امام محمد باقر علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' .' به '.') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| (۲۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات | {{جعبه اطلاعات امام | ||
| عنوان = | | عنوان =امام محمد باقر علیه‌السلام | ||
| تصویر = NURامام باقر(ع).jpg | | تصویر =NURامام باقر(ع).jpg | ||
| اندازه تصویر= | | اندازه تصویر = | ||
| توضیح تصویر | | توضیح تصویر = | ||
| نام‌های دیگر = | |||
| نام پدر =امام سجاد(ع) | |||
|نام‌های دیگر= | | نام مادر =ام عبدالله، فاطمه دختر امام حسن(ع) | ||
| | | تاریخ ولادت =۱ رجب، ۵۷ق. | ||
| محل ولادت =مدینه | |||
| تاریخ شهادت =۷ ذی‌الحجه، ۱۱۴ق. | |||
|نام | | محل شهادت = | ||
|ولادت = | | کنیه‌ها =ابوجعفر | ||
|محل | | القاب ={{فهرست جعبه عمودی | باقرالعلم | عبد صالح | امین}} | ||
| | | مدت امامت = 19 سال | ||
|محل | | همسر =ام فروه، ام حکیم | ||
| فرزندان =جعفر، عبدالله، ابراهیم، عبیدالله، علی، زینب، ام سلمه | |||
| مدفن =قبرستان بقیع، مدینه | |||
| | | آثار = | ||
| | | کد مؤلف = AUTHORCODE00000AUTHORCODE | ||
| | }} | ||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
|آثار | |||
|کد مؤلف = | |||
'''ابوجعفر محمد بن علی علیه‌السلام''' ملقب به «باقرالعلوم»، امام پنجم از ائمّه اثناعشر و یکی از چهارده معصوم | '''ابوجعفر محمد بن علی علیه‌السلام''' (۵۷-۱۱۴ق)؛ ملقب به «باقرالعلوم»، امام پنجم از ائمّه اثناعشر و یکی از چهارده معصوم علیهم‌السلام است که حدود نوزده سال امامت شیعیان را برعهده داشت. | ||
==ولادت == | ==ولادت == | ||
حضرت ابوجعفر، باقرالعلوم، در شهر مدینه تولد یافت و براساس نظر بیشتر مورخان و کتاب‌های روایی تولد ایشان در سال 57ق بوده است. | حضرت ابوجعفر، باقرالعلوم، در شهر مدینه تولد یافت و براساس نظر بیشتر مورخان و کتاب‌های روایی تولد ایشان در سال 57ق بوده است. | ||
این نقل با روایاتی که نشان می‌دهد امام باقر(ع) به هنگام شهادت جد خویش امام حسین(ع) در سرزمین طف حضور داشته و سه سال از عمرش می‌گذشته است هماهنگی دارد. | |||
این نقل با روایاتی که نشان می‌دهد امام باقر(ع) به هنگام شهادت جد خویش [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] در سرزمین طف حضور داشته و سه سال از عمرش می‌گذشته است هماهنگی دارد. | |||
در روز و ماه ولادت آن حضرت نیز نقل‌های مختلفی یاد شده است: | در روز و ماه ولادت آن حضرت نیز نقل‌های مختلفی یاد شده است: | ||
| خط ۶۳: | خط ۴۱: | ||
بیشتر محققان با ترجیح نظریه نخست؛ یعنی سوم صفر آن را پذیرفته‌اند.<ref> ر.ک: ترابی، احمد، ص15-16</ref> | بیشتر محققان با ترجیح نظریه نخست؛ یعنی سوم صفر آن را پذیرفته‌اند.<ref> ر.ک: ترابی، احمد، ص15-16</ref> | ||
امام محمدباقر(ع) از جانب پدر و نیز مادر، به شجره پاکیزه نبوت منتهی می‌گردد. او نخستین مولودی است که در خاندان علویان از التقای دو بحر امامت(نسل حسن بن علی(ع) و حسین بن علی(ع)) تولد یافت. پدر گرامی ایشان امام علی بن الحسین، زین‌العابدین(ع) و مادر بزرگوار ایشان ام عبدالله، فاطمه دختر امام حسن مجتبی(ع)است.<ref> ر.ک: ترابی، احمد، ص16-17</ref> | امام محمدباقر(ع) از جانب پدر و نیز مادر، به شجره پاکیزه نبوت منتهی می‌گردد. او نخستین مولودی است که در خاندان علویان از التقای دو بحر امامت(نسل [[امام حسن علیه‌السلام|حسن بن علی(ع)]] و [[امام حسین علیه‌السلام|حسین بن علی(ع)]]) تولد یافت. پدر گرامی ایشان [[امام سجاد علیه‌السلام|امام علی بن الحسین، زین‌العابدین(ع)]] و مادر بزرگوار ایشان ام عبدالله، فاطمه دختر [[امام حسن علیه‌السلام|امام حسن مجتبی(ع)]]<nowiki/>است.<ref> ر.ک: ترابی، احمد، ص16-17</ref> به همین دلیل به او لقب هاشمیٌ بین هاشمیَّیْن، عَلَویٌّ بین علویَّیْن و فاطمیٌ بین فاطمیَّیْن داده‌اند.<ref> ر.ک: مفید، محمد بن محمد، ج۲، ص۱۵۷</ref> | ||
لقبش «باقرالعلم»، «عبد صالح»، «اَمین»، «شاهد»، «شاکر»، «هادی»، «صابر» است. و تنها کنیه‌اش «ابوجعفر» است و در منابع روایی بیشتر با عنوان ابوجعفر اول یاد می‌شود تا با ابوجعفر ثانی ([[امام جواد(ع)]]) اشتباه نشود.<ref> ر.ک: حائری، یعقوب؛ ص222</ref> | |||
مدت امامت امام باقر(ع) و عهده‌داری و خلافت آن حضرت بر شؤون مردم بعد از پدرش نوزده سال ادامه یافت.<ref> ر.ک: حلی، حسن بن یوسف، ص185</ref> | |||
بر اساس اکثر منابع تاریخی، امام پنجم دارای سه همسر و هفت فرزند بودند که از بین فرزندان ایشان، امام صادق(ع) پس از پدرش به امامت شیعیان برگزیده شد. | == همسران و فرزندان == | ||
بر اساس اکثر منابع تاریخی، امام پنجم دارای سه همسر و هفت فرزند بودند که از بین فرزندان ایشان، [[امام جعفر صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] پس از پدرش به امامت شیعیان برگزیده شد. | |||
مفید و طبرسی پنج پسر و دو دختر به این شرح نوشته‌اند: ابوعبداللّه جعفر(امام صادق(ع)) و عبداللّه که مادر این دو اُمّ‌فَروه دختر قاسم بن محمّد بن ابی‌بکر بود؛ ابراهیم و عبیداللّه که در کودکی درگذشتند و مادرشان امّ‌حکیم دختر اُسید (اسد و سیّد هم ثبت شده است ) ابن مغیرة الثّقفی بود؛ علی و زینب و امّ‌سلَمه که مادرهایشان کنیز بوده‌اند. اِرْبلی ضمن نقل کامل سخن مفید، از ابن طلحة شافعی روایت کرده است که او فرزندان امام را سه پسر و یک دختر دانسته است. علوی عمری فرزندان امام را سه دختر و شش پسر ذکر کرده، اما سوّمین دختر را نام نبرده و نام پسر ششم را، که با ابراهیم و عبیداللّه از یک مادر بوده، زید نوشته است . نسل ایشان، همچنانکه علوی عمری نیز یادآوری کرده، فقط از فرزند برومندش امام صادق(ع) باقی ماند.<ref> ر.ک: طارمی، حسن، ص626</ref> | [[مفید، محمد بن محمد|مفید]] و [[طبرسی، فضل بن حسن|طبرسی]] پنج پسر و دو دختر به این شرح نوشته‌اند: ابوعبداللّه جعفر([[امام جعفر صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]]) و عبداللّه که مادر این دو اُمّ‌فَروه دختر قاسم بن محمّد بن ابی‌بکر بود؛ ابراهیم و عبیداللّه که در کودکی درگذشتند و مادرشان امّ‌حکیم دختر اُسید (اسد و سیّد هم ثبت شده است) ابن مغیرة الثّقفی بود؛ علی و زینب و امّ‌سلَمه که مادرهایشان کنیز بوده‌اند. اِرْبلی ضمن نقل کامل سخن مفید، از ابن طلحة شافعی روایت کرده است که او فرزندان امام را سه پسر و یک دختر دانسته است. علوی عمری فرزندان امام را سه دختر و شش پسر ذکر کرده، اما سوّمین دختر را نام نبرده و نام پسر ششم را، که با ابراهیم و عبیداللّه از یک مادر بوده، زید نوشته است. نسل ایشان، همچنانکه علوی عمری نیز یادآوری کرده، فقط از فرزند برومندش [[امام جعفر صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] باقی ماند.<ref> ر.ک: طارمی، حسن، ص626</ref> | ||
==عصر امام باقر علیه‌السلام== | ==عصر امام باقر علیه‌السلام== | ||
{{خلفای معاصر با امام باقر(ع)}} | |||
امام باقر(ع) چهارسال از حیات جدّ خود امام حسین(ع) و ۳۷ سال از زندگی پدر خود حضرت علی بن حسین(ع) را درک کرد و دوران زندگیش با حکومت ده تن از خلفای اموی (از معاویة بن ابی سفیان تا هشام بن عبدالملک ) و ایام امامتش با حکومت پنج تن از ایشان ـ ولیدبن عبدالملک (متوفی ۹۶) و سلیمان بن عبدالملک (متوفی ۹۹) و عمربن عبدالعزیز (متوفی ۱۰۱) و یزیدبن عبدالملک (متوفی ۱۰۵) و هشام بن عبدالملک (متوفی ۱۲۵) مقارن بود.<ref> ر.ک: طارمی، حسن، ص625</ref> | امام باقر(ع) چهارسال از حیات جدّ خود [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] و ۳۷ سال از زندگی پدر خود [[امام سجاد علیه‌السلام|حضرت علی بن حسین(ع)]] را درک کرد و دوران زندگیش با حکومت ده تن از خلفای اموی (از معاویة بن ابی سفیان تا هشام بن عبدالملک) و ایام امامتش با حکومت پنج تن از ایشان ـ ولیدبن عبدالملک (متوفی ۹۶) و سلیمان بن عبدالملک (متوفی ۹۹) و عمربن عبدالعزیز (متوفی ۱۰۱) و یزیدبن عبدالملک (متوفی ۱۰۵) و هشام بن عبدالملک (متوفی ۱۲۵) مقارن بود.<ref> ر.ک: طارمی، حسن، ص625</ref> | ||
دوران زندگی امام پنجم بیشتر در شهر مدینه به نشر معارف دینی و ارشاد شیعیان و تربیت شاگردان گذشت.<ref> ر.ک: طارمی، حسن، ص625</ref> | دوران زندگی امام پنجم بیشتر در شهر مدینه به نشر معارف دینی و ارشاد شیعیان و تربیت شاگردان گذشت.<ref> ر.ک: طارمی، حسن، ص625</ref> | ||
مورخان به هنگام شرح زندگی امام باقر(ع)، یا شرح وقایع دوره عبدالملک اموی، متعرض جریان ضرب سکه توسط عبدالملک با مشورت و راهنمایی امام باقر(ع) می‌شوند که اگر صحت داشته باشد، باید در زمان امام سجاد بوده باشد. در اصل این واقعه | مورخان به هنگام شرح زندگی امام باقر(ع)، یا شرح وقایع دوره عبدالملک اموی، متعرض جریان ضرب سکه توسط عبدالملک با مشورت و راهنمایی امام باقر(ع) می‌شوند که اگر صحت داشته باشد، باید در زمان امام سجاد بوده باشد. البته در اصل این واقعه شک و تردیدهایی وجود دارد. | ||
[[پرونده: دوران امام باقر(ع).jpg|بندانگشتی|300px| دوران امام باقر(ع)]] | |||
==علم== | ==علم== | ||
همۀ مؤلّفان شیعه و سنّی سبب ملقب شدن آن حضرت را به «باقر» را دانش فراوان او دانسته‌اند؛ و غالباً این نامگذاری را از پیامبر اکرم(ص) می‌دانند که جابر بن عبداللّه انصاری از آن حضرت نقل کرده است . | همۀ مؤلّفان شیعه و سنّی سبب ملقب شدن آن حضرت را به «باقر» را دانش فراوان او دانسته‌اند؛ و غالباً این نامگذاری را از پیامبر اکرم(ص) می‌دانند که [[انصاری، جابر بن عبدالله|جابر بن عبداللّه انصاری]] از آن حضرت نقل کرده است. | ||
ابن عماد و دیگران آن حضرت را از فقهای مدینه برشمرده که به سبب دانش فراوان و شناختن ریشه و درون آن، او را باقر خوانده‌اند. | [[ابن عماد، عبدالحی بن احمد|ابن عماد]] و دیگران آن حضرت را از فقهای مدینه برشمرده که به سبب دانش فراوان و شناختن ریشه و درون آن، او را باقر خوانده‌اند. | ||
زمان امام باقر(ع)، یعنی دهه‌های آخر قرن اوّل و دهه‌های اوّل و دوم قرن دوم هجری، زمان ظهور فقهای بزرگ مخصوصاً در مدینه بود. در این دوران، مسلمانان که از فتوحات خارجی و جنگهای داخلی تا حدودی فراغت یافته بودند از اطراف و اکناف سرزمینهای اسلامی برای فراگرفتن احکام الهی و فقه اسلامی به مدینه، که شهر حضرت رسول(ص) و اصحاب و تابعان ایشان بود، روی می‌نهادند. فقها و محدّثان بزرگی از جمله سعید بن مسیّب (متوفّی ۹۴)، عروة بن زبیر (متوفّی ۹۴)، خارجة بن زیدبن ثابت (متوفّی ۹۹)، ربیعة الرأی (متوفّی ۱۳۶)، سفیان بن عُیَیْنه و محمّدبن شهاب زُهْری (متوفّی ۱۲۴) در این شهر جمع بودند. بخصوص که منع کتابت حدیث در زمان عمر بن عبدالعزیز لغو شده بود. در این دورانِ شکوفایی فقه و حدیث بود که دانش و معرفت امام باقر(ع) و نیز فرزند او امام صادق(ع)، بر همگان آشکار شد و اصول و مبانی کلام و فقه و سایر معارف دینی شیعه، که این دو امام بیش از همه مبیّن آن بودند، تدوین و توسّط راویان و شاگردان ایشان به عالم پراکنده شد. بسیاری از مجتهدان و مؤسّسان مذاهب فقهیِ دیگر از این دو امام فیض | زمان امام باقر(ع)، یعنی دهه‌های آخر قرن اوّل و دهه‌های اوّل و دوم قرن دوم هجری، زمان ظهور فقهای بزرگ مخصوصاً در مدینه بود. در این دوران، مسلمانان که از فتوحات خارجی و جنگهای داخلی تا حدودی فراغت یافته بودند از اطراف و اکناف سرزمینهای اسلامی برای فراگرفتن احکام الهی و فقه اسلامی به مدینه، که شهر حضرت رسول(ص) و اصحاب و تابعان ایشان بود، روی می‌نهادند. فقها و محدّثان بزرگی از جمله سعید بن مسیّب (متوفّی ۹۴)، عروة بن زبیر (متوفّی ۹۴)، خارجة بن زیدبن ثابت (متوفّی ۹۹)، ربیعة الرأی (متوفّی ۱۳۶)، سفیان بن عُیَیْنه و محمّدبن شهاب زُهْری (متوفّی ۱۲۴) در این شهر جمع بودند. بخصوص که منع کتابت حدیث در زمان عمر بن عبدالعزیز لغو شده بود. در این دورانِ شکوفایی فقه و حدیث بود که دانش و معرفت امام باقر(ع) و نیز فرزند او [[امام جعفر صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]]، بر همگان آشکار شد و اصول و مبانی کلام و فقه و سایر معارف دینی شیعه، که این دو امام بیش از همه مبیّن آن بودند، تدوین و توسّط راویان و شاگردان ایشان به عالم پراکنده شد. بسیاری از مجتهدان و مؤسّسان مذاهب فقهیِ دیگر از این دو امام فیض برده‌اند و به همین جهت، رایج شدن لقب «باقر» برای امام پنجم، که لقبی کاملاً علمی است، بسیار پر معنی است.<ref> ر.ک: طارمی، حسن، ص627</ref> | ||
==فضایل اخلاقی== | ==فضایل اخلاقی== | ||
در منابع شیعی روایاتی نقل شده است که بر طبق آنها امام باقر(ع) از پوشیدن لباس خوب و پاکیزه و تهیّة غذاهای خوب در خانه دریغ نداشت و خصوصاً برای رعایت حال برخی از افراد خانه این کار را لازم می‌دید. این نکته از آن جهت حائز اهمیت است که در روزگار ایشان برخی گرایشهای ترک دنیا پیدا شده بود. و شاید به همین دلیل است که این موضوع در منابع نقل شده است . | [[پرونده: عصر امام باقر(ع).jpg|بندانگشتی|300px| عصر امام باقر(ع)]] | ||
در منابع شیعی روایاتی نقل شده است که بر طبق آنها امام باقر(ع) از پوشیدن لباس خوب و پاکیزه و تهیّة غذاهای خوب در خانه دریغ نداشت و خصوصاً برای رعایت حال برخی از افراد خانه این کار را لازم می‌دید. این نکته از آن جهت حائز اهمیت است که در روزگار ایشان برخی گرایشهای ترک دنیا پیدا شده بود. و شاید به همین دلیل است که این موضوع در منابع نقل شده است. | |||
امام با آنکه از مرتبت بلند اجتماعی برخوردار بود و به گفتة ذهَبی سروَری و دانش و رفتار صحیح را یکجا جمع کرده بود، شخصاً در گرمای حجاز در مزرعه کار می‌کرد و انگیزۀ این کار را اطاعت خدا و بی نیاز شدن خود و خانواده‌اش از مردم می‌دانست. از امام صادق(ع) روایت شده است که فرمود پدرم از سایر افراد خاندان خود درآمد کمتری | امام با آنکه از مرتبت بلند اجتماعی برخوردار بود و به گفتة ذهَبی سروَری و دانش و رفتار صحیح را یکجا جمع کرده بود، شخصاً در گرمای حجاز در مزرعه کار می‌کرد و انگیزۀ این کار را اطاعت خدا و بی نیاز شدن خود و خانواده‌اش از مردم می‌دانست. از [[امام جعفر صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] روایت شده است که فرمود پدرم از سایر افراد خاندان خود درآمد کمتری داشت، ولی هزینۀ زندگی او از همه بیشتر بود. آمد و شد خویشانش او را دلگیر نمی‌کرد و از آنان با خوراکهای خوب پذیرایی می‌کرد و جامه‌های نیکو و مال نقد می‌بخشید. این روش را با دیگران نیز به کار می‌گرفت و هرگز از بخشش به برادران و متقاضیان و کسانی که به امیدی نزد وی آمده بودند، دریغ نمی‌کرد. همچنین خدمتکاران خود را در کارهای دشوار، یاری می‌کرد. هرگاه می‌خواست به سائلی کمک مالی کند او را «یا سائل» نمی‌خواند، بلکه «یا عبداللّه» (ای بندۀ خدا) می‌گفت. | ||
امام باقر علیه السّلام را از زاهدان بزرگ عالم اسلام خوانده‌اند. ابونعیم با عبارت «الحاضرُالذّاکر، الخاشعُ الصّابر» از ایشان یاد کرده است. عطّار کتاب تذکرة الاولیاء خود را با یاد این امام خاتمه داده و، به پیروی از | امام باقر علیه السّلام را از زاهدان بزرگ عالم اسلام خوانده‌اند. ابونعیم با عبارت «الحاضرُالذّاکر، الخاشعُ الصّابر» از ایشان یاد کرده است. عطّار کتاب تذکرة الاولیاء خود را با یاد این امام خاتمه داده و، به پیروی از [[هجویری، علی بن عثمان|هُجویری]]، از آن حضرت به «برهان ارباب مشاهدت» و «امام اولاد نبی» و «گزیدة نسل علی» تعبیر کرده است. علاوه بر زهد عملی، بیانات آن حضرت در تفسیر الفاظی چون عبادت، محبّت، غنا، تقوا، توکّل و دنیا راهگشای کسانی بوده که دین را از وجهۀ معنوی و عرفانی می نگریسته‌اند. به گفتة ابن حجر هیتمی امام باقر(ع) در ترسیم مقامات عارفان و بیان حقایق عرفانی سخنانی دارد که زبان از وصف آن عاجز است. [[کلینی، محمد بن یعقوب|کلینی]] از [[امام جعفر صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] نقل کرده است که فرمود پدرم همواره ذکر خدا می‌گفت و افراد خانوادۀ خود را هم به این کار سفارش می‌کرد. در سفر حجّ او را دیدند که غسل کرد و با پای برهنه وارد منطقۀ حرم شد، چون به مسجدالحرام رسید، به کعبه نگریست و با صدای بلند گریه کرد. آنگاه طواف کرد و بعد از نماز سر به سجده نهاد، هنگامی که سر از زمین برداشت محلّ سجده از بسیاریِ اشک مرطوب شده بود. در برابر مصائب تسلیم بود و همواره می‌ترسید که مبادا نعمتهای خدا را ناسپاسی کرده باشد. زمانی یکی از افراد خانوادة او بیمار شد و سپس درگذشت. امام که از بیماری او ناراحت بود، بعد از مرگ وی هرگز اظهار جزع نکرد و فرمود: آنچه را دوست می‌داریم از خدا می‌خواهیم، امّا وقتی آنچه برای ما ناگوار است روی دهد، نسبت به آنچه خدا برای ما پسندیده است، مخالفت نمی‌کنیم. | ||
آن حضرت در برابر دوستان فروتنی | آن حضرت در برابر دوستان فروتنی می‌کرد و بدزبانی افراد را نادیده می‌انگاشت. ذهبی نقل کرده است که امام باقر(ع) در شبانه روز صد و پنجاه رکعت نماز می‌گزارد، و از [[امام جعفر صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] روایت شده است که پدرش را بنا بر وصیّتِ خود او، در جامه‌ای که هنگام نماز بر تن می‌کرد به خاک سپردند.<ref> ر.ک: طارمی، حسن، ص626-627</ref> | ||
=شاگردان= | =شاگردان= | ||
در عصر امام باقر و [[امام جعفر صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] شرایط سیاسی جامعه به دلایل مختلف از جمله: اختلاف داخلی در بین امویان، شورش و قیام متعدد در اطراف حکومت اسلامی و... به گونه‌ای تغییر یافت که آن حضرات توانستند، کرسی تدریس برپا کرده و به تعلیم و تربیت مردانی دانشمند و متعهد به ارزشهای شریعت اصیل اسلامی بپردازند. | |||
در بررسی زندگی علمی این دو امام نام بسیاری از شاگردان و شخصیت‌های ممتاز علمی جهان اسلام دیده می‌شود. در محفل علمی امام باقر(ع) فردی چون محمد بن مسلم می‌تواند سی هزار حدیث و جابر جعفی هفتاد هزار حدیث از ایشان نقل کنند. بررسی فعالیت‌های علمی عالمان امامیه، فقیه‌ترین فقیهان صدر اسلام شش نفر هستند که همه آنان از اصحاب امام باقر و [[امام جعفر صادق علیه‌السلام|امام صادق(علیهاالسلام)]] بوده‌اند. شاگردان آن بزرگوار عبارتند از: زرارة بن اعین، ابوبصیر الاسدی، فضیل بن یسار، محمد بن مسلم الطائفی و برید بن معاویة العجلی، [[هشام بن حکم]]، [[بجلی کوفی، محمد بن علی بن نعمان|مؤمن الطاق]]، [[مفضل بن عمر|مفضل بن عمر جعفی]]، ابوبصیر لیث بن البختری، جمیل بن درّاج، معلی بن خنیس، [[ابوحمزه ثمالی، ثابت بن دینار|ابوحمزه ثمالی]]، فیض بن مختارکوفی و... البته در کتب رجالی، اصحاب و شاگردان امام باقر و [[امام جعفر صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] تا چهار هزار نفر نقل شده است.<ref> ر.ک: معصومی، سید ابراهیم، ص47-48</ref> | |||
==دستاوردهای دوران امام باقر(ع)== | |||
برخی دستاوردهای دوران امام باقر عبارتند از: | برخی دستاوردهای دوران امام باقر عبارتند از: | ||
#تحکیم مبانی عقیدتی و باورهای دینی جامعه اسلامی. | #تحکیم مبانی عقیدتی و باورهای دینی جامعه اسلامی. | ||
| خط ۱۰۷: | خط ۹۴: | ||
#حفظ تشکیلات شیعی از خطر انهدام و نابود شدن در زیر چرخهای حاکمیت استبدادی امویان | #حفظ تشکیلات شیعی از خطر انهدام و نابود شدن در زیر چرخهای حاکمیت استبدادی امویان | ||
#ترویج اندیشه‌های اعتقادی - سیاسی شیعه با وجود در پیش گرفتن خط مشی تقیه. | #ترویج اندیشه‌های اعتقادی - سیاسی شیعه با وجود در پیش گرفتن خط مشی تقیه. | ||
#ارائۀ الگوهای عملی به جامعه اسلامی در زمینه عبادت، زهد، کار و تلاش، علم، اخلاق و حضور مفید و سازنده در اجتماع. و....<ref> ر.ک: ترابی، احمد، ص23</ref> | #ارائۀ الگوهای عملی به جامعه اسلامی در زمینه عبادت، زهد، کار و تلاش، علم، اخلاق و حضور مفید و سازنده در اجتماع. و....<ref> ر.ک: ترابی، احمد، ص23</ref> <br /> | ||
== شهادت == | == شهادت == | ||
امام باقر(ع) پس از عمری تلاش در میدان بندگی خدا و احیای دین و ترویج علم و خدمات اجتماعی به جامعه اسلامی، در روز هفتم ماه ذوالحجه سال 114ق به شهادت رسید. | امام باقر(ع) پس از عمری تلاش در میدان بندگی خدا و احیای دین و ترویج علم و خدمات اجتماعی به جامعه اسلامی، در روز هفتم ماه ذوالحجه سال 114ق به شهادت رسید. | ||
در سال رحلت و شهادت آن حضرت آرای دیگری نیز وجود دارد. دستهای از مورخان سال 117ق و بعضی سال 118ق و گروه اندکی سالهای 116 و 113 و 111 را یاد کرده‌اند، اما بیشتر منابع تاریخی سال 114ق را متذکر شده‌اند. | در سال رحلت و شهادت آن حضرت آرای دیگری نیز وجود دارد. دستهای از مورخان سال 117ق و بعضی سال 118ق و گروه اندکی سالهای 116 و 113 و 111 را یاد کرده‌اند، اما بیشتر منابع تاریخی سال 114ق را متذکر شده‌اند. | ||
| خط ۱۲۶: | خط ۱۰۸: | ||
به طور مسلم وفات امام باقر(ع) در دوران خلافت هشام بن عبدالملک رخ داده است؛ زیرا خلافت هشام از سال 105 تا سال 125 هجری استمرار داشته و آخرین سالی که مورخان در وفات امام باقر(ع) نقل کرده‌اند 118ق می‌باشد.<ref> ر.ک: ترابی، احمد، ص23-25</ref> | به طور مسلم وفات امام باقر(ع) در دوران خلافت هشام بن عبدالملک رخ داده است؛ زیرا خلافت هشام از سال 105 تا سال 125 هجری استمرار داشته و آخرین سالی که مورخان در وفات امام باقر(ع) نقل کرده‌اند 118ق می‌باشد.<ref> ر.ک: ترابی، احمد، ص23-25</ref> | ||
در بارۀ محل دفن آن حضرت، در قبرستان بقیع در مدینه، اختلافی دیده نمی‌شود. در روایت ابوبصیر از حضرت صادق(ع) که کلینی و به نقل از او مجلسی آورده است، آن حضرت می‌فرماید که پدرم به سال ۱۱۴ وفات یافت و پس از پدر نوزده سال و دو ماه زنده بود. چون رحلت امام سجاد(ع) را بیشتر مورخان در محرم نوشته‌اند، ظاهراً رحلت امام باقر(ع) در ربیع الاول بوده است. ولی از ظاهر تعبیرِ بیشترِ مورخان و صریح عبارت شهید اوّل و قمی برمی‌آید که هفتم ذی‌الحجه را برگزیده‌اند.<ref> ر.ک: طارمی، حسن، ص625</ref> | در بارۀ محل دفن آن حضرت، در قبرستان بقیع در مدینه، اختلافی دیده نمی‌شود. در روایت ابوبصیر از [[امام جعفر صادق علیه‌السلام|حضرت صادق(ع)]] که [[کلینی، محمد بن یعقوب|کلینی]] و به نقل از او مجلسی آورده است، آن حضرت می‌فرماید که پدرم به سال ۱۱۴ وفات یافت و پس از پدر نوزده سال و دو ماه زنده بود. چون رحلت [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] را بیشتر مورخان در محرم نوشته‌اند، ظاهراً رحلت امام باقر(ع) در ربیع الاول بوده است. ولی از ظاهر تعبیرِ بیشترِ مورخان و صریح عبارت [[شهید اول، محمد بن مکی|شهید اوّل]] و [[قمی، عباس|قمی]] برمی‌آید که هفتم ذی‌الحجه را برگزیده‌اند.<ref> ر.ک: طارمی، حسن، ص625</ref> | ||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
| خط ۱۴۴: | خط ۱۱۷: | ||
#ترابی، احمد، امام باقر(ع) جلوۀ امامت در افق دانش، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ چهارم 1387 | #ترابی، احمد، امام باقر(ع) جلوۀ امامت در افق دانش، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ چهارم 1387 | ||
#طارمی، حسن؛ «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، ج1، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، چاپ دوم، 1378. | #طارمی، حسن؛ «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، ج1، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، چاپ دوم، 1378. | ||
#حلی، حسن بن یوسف؛ نگاهی بر زندگانی دوازده امام(علیهم‌السلام)، ترجمه محمد محمدی اشتهاردی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ هشتم، پاییز 1388. | |||
#حائری، یعقوب؛ هفت شهر دیار ولایت، قم، نشر زائر، 1392ش | |||
#مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق. | |||
#معصومی، سید ابراهیم؛ راهبردهای سیاسی امام باقر و امام صادق(علیهماالسلام) در آماده سازی جامعه اسلامی برای ورود به عصر غیبت؛ مؤسسه آینده روشن، پژوهشکده مهدویت، قم، 1394ش | |||
{{امام باقر علیه‌السلام}} | |||
{{شهیدان}} | |||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
| خط ۱۵۴: | خط ۱۳۲: | ||
[[رده:مقالات(تیر) باقی زاده]] | [[رده:مقالات(تیر) باقی زاده]] | ||
[[رده:مقالات بازبینی نشده2]] | [[رده:مقالات بازبینی نشده2]] | ||
[[رده:چهارده معصوم علیهم‌السلام]] | |||
[[رده:امامان شیعه]] | |||
[[رده:امام باقر(ع)]] | |||
[[رده:شهیدان]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۸ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۵:۵۳
| امام محمد باقر علیه‌السلام | |
|---|---|
.jpg) | |
| نام پدر | امام سجاد(ع) |
| نام مادر | ام عبدالله، فاطمه دختر امام حسن(ع) |
| ولادت | ۱ رجب، ۵۷ق.، مدینه |
| شهادت | ۷ ذی‌الحجه، ۱۱۴ق.، |
| کنیه‌ها | ابوجعفر |
| القاب |
|
| مدت امامت | 19 سال |
| همسر(ان) | ام فروه، ام حکیم |
| فرزندان | جعفر، عبدالله، ابراهیم، عبیدالله، علی، زینب، ام سلمه |
| مدفن | قبرستان بقیع، مدینه |
ابوجعفر محمد بن علی علیه‌السلام (۵۷-۱۱۴ق)؛ ملقب به «باقرالعلوم»، امام پنجم از ائمّه اثناعشر و یکی از چهارده معصوم علیهم‌السلام است که حدود نوزده سال امامت شیعیان را برعهده داشت.
ولادت
حضرت ابوجعفر، باقرالعلوم، در شهر مدینه تولد یافت و براساس نظر بیشتر مورخان و کتاب‌های روایی تولد ایشان در سال 57ق بوده است.
این نقل با روایاتی که نشان می‌دهد امام باقر(ع) به هنگام شهادت جد خویش امام حسین(ع) در سرزمین طف حضور داشته و سه سال از عمرش می‌گذشته است هماهنگی دارد.
در روز و ماه ولادت آن حضرت نیز نقل‌های مختلفی یاد شده است:
الف- سوم صفر 57ق
ب- پنجم صفر 57ق
ج- جمعه اول رجب 57ق
د- دوشنبه یا سه‌شنبه اول رجب 57ق.
بیشتر محققان با ترجیح نظریه نخست؛ یعنی سوم صفر آن را پذیرفته‌اند.[۱]
امام محمدباقر(ع) از جانب پدر و نیز مادر، به شجره پاکیزه نبوت منتهی می‌گردد. او نخستین مولودی است که در خاندان علویان از التقای دو بحر امامت(نسل حسن بن علی(ع) و حسین بن علی(ع)) تولد یافت. پدر گرامی ایشان امام علی بن الحسین، زین‌العابدین(ع) و مادر بزرگوار ایشان ام عبدالله، فاطمه دختر امام حسن مجتبی(ع)است.[۲] به همین دلیل به او لقب هاشمیٌ بین هاشمیَّیْن، عَلَویٌّ بین علویَّیْن و فاطمیٌ بین فاطمیَّیْن داده‌اند.[۳]
لقبش «باقرالعلم»، «عبد صالح»، «اَمین»، «شاهد»، «شاکر»، «هادی»، «صابر» است. و تنها کنیه‌اش «ابوجعفر» است و در منابع روایی بیشتر با عنوان ابوجعفر اول یاد می‌شود تا با ابوجعفر ثانی (امام جواد(ع)) اشتباه نشود.[۴]
مدت امامت امام باقر(ع) و عهده‌داری و خلافت آن حضرت بر شؤون مردم بعد از پدرش نوزده سال ادامه یافت.[۵]
همسران و فرزندان
بر اساس اکثر منابع تاریخی، امام پنجم دارای سه همسر و هفت فرزند بودند که از بین فرزندان ایشان، امام صادق(ع) پس از پدرش به امامت شیعیان برگزیده شد.
مفید و طبرسی پنج پسر و دو دختر به این شرح نوشته‌اند: ابوعبداللّه جعفر(امام صادق(ع)) و عبداللّه که مادر این دو اُمّ‌فَروه دختر قاسم بن محمّد بن ابی‌بکر بود؛ ابراهیم و عبیداللّه که در کودکی درگذشتند و مادرشان امّ‌حکیم دختر اُسید (اسد و سیّد هم ثبت شده است) ابن مغیرة الثّقفی بود؛ علی و زینب و امّ‌سلَمه که مادرهایشان کنیز بوده‌اند. اِرْبلی ضمن نقل کامل سخن مفید، از ابن طلحة شافعی روایت کرده است که او فرزندان امام را سه پسر و یک دختر دانسته است. علوی عمری فرزندان امام را سه دختر و شش پسر ذکر کرده، اما سوّمین دختر را نام نبرده و نام پسر ششم را، که با ابراهیم و عبیداللّه از یک مادر بوده، زید نوشته است. نسل ایشان، همچنانکه علوی عمری نیز یادآوری کرده، فقط از فرزند برومندش امام صادق(ع) باقی ماند.[۶]
عصر امام باقر علیه‌السلام
|
خلافت در دوره امام باقر(ع) | |
| خلفای دوران پیش از امامت (95-57ق) | |
|
سال سال ۴۱-۶۰ق |
خلیفه معاویه بن ابی سفیان |
| خلفای دوره امامت (114-95ق) | |
|
سال سال ۸۶-۹۶ق |
خلیفه ولید بن عبدالملک |
امام باقر(ع) چهارسال از حیات جدّ خود امام حسین(ع) و ۳۷ سال از زندگی پدر خود حضرت علی بن حسین(ع) را درک کرد و دوران زندگیش با حکومت ده تن از خلفای اموی (از معاویة بن ابی سفیان تا هشام بن عبدالملک) و ایام امامتش با حکومت پنج تن از ایشان ـ ولیدبن عبدالملک (متوفی ۹۶) و سلیمان بن عبدالملک (متوفی ۹۹) و عمربن عبدالعزیز (متوفی ۱۰۱) و یزیدبن عبدالملک (متوفی ۱۰۵) و هشام بن عبدالملک (متوفی ۱۲۵) مقارن بود.[۷]
دوران زندگی امام پنجم بیشتر در شهر مدینه به نشر معارف دینی و ارشاد شیعیان و تربیت شاگردان گذشت.[۸]
مورخان به هنگام شرح زندگی امام باقر(ع)، یا شرح وقایع دوره عبدالملک اموی، متعرض جریان ضرب سکه توسط عبدالملک با مشورت و راهنمایی امام باقر(ع) می‌شوند که اگر صحت داشته باشد، باید در زمان امام سجاد بوده باشد. البته در اصل این واقعه شک و تردیدهایی وجود دارد.
.jpg)
علم
همۀ مؤلّفان شیعه و سنّی سبب ملقب شدن آن حضرت را به «باقر» را دانش فراوان او دانسته‌اند؛ و غالباً این نامگذاری را از پیامبر اکرم(ص) می‌دانند که جابر بن عبداللّه انصاری از آن حضرت نقل کرده است.
ابن عماد و دیگران آن حضرت را از فقهای مدینه برشمرده که به سبب دانش فراوان و شناختن ریشه و درون آن، او را باقر خوانده‌اند.
زمان امام باقر(ع)، یعنی دهه‌های آخر قرن اوّل و دهه‌های اوّل و دوم قرن دوم هجری، زمان ظهور فقهای بزرگ مخصوصاً در مدینه بود. در این دوران، مسلمانان که از فتوحات خارجی و جنگهای داخلی تا حدودی فراغت یافته بودند از اطراف و اکناف سرزمینهای اسلامی برای فراگرفتن احکام الهی و فقه اسلامی به مدینه، که شهر حضرت رسول(ص) و اصحاب و تابعان ایشان بود، روی می‌نهادند. فقها و محدّثان بزرگی از جمله سعید بن مسیّب (متوفّی ۹۴)، عروة بن زبیر (متوفّی ۹۴)، خارجة بن زیدبن ثابت (متوفّی ۹۹)، ربیعة الرأی (متوفّی ۱۳۶)، سفیان بن عُیَیْنه و محمّدبن شهاب زُهْری (متوفّی ۱۲۴) در این شهر جمع بودند. بخصوص که منع کتابت حدیث در زمان عمر بن عبدالعزیز لغو شده بود. در این دورانِ شکوفایی فقه و حدیث بود که دانش و معرفت امام باقر(ع) و نیز فرزند او امام صادق(ع)، بر همگان آشکار شد و اصول و مبانی کلام و فقه و سایر معارف دینی شیعه، که این دو امام بیش از همه مبیّن آن بودند، تدوین و توسّط راویان و شاگردان ایشان به عالم پراکنده شد. بسیاری از مجتهدان و مؤسّسان مذاهب فقهیِ دیگر از این دو امام فیض برده‌اند و به همین جهت، رایج شدن لقب «باقر» برای امام پنجم، که لقبی کاملاً علمی است، بسیار پر معنی است.[۹]
فضایل اخلاقی
.jpg)
در منابع شیعی روایاتی نقل شده است که بر طبق آنها امام باقر(ع) از پوشیدن لباس خوب و پاکیزه و تهیّة غذاهای خوب در خانه دریغ نداشت و خصوصاً برای رعایت حال برخی از افراد خانه این کار را لازم می‌دید. این نکته از آن جهت حائز اهمیت است که در روزگار ایشان برخی گرایشهای ترک دنیا پیدا شده بود. و شاید به همین دلیل است که این موضوع در منابع نقل شده است.
امام با آنکه از مرتبت بلند اجتماعی برخوردار بود و به گفتة ذهَبی سروَری و دانش و رفتار صحیح را یکجا جمع کرده بود، شخصاً در گرمای حجاز در مزرعه کار می‌کرد و انگیزۀ این کار را اطاعت خدا و بی نیاز شدن خود و خانواده‌اش از مردم می‌دانست. از امام صادق(ع) روایت شده است که فرمود پدرم از سایر افراد خاندان خود درآمد کمتری داشت، ولی هزینۀ زندگی او از همه بیشتر بود. آمد و شد خویشانش او را دلگیر نمی‌کرد و از آنان با خوراکهای خوب پذیرایی می‌کرد و جامه‌های نیکو و مال نقد می‌بخشید. این روش را با دیگران نیز به کار می‌گرفت و هرگز از بخشش به برادران و متقاضیان و کسانی که به امیدی نزد وی آمده بودند، دریغ نمی‌کرد. همچنین خدمتکاران خود را در کارهای دشوار، یاری می‌کرد. هرگاه می‌خواست به سائلی کمک مالی کند او را «یا سائل» نمی‌خواند، بلکه «یا عبداللّه» (ای بندۀ خدا) می‌گفت.
امام باقر علیه السّلام را از زاهدان بزرگ عالم اسلام خوانده‌اند. ابونعیم با عبارت «الحاضرُالذّاکر، الخاشعُ الصّابر» از ایشان یاد کرده است. عطّار کتاب تذکرة الاولیاء خود را با یاد این امام خاتمه داده و، به پیروی از هُجویری، از آن حضرت به «برهان ارباب مشاهدت» و «امام اولاد نبی» و «گزیدة نسل علی» تعبیر کرده است. علاوه بر زهد عملی، بیانات آن حضرت در تفسیر الفاظی چون عبادت، محبّت، غنا، تقوا، توکّل و دنیا راهگشای کسانی بوده که دین را از وجهۀ معنوی و عرفانی می نگریسته‌اند. به گفتة ابن حجر هیتمی امام باقر(ع) در ترسیم مقامات عارفان و بیان حقایق عرفانی سخنانی دارد که زبان از وصف آن عاجز است. کلینی از امام صادق(ع) نقل کرده است که فرمود پدرم همواره ذکر خدا می‌گفت و افراد خانوادۀ خود را هم به این کار سفارش می‌کرد. در سفر حجّ او را دیدند که غسل کرد و با پای برهنه وارد منطقۀ حرم شد، چون به مسجدالحرام رسید، به کعبه نگریست و با صدای بلند گریه کرد. آنگاه طواف کرد و بعد از نماز سر به سجده نهاد، هنگامی که سر از زمین برداشت محلّ سجده از بسیاریِ اشک مرطوب شده بود. در برابر مصائب تسلیم بود و همواره می‌ترسید که مبادا نعمتهای خدا را ناسپاسی کرده باشد. زمانی یکی از افراد خانوادة او بیمار شد و سپس درگذشت. امام که از بیماری او ناراحت بود، بعد از مرگ وی هرگز اظهار جزع نکرد و فرمود: آنچه را دوست می‌داریم از خدا می‌خواهیم، امّا وقتی آنچه برای ما ناگوار است روی دهد، نسبت به آنچه خدا برای ما پسندیده است، مخالفت نمی‌کنیم.
آن حضرت در برابر دوستان فروتنی می‌کرد و بدزبانی افراد را نادیده می‌انگاشت. ذهبی نقل کرده است که امام باقر(ع) در شبانه روز صد و پنجاه رکعت نماز می‌گزارد، و از امام صادق(ع) روایت شده است که پدرش را بنا بر وصیّتِ خود او، در جامه‌ای که هنگام نماز بر تن می‌کرد به خاک سپردند.[۱۰]
شاگردان
در عصر امام باقر و امام صادق(ع) شرایط سیاسی جامعه به دلایل مختلف از جمله: اختلاف داخلی در بین امویان، شورش و قیام متعدد در اطراف حکومت اسلامی و... به گونه‌ای تغییر یافت که آن حضرات توانستند، کرسی تدریس برپا کرده و به تعلیم و تربیت مردانی دانشمند و متعهد به ارزشهای شریعت اصیل اسلامی بپردازند. در بررسی زندگی علمی این دو امام نام بسیاری از شاگردان و شخصیت‌های ممتاز علمی جهان اسلام دیده می‌شود. در محفل علمی امام باقر(ع) فردی چون محمد بن مسلم می‌تواند سی هزار حدیث و جابر جعفی هفتاد هزار حدیث از ایشان نقل کنند. بررسی فعالیت‌های علمی عالمان امامیه، فقیه‌ترین فقیهان صدر اسلام شش نفر هستند که همه آنان از اصحاب امام باقر و امام صادق(علیهاالسلام) بوده‌اند. شاگردان آن بزرگوار عبارتند از: زرارة بن اعین، ابوبصیر الاسدی، فضیل بن یسار، محمد بن مسلم الطائفی و برید بن معاویة العجلی، هشام بن حکم، مؤمن الطاق، مفضل بن عمر جعفی، ابوبصیر لیث بن البختری، جمیل بن درّاج، معلی بن خنیس، ابوحمزه ثمالی، فیض بن مختارکوفی و... البته در کتب رجالی، اصحاب و شاگردان امام باقر و امام صادق(ع) تا چهار هزار نفر نقل شده است.[۱۱]
دستاوردهای دوران امام باقر(ع)
برخی دستاوردهای دوران امام باقر عبارتند از:
- تحکیم مبانی عقیدتی و باورهای دینی جامعه اسلامی.
- نقد و تخطئۀ اندیشه‌های انحرافی و باورهای نادرست راه یافته در قلمرو عقاید مسلمانان
- بسط و گسترش فرهنگ فقهی و احکام شریعت
- مبارزه با بکارگیری روشهای غلط در کار اجتهاد و استنباط احکام فقهی
- تربیت شاگردانی کارآمد در میدان فقه و کلام و مباحث اخلاقی و اجتماعی
- رهبری جامعۀ شیعی به سوی اندیشه‌های ناب اسلامی
- حفظ تشکیلات شیعی از خطر انهدام و نابود شدن در زیر چرخهای حاکمیت استبدادی امویان
- ترویج اندیشه‌های اعتقادی - سیاسی شیعه با وجود در پیش گرفتن خط مشی تقیه.
- ارائۀ الگوهای عملی به جامعه اسلامی در زمینه عبادت، زهد، کار و تلاش، علم، اخلاق و حضور مفید و سازنده در اجتماع. و....[۱۲]
شهادت
امام باقر(ع) پس از عمری تلاش در میدان بندگی خدا و احیای دین و ترویج علم و خدمات اجتماعی به جامعه اسلامی، در روز هفتم ماه ذوالحجه سال 114ق به شهادت رسید.
در سال رحلت و شهادت آن حضرت آرای دیگری نیز وجود دارد. دستهای از مورخان سال 117ق و بعضی سال 118ق و گروه اندکی سالهای 116 و 113 و 111 را یاد کرده‌اند، اما بیشتر منابع تاریخی سال 114ق را متذکر شده‌اند.
منابع روایی و تاریخی علت شهادت آن حضرت را مسمومیت دانسته‌اند، مسمومیتی که دستهای حکومت امویان در آن دخیل بوده است.
از برخی روایات استفاده می‌شود که مسمومیت امام باقر(ع) به وسیلۀ زین آغشته به سم، صورت گرفته است، به گونه‌ای که بدن ایشان از شدت تأثیر سم به سرعت متورم گردید و سبب شهادت آن حضرت شد.
در این که چه فرد یا افرادی در این ماجرای خائنانه دست داشته‌اند، نقل‌های روایی و تاریخی از اشخاص مختلفی نام برده‌اند. بعضی منابع، شخص هشام بن عبدالملک را عامل شهادت آن حضرت دانسته‌اند. بخشی دیگر، ابراهیم بن ولید را وسیلۀ مسمومیت معرفی کرده‌اند. برخی از روایات نیز زید بن حسن را که از دیر زمان کینه‌های عمیق نسبت به امام باقر(ع) داشت، را مجری این توطئه به شمار می‌آورند.
به طور مسلم وفات امام باقر(ع) در دوران خلافت هشام بن عبدالملک رخ داده است؛ زیرا خلافت هشام از سال 105 تا سال 125 هجری استمرار داشته و آخرین سالی که مورخان در وفات امام باقر(ع) نقل کرده‌اند 118ق می‌باشد.[۱۳]
در بارۀ محل دفن آن حضرت، در قبرستان بقیع در مدینه، اختلافی دیده نمی‌شود. در روایت ابوبصیر از حضرت صادق(ع) که کلینی و به نقل از او مجلسی آورده است، آن حضرت می‌فرماید که پدرم به سال ۱۱۴ وفات یافت و پس از پدر نوزده سال و دو ماه زنده بود. چون رحلت امام سجاد(ع) را بیشتر مورخان در محرم نوشته‌اند، ظاهراً رحلت امام باقر(ع) در ربیع الاول بوده است. ولی از ظاهر تعبیرِ بیشترِ مورخان و صریح عبارت شهید اوّل و قمی برمی‌آید که هفتم ذی‌الحجه را برگزیده‌اند.[۱۴]
پانويس
- ↑ ر.ک: ترابی، احمد، ص15-16
- ↑ ر.ک: ترابی، احمد، ص16-17
- ↑ ر.ک: مفید، محمد بن محمد، ج۲، ص۱۵۷
- ↑ ر.ک: حائری، یعقوب؛ ص222
- ↑ ر.ک: حلی، حسن بن یوسف، ص185
- ↑ ر.ک: طارمی، حسن، ص626
- ↑ ر.ک: طارمی، حسن، ص625
- ↑ ر.ک: طارمی، حسن، ص625
- ↑ ر.ک: طارمی، حسن، ص627
- ↑ ر.ک: طارمی، حسن، ص626-627
- ↑ ر.ک: معصومی، سید ابراهیم، ص47-48
- ↑ ر.ک: ترابی، احمد، ص23
- ↑ ر.ک: ترابی، احمد، ص23-25
- ↑ ر.ک: طارمی، حسن، ص625
منابع مقاله
- ترابی، احمد، امام باقر(ع) جلوۀ امامت در افق دانش، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ چهارم 1387
- طارمی، حسن؛ «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، ج1، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، چاپ دوم، 1378.
- حلی، حسن بن یوسف؛ نگاهی بر زندگانی دوازده امام(علیهم‌السلام)، ترجمه محمد محمدی اشتهاردی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ هشتم، پاییز 1388.
- حائری، یعقوب؛ هفت شهر دیار ولایت، قم، نشر زائر، 1392ش
- مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- معصومی، سید ابراهیم؛ راهبردهای سیاسی امام باقر و امام صادق(علیهماالسلام) در آماده سازی جامعه اسلامی برای ورود به عصر غیبت؛ مؤسسه آینده روشن، پژوهشکده مهدویت، قم، 1394ش