاة» را اثرى مهم مى‌دانست، در دوران اقامت در قم بر آن حاشيه نگاشت. نویسنده براى رعايت احترام به مرجع وقت، آيت‌الله سيد حسین بروجردى (متوفى 1340ش)، مانع از چاپ و انتشار اين اثر شد، اما بعدها به‌طور جداگانه و چند بار نيز همراه با «وسيلة النجاة» به چاپ رسيد. تبعيد امام خمينى به شهر بورساى تركيه در 1343ش، فرصتى فراهم آورد تا نویسنده آن طور كه خود مى‌گويد از فراغتش در حدود يازده ماه اقامت اجبارى در آن شهر براى وارد كردن حاشيه مذكور در متن «وسيلة النجاة» استفاده كند و آن را «تحرير الوسيلة» بنامد. به نظر مى‌رسد در آن زمان «تحرير الوسيلة» مانند «وسيلة النجاة» به كتاب الميراث ختم مى‌شده است. امام خمينى پس از تبعيد از تركيه به عراق و اقامت در نجف، مسائل مربوط به حج، نماز جمعه، دفاع، امر به معروف و نهى از منكر، قضا، شهادات، قصاص و ديات و نيز بسيارى از مسائل مبتلابه را كه در دوران اقامت در قم تدريس كرده بود، به «تحرير الوسيلة» افزود.[۲]
- اين اثر، گذشته از مشتمل بودن بر نظريات امام خمينى، دو تفاوت كلى با «وسيلة النجاة» دارد؛ از يك سو برخى مسائل غير مبتلابه آن، حذف شده و از سوى ديگر مسائل مبتلابه زيادى بر آن افزوده شده است. سيد ابوالحسن اصفهانى نيز مسائل مورد ابتلا را مطرح كرده بود، اما امام خمينى آنها را بسط داد. در مجموع، اضافات «تحرير الوسيلة» نزدیک به يك‌سوم كل كتاب را در بر مى‌گيرد. مسائل مستحدثه «تحرير الوسيلة» شامل مباحث بيمه، سفته، سرقفلى، عمليات بانكى، بليت بخت‌آزمايى، تلقيح مصنوعى، تشريح، پيوند اعضا، تغيير جنسيّت، راديو و تلويزيون و برخى مسائل متفرقه است كه در آخر كتاب جاى دارد. نویسنده كوشيده است كه با كمترين تغيير، حاشيه‌اش را در متن «وسيلة النجاة» وارد كند، اما علاوه بر تغييرات محتوايى مذكور، در مواردى نحوه بيان مسائل و عناوين و ترتيب آنها را نيز تغيير داده است؛ مثلاً نماز ليلة الدّفن را كه در «وسيلة النجاة» در كتاب الصلوة مطرح شده، در «تحرير الوسيلة» در باب دفن از كتاب الطهارة آورده و نيز سه مبحث ظِهار، ايلاء و لِعان را كه در «وسيلة النجاة» ذيل يك عنوان «القول في الظهار و الإيلاء و اللعان» آمده، در «تحرير الوسيلة» به‌صورت سه كتاب آورده است. اين تغييرات صورى و محتوايى كه در سراسر «تحرير الوسيلة» مشهود است، سبب برترى آن بر «وسيلة النجاة» شده است.[۳]
- عواملى چون شهرت فقهى و ظلم‌ستيزى نویسنده، جامعيت كتاب و روانى متن آن و پاسخ‌گويى به مسائل مورد نياز موجب شد كه مقلدان عرب‌زبان چاپ و تكثير «تحرير الوسيلة» را درخواست كنند. در پاسخ به اين تقاضا، به دستور نویسنده، كتاب تلخيص شد و با عنوان «زبدة الأحكام» در دسترس عموم قرار گرفت. پس از چندى نيز همه «تحرير الوسيلة» براى اولين بار در نجف چاپ شد، ولى به كار بردن لقب «زعيم حوزه‌هاى علميه» در پشت جلد آن، موجب شد كه نویسنده با انتشار آن مخالفت كند؛ تااينكه اين لقب را برداشتند و او با توزيع كتاب موافقت كرد. ممانعت حكومت پهلوى از انتشار آثار امام خمينى موجب شد كه «تحرير الوسيلة» بارها در ایران با عناوينى چون كتاب الفقه و «وسيلة النجاة» چاپ و توزيع شود. پس از پيروزى انقلاب اسلامى، قضات دادگسترى براى رفع خلأ قانونى از «تحرير الوسيلة» به‌عنوان متمم قانون استفاده مى‌كردند كه با قانونى شدن استفاده از آراى مشهور فقها (اصل 167 قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران) و توسعه نِطاق مرجعيت امام خمينى و انطباق اكثر آراى او با آراى مشهور فقها، اين كتاب در دادگاه‌ها و محافل علمى مورد توجه و مراجعه بيشتر قرار گرفت.[۴]
وضعيت كتاب
اين اثر، چند بار ترجمه و شرح شده است كه از جمله مى‌توان به ترجمه كامل [[موسوی، محمدباقر|سيد محمدباقر موسوى همدانى (چهار جلد) و ترجمه بخش‌هايى از آن به قلم عبدالكريم بى‌آزار شيرازى تحت عنوان «رساله نوين» (چهار جلدى) و شرح مفصل آيت‌اللّه محمد فاضل لنكرانى به نام «تفصيل الشريعة في شرح تحرير الوسيلة» اشاره كرد.
پانویس
منابع مقاله
1. مقدمه و متن كتاب.
2. مدخل «تحرير الوسيلة»، نوشته على‌محمد حكيميان، در دانشنامه جهان اسلام، جمعى از دانشوران زير نظر دكتر غلامعلى حداد عادل، ج6، ص628-629، بنياد دايرةالمعارف اسلامى، تهران، چاپ اول 1380ش.
3. ترجمه «تحرير الوسيلة» (دو جلد)، امام خمينى، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى، تهران، چاپ اول، 1385ش.
وابسته‌ها
خ‍م‍ی‍ن‍ی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران (نویسنده)
تفصیل الشریعة في شرح تحریر الوسیلة (الاجتهاد و التقلید)
تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله (کتاب الطهاره النجاسات و احکامها)
تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله (احکام التخلی)
تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله (المکاسب المحرمه)
تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله (الصوم و الاعتکاف)
تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله - الخمس و الانفال
تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله - القصاص
تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله - الحدود