شرح مثنوی (حلبی): تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    (صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر =NUR.....J1.jpg | عنوان =شرح مثنوی | عنوان‌های دیگر = |پدیدآورندگان | پدیدآوران = حلبی، علی‌اصغر (نویسنده) |زبان | زبان = | کد کنگره =‏ | موضوع = |ناشر | ناشر =زوار | مکان نشر =تهران | سال نشر =1385 | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE.....AUTOMATIONCOD...» ایجاد کرد)
     
    جز (جایگزینی متن - 'مثنوی مولوی (ابهام زدایی)' به 'مثنوی مولوی (ابهام‌زدایی)')
     
    (۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    | تصویر =NUR.....J1.jpg
    | تصویر =NUR16364J1.jpg
    | عنوان =شرح مثنوی  
    | عنوان =شرح مثنوی  
    | عنوان‌های دیگر =
    | عنوان‌های دیگر =
    |پدیدآورندگان  
    |پدیدآورندگان  
    | پدیدآوران =  
    | پدیدآوران =  
    [[مولوی، جلال‌الدین محمد]](نویسنده)
    [[حلبی، علی‌اصغر]] (نویسنده)
    [[حلبی، علی‌اصغر]] (نویسنده)
    |زبان  
    |زبان  
    | زبان =
    | زبان =
    | کد کنگره =
    | کد کنگره =‏‎‏/‎‏ح‎‏8‎‏ش‎‏4 / 5301 ‏PIR‎‏
    | موضوع =
    | موضوع =مولوی، جلال‌الدين محمد بن محمد، 604 - 672ق. مثنوی- نقد و تفسير
    شعر فارسی - قرن 7ق. - تاريخ و نقد
    |ناشر  
    |ناشر  
    | ناشر =زوار  
    | ناشر =زوار  
    خط ۱۵: خط ۱۷:
    | سال نشر =1385  
    | سال نشر =1385  


    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE.....AUTOMATIONCODE
    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE16364AUTOMATIONCODE
    | چاپ =اول
    | چاپ =اول
    | شابک =
    | شابک =964-401-257-7
    | تعداد جلد =
    | تعداد جلد =
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =
    خط ۲۵: خط ۲۷:
    | پیش از =
    | پیش از =
    }}
    }}
    '''شرح مثنوی''' تألیف علی‌اصغر حلبی؛ این کتاب در پنج مجلد. شرح مبسوط لغات, اصطلاحات؛ تعبیرات و بررسی نکات ادبی و عرفانی دفتر اول مثنوی است. نگارنده با بیان مطالب و لطایف قرآنی، حدیثی، ادبی، عرفانی، کلامی و فلسفی با مهارت و استادی به تفسیر و تببین افکار و عبارات مولانا پرداخته و مفاهیم دشوار مثنوی را به فراخور نیاز شرح و توضیح داده است. وی در اين تحقیق به منابع زیادی مراجعه داشته و در هر مقوله داد سخن داده و نکات دقیق و ظریفی ایراد نموده است که از فضل و گستردگی مطالعات و تحقیقات او حکایت دارد.
    {{کاربردهای دیگر| مثنوی مولوی (ابهام‌زدایی)}}
    '''شرح مثنوی''' تألیف [[حلبی، علی‌اصغر|علی‌اصغر حلبی]]؛ این کتاب در پنج مجلد، شرح مبسوط لغات، اصطلاحات، تعبیرات و بررسی نکات ادبی و عرفانی دفتر اول [[مثنوی معنوی|مثنوی]] است. نگارنده با بیان مطالب و لطایف قرآنی، حدیثی، ادبی، عرفانی، کلامی و فلسفی با مهارت و استادی به تفسیر و تببین افکار و عبارات [[مولوی، جلال‌الدین محمد|مولانا]] پرداخته و مفاهیم دشوار مثنوی را به فراخور نیاز شرح و توضیح داده است. وی در اين تحقیق به منابع زیادی مراجعه داشته و در هر مقوله داد سخن داده و نکات دقیق و ظریفی ایراد نموده است که از فضل و گستردگی مطالعات و تحقیقات او حکایت دارد.


    هر مجلد، با مقدمه‌ای آغاز می‌شود که در آن اطلاعات مفیدی دربارۀ زندگی، اندیشه، یاران و برخی معاصران مولانا و بعضی فرقه‌های کلامی ارائه داده که در شناخت بهتر مولانا مؤثر و کارساز است.
    هر مجلد، با مقدمه‌ای آغاز می‌شود که در آن اطلاعات مفیدی دربارۀ زندگی، اندیشه، یاران و برخی معاصران [[مولوی، جلال‌الدین محمد|مولانا]] و بعضی فرقه‌های کلامی ارائه داده که در شناخت بهتر [[مولوی، جلال‌الدین محمد|مولانا]] مؤثر و کارساز است.


    روش شارح، در هر مجلد، چنان است که پس از مقدمۀ مشروح دربارۀ برخی موضوعات مولوی‌شناسی، قسمتی از متن مثنوی را یکجا و در بخش اول کتاب ذکر می‌کند. بعد در بخش دوم، هر بیت یا چند بیت را جداجدا مجدداً ذکر کرده و به شرح لغات، توضیح نکات و تفسیر مفاهیم آن می‌پردازد.
    روش شارح، در هر مجلد، چنان است که پس از مقدمۀ مشروح دربارۀ برخی موضوعات مولوی‌شناسی، قسمتی از متن مثنوی را یکجا و در بخش اول کتاب ذکر می‌کند. بعد در بخش دوم، هر بیت یا چند بیت را جداجدا مجدداً ذکر کرده و به شرح لغات، توضیح نکات و تفسیر مفاهیم آن می‌پردازد.


    نویسنده روی مفردات و لغات مشکل، خصوصاً کلمات عربی تأمل ویژه دارد و هر مورد را با استفاده از منابع و متون معتبر عربی، عرفانی و دیوان شعرای فارسی به دقت مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد. گاه جنبه‌های صرفی و نحوی، مشتقات و نقش دستوری آن‌ها را نیز توضیح می‌دهد. همچنین برای معنای دقیق‌تر یک مطلب، مثال‌هایی از متن عربی فتوحات ابن عربی و تعریفات جرجانی، بدون ترجمه، ذکر می‌کند. البته این روش، در مجلدات بعد تا حدودی اصلاح شده و عبارات بدون ترجمه کمتر دیده می‌شود. اما آیات قرآن، احادیث، عبارات کوتاه عربی همه جا به فارسی برگردانده شده است. مهم‌تر از همه اینکه واژه‌هایی که مانند نی، نیستان، فراق،اشتیاق، عشق، در مثنوی نقش کلیدی دارد و کلید واژه محسوب می‌شود؛ معادل انگلیسی آن‌ها را هم در داخل پرانتز ذ کر نموده و این گونه موارد را البته با دقت و تفصیل بیشتری شرح می‌دهد.
    نویسنده روی مفردات و لغات مشکل، خصوصاً کلمات عربی تأمل ویژه دارد و هر مورد را با استفاده از منابع و متون معتبر عربی، عرفانی و دیوان شعرای فارسی به دقت مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد. گاه جنبه‌های صرفی و نحوی، مشتقات و نقش دستوری آن‌ها را نیز توضیح می‌دهد. همچنین برای معنای دقیق‌تر یک مطلب، مثال‌هایی از متن عربی [[الفتوحات المكية|فتوحات]] [[ابن عربی، محمد بن عبدالله|ابن عربی]] و [[التعريفات|تعریفات جرجانی]]، بدون ترجمه، ذکر می‌کند. البته این روش، در مجلدات بعد تا حدودی اصلاح شده و عبارات بدون ترجمه کمتر دیده می‌شود. اما آیات قرآن، احادیث، عبارات کوتاه عربی همه جا به فارسی برگردانده شده است. مهم‌تر از همه اینکه واژه‌هایی که مانند نی، نیستان، فراق، اشتیاق، عشق، در [[مثنوی معنوی|مثنوی]] نقش کلیدی دارد و کلید واژه محسوب می‌شود؛ معادل انگلیسی آن‌ها را هم در داخل پرانتز ذ کر نموده و این گونه موارد را البته با دقت و تفصیل بیشتری شرح می‌دهد.


    در شرح و توضیح لغات و تعبیرات و تبیین و تفسیر مفاهیم ابیات از آثار قشیری، هجویری،
    در شرح و توضیح لغات و تعبیرات و تبیین و تفسیر مفاهیم ابیات از آثار [[قشیری، عبدالکریم بن هوازن|قشیری]]، [[هجویری، علی بن عثمان|هجویری]]، [[غزالی، محمد بن محمد|غزالی]]، [[ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبةالله|ابن ابی‌الحدید]]، [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخررازی]]، [[راغب اصفهانی، حسین بن محمد|راغب اصفهانی]]، [[سنایی، مجدود بن آدم|سنایی]]، [[سعدی، مصلح بن عبدالله|سعدی]]، [[حافظ، شمس‌الدین محمد|حافظ]] بهره گرفته؛ اما از قرآن، [[نهج‌‌البلاغة (صبحی صالح)|نهج‌البلاغه]]، آثار شخص [[مولوی، جلال‌الدین محمد|مولانا]]، شرح‌های [[فروزانفر، بدیع‌الزمان|فروزانفر]]، [[نیکلسون، رینولد الین|نیکلسون]] و تألیفات [[ابن عربی، محمد بن عبدالله|ابن عربی]] خصوصاً [[الفتوحات المكية|فتوحات مکیه]] استفادۀ بیشتری برده است.
    غزالی، ابن ابی‌الحدید، فخررازی، راغب اصفهانی، سنایی، سعدی، حافظ بهره گرفته؛ اما از قرآن، نهج‌البلاغه،آثار شخص مولانا، شرح‌های فروزانفر، نیکلسون و تألیفات ابن عربی خصوصاً فتوحات مکیه استفادۀ بیشتری برده است.


    == شرح مثنوی(جلد اول)==
    == شرح مثنوی(جلد اول)==
    جلد اول، شامل مقدمه، متن و شرح ابیات ۱ تا ۷۳۸ دفتر اول مثنوی بر اساس نسخۀ نیکلسون است. در مقدمه، این موضوعات مورد بررسی قرار گرفته است: اجمالی از حیات، اندیشه و آثار مولانا؛ نمونه‌هایی از تأثرات مثنوی از قرآن، حدیث و اشعار عربی؛ ذکر پنجاه مورد از مطالب عارفانه مولانا از آثار مختلف به ویژه از مثنوی، به عنوان نمونه‌هایی ازاندیشه‌های بلند او که در شرح ابیات نیز دست مایه قرار گرفته است؛ بحشی دربارۀ معاشران و نزدیکان و خاصان او از قییل شمس تبریزی، صلاح‌الدین زرکوب، حسام‌الدین چلبی، سلطان ولد؛ بحثی در تأثر مولوی از عقاید اشاعره. نکته قابل ذکر اینکه، نگارنده بر این باور است که بدون آگاهی نسبتاً عمیق و گسترده از عقاید اشاعره، همچون ابوالحسن اشعری، باقلانی، جوینی، غزالی، فهمیدن و فهمانیدن آثار مولوی ممکن نیست. در پایان، فهرست واژه‌هایی که در لابه‌لای کتاب به تفصیل شرح داده شده آمده و منابع و مآخذ اغلب درون متنی و یا در پاورقی است.
    جلد اول، شامل مقدمه، متن و شرح ابیات ۱ تا ۷۳۸ دفتر اول [[مثنوی معنوی|مثنوی]] بر اساس نسخۀ [[نیکلسون، رینولد الین|نیکلسون]] است. در مقدمه، این موضوعات مورد بررسی قرار گرفته است: اجمالی از حیات، اندیشه و آثار [[مولوی، جلال‌الدین محمد|مولانا]]؛ نمونه‌هایی از تأثرات [[مثنوی معنوی|مثنوی]] از قرآن، حدیث و اشعار عربی؛ ذکر پنجاه مورد از مطالب عارفانه مولانا از آثار مختلف به ویژه از [[مثنوی معنوی|مثنوی]]، به عنوان نمونه‌هایی ازاندیشه‌های بلند او که در شرح ابیات نیز دست مایه قرار گرفته است؛ بحشی دربارۀ معاشران و نزدیکان و خاصان او از قییل [[شمس تبریزی، محمد|شمس تبریزی]]، [[صلاح‌الدین زرکوب]]، [[حسام‌الدین چلبی]]، [[سلطان‌ولد، محمد بن محمد|سلطان ولد]]؛ بحثی در تأثر [[مولوی، جلال‌الدین محمد|مولوی]] از عقاید اشاعره. نکته قابل ذکر اینکه، نگارنده بر این باور است که بدون آگاهی نسبتاً عمیق و گسترده از عقاید اشاعره، همچون [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]]، [[باقلانی، محمد بن طیب|باقلانی]]، [[جوینی، عطاملک بن محمد|جوینی]]، [[غزالی، محمد بن محمد|غزالی]]، فهمیدن و فهمانیدن آثار [[مولوی، جلال‌الدین محمد|مولوی]] ممکن نیست. در پایان، فهرست واژه‌هایی که در لابه‌لای کتاب به تفصیل شرح داده شده آمده و منابع و مآخذ اغلب درون متنی و یا در پاورقی است.


    == شرح مثنوی(جلد دوم)==
    == شرح مثنوی(جلد دوم)==


    این کتاب، شامل یک مقدمه طولانی و شرح ابیات ۷۳۹ تا ۱۵۴۶ دفتر اول مثنوی است.
    این کتاب، شامل یک مقدمه طولانی و شرح ابیات ۷۳۹ تا ۱۵۴۶ دفتر اول [[مثنوی معنوی|مثنوی]] است.
    مقدمه دارای سه بخش است. در بخش اول، پس از گزارش اجمالی از زندگی، اندیشه و سبک نگارش محیی‌الدین ابن عربی، ۲۳ نکته کلیدی از آموزه‌های عرفانی او را ذکر می‌کند. به زعم نگارنده، مولانا از طرفداران ابن عربی و متأثر از افکار او بوده و برای نزدیک نشان دادن دیدگاه‌های این دو عارف بزرگ شواهد و نمونه‌های از آثار دو طرف آورده است. در بخش دوم، به بررسی زندگی،اندیشه و نقش محقق ترمذی در تحصیل و رشد فکری و بالندگی مولانا پرداخته است. در بخش سوم،افلاکی؛ صاحب مناقب‌العارفین را معرفی نموده و به ارزش علمی، ادبی و تاریخی کتاب او اشاره کرده است.
     
    مقدمه دارای سه بخش است. در بخش اول، پس از گزارش اجمالی از زندگی، اندیشه و سبک نگارش [[ابن عربی، محمد بن علی|محیی‌الدین ابن عربی]]، ۲۳ نکته کلیدی از آموزه‌های عرفانی او را ذکر می‌کند. به زعم نگارنده، [[مولوی، جلال‌الدین محمد|مولانا]] از طرفداران [[ابن عربی، محمد بن عبدالله|ابن عربی]] و متأثر از افکار او بوده و برای نزدیک نشان دادن دیدگاه‌های این دو عارف بزرگ شواهد و نمونه‌های از آثار دو طرف آورده است. در بخش دوم، به بررسی زندگی، اندیشه و نقش [[محقق ترمذی، سید برهان‌الدین حسین|محقق ترمذی]] در تحصیل و رشد فکری و بالندگی [[مولوی، جلال‌الدین محمد|مولانا]] پرداخته است. در بخش سوم، [[افلاکی، احمد بن اخی ناطور|افلاکی]]؛ صاحب [[مناقب العارفين|مناقب‌العارفین]] را معرفی نموده و به ارزش علمی، ادبی و تاریخی کتاب او اشاره کرده است.


    == شرح مثنوی(جلد سوم)==
    == شرح مثنوی(جلد سوم)==


    این کتاب، شامل مقدمه، متن و شرح ابیات ۱۵۴۷ تا ۲۵۰۸ دفتر اول مثنوی است. در مقدمه، پس از پاسخ‌گویی به اظهار چند خواننده، از بهاءالدین ولد، پدر مولانا و سلطان ولد پسر او به اختصار سخن می‌گوید و فرازهایی از زندگی بهاءالدین ولد وگوشه‌هایی از انديشه و شخصیت او را از کتاب افلاکی و مثنوی سلطان ولد ذکر می‌کند.
    این کتاب، شامل مقدمه، متن و شرح ابیات ۱۵۴۷ تا ۲۵۰۸ دفتر اول مثنوی است. در مقدمه، پس از پاسخ‌گویی به اظهار چند خواننده، از [[بهاءالدین ولد، محمد بن حسین|بهاءالدین ولد]]، پدر [[مولوی، جلال‌الدین محمد|مولانا]] و سلطان ولد پسر او به اختصار سخن می‌گوید و فرازهایی از زندگی [[بهاءالدین ولد، محمد بن حسین|بهاءالدین ولد]] وگوشه‌هایی از انديشه و شخصیت او را از کتاب [[افلاکی، احمد بن اخی ناطور|افلاکی]] و [[مثنوی معنوی|مثنوی]] [[سلطان‌ولد، محمد بن محمد|سلطان ولد]] ذکر می‌کند.


    == شرح مثنوی(جلد چهارم)==
    == شرح مثنوی(جلد چهارم)==


    این کتاب، شامل مقدمه، متن و شرح ابیات ۰ دفتر اول مثنوی است. در مقدمه، سه بیت از دیوان کبیر مولانا را ذ کر می‌کند و می‌گوید خلاصۀ آموزه‌های او را می‌توان از این سه بیت بیرون کشید و بدین منظور، مفهوم اين ابیات را تا حدودی شرح و بسط می‌دهد.
    این کتاب، شامل مقدمه، متن و شرح ابیات، دفتر اول مثنوی است. در مقدمه، سه بیت از [[کلیات شمس تبریزی|دیوان کبیر]] [[مولوی، جلال‌الدین محمد|مولانا]] را ذ کر می‌کند و می‌گوید خلاصۀ آموزه‌های او را می‌توان از این سه بیت بیرون کشید و بدین منظور، مفهوم اين ابیات را تا حدودی شرح و بسط می‌دهد.


    == شرح مثنوی(جلد پنجم)==
    == شرح مثنوی(جلد پنجم)==
    این کتاب، شامل مقدمۀ مبسوط، متن و شرح ابیات ۳۳۲۵ تا ۴۰۰۳ دفتر اول مثنوی است. با جلد، شرح دفتر اول مثنوی به پایان می‌رسد. مقدمه در ۸۶ صفحه به بیان مشابهت‌های موجود میان اندیشه‌های مولوی و اسپینوزا، حکیم هلندی سده هفدهم اختصاص دارد. نگارنده در نُه مورد از مباحث پیرامون خدا، انسان و جهان، میان انديشه این دو متفکر بزرگ مشابهاتی یافته که پس از شرح حال اسپینوزا هر کدام را با ذکر مثال‌هایی به تفصیل مورد شرح و بررسی قرار می‌دهد.
    این کتاب، شامل مقدمۀ مبسوط، متن و شرح ابیات ۳۳۲۵ تا ۴۰۰۳ دفتر اول [[مثنوی معنوی|مثنوی]] است. با جلد، شرح دفتر اول [[مثنوی معنوی|مثنوی]] به پایان می‌رسد. مقدمه در ۸۶ صفحه به بیان مشابهت‌های موجود میان اندیشه‌های [[مولوی، جلال‌الدین محمد|مولوی]] و [[اسپینوزا]]، حکیم هلندی سده هفدهم اختصاص دارد. نگارنده در نُه مورد از مباحث پیرامون خدا، انسان و جهان، میان انديشه این دو متفکر بزرگ مشابهاتی یافته که پس از شرح حال [[اسپینوزا]] هر کدام را با ذکر مثال‌هایی به تفصیل مورد شرح و بررسی قرار می‌دهد.


    فهرست‌های واژه‌ها، اشخاص، اماکن، فرقه‌ها، کتاب‌ها، آیات، احادیث، اشعار عربی، اشعار
    فهرست‌های واژه‌ها، اشخاص، اماکن، فرقه‌ها، کتاب‌ها، آیات، احادیث، اشعار عربی، اشعار فارسی، عبارات و امثال عربی، اغلاط، سقطات در پایان هر مجلد، تنظیم و درج شده است.<ref> ر.ک: عالمی، محمدعلم، ص299-302</ref>
    فارسی، عبارات و امثال عربی، اغلاط، سقطات در پایان هر مجلد، تنظیم و درج شده است.<ref> ر.ک: عالمی، محمدعلم، ص299-302</ref>




    خط ۶۸: خط ۷۰:
    {{وابسته‌ها}}
    {{وابسته‌ها}}


    [[تاریخ تمدن اسلام: بررسیهایی چند در فرهنگ و تمدن اسلام]]


    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:زبان‌شناسی، علم زبان]]
    [[رده:زبان و ادبیات شرقی (آسیایی)]]
    [[رده:زبان و ادبیات فارسی]]
    [[رده:زبانها و ادبیات ایرانی]]
    [[رده:مقالات جدید(آبان) باقی زاده]]  
    [[رده:مقالات جدید(آبان) باقی زاده]]  
    [[رده:مقالات بازبینی نشده2]]
    [[رده:مقالات بازبینی شده2 آبان 1402]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۲۰:۰۰

    شرح مثنوی
    شرح مثنوی (حلبی)
    پدیدآورانمولوی، جلال‌الدین محمد(نویسنده) حلبی، علی‌اصغر (نویسنده)
    ناشرزوار
    مکان نشرتهران
    سال نشر1385
    چاپاول
    شابک964-401-257-7
    موضوعمولوی، جلال‌الدين محمد بن محمد، 604 - 672ق. مثنوی- نقد و تفسير شعر فارسی - قرن 7ق. - تاريخ و نقد
    کد کنگره
    ‏‎‏/‎‏ح‎‏8‎‏ش‎‏4 / 5301 ‏PIR‎‏

    شرح مثنوی تألیف علی‌اصغر حلبی؛ این کتاب در پنج مجلد، شرح مبسوط لغات، اصطلاحات، تعبیرات و بررسی نکات ادبی و عرفانی دفتر اول مثنوی است. نگارنده با بیان مطالب و لطایف قرآنی، حدیثی، ادبی، عرفانی، کلامی و فلسفی با مهارت و استادی به تفسیر و تببین افکار و عبارات مولانا پرداخته و مفاهیم دشوار مثنوی را به فراخور نیاز شرح و توضیح داده است. وی در اين تحقیق به منابع زیادی مراجعه داشته و در هر مقوله داد سخن داده و نکات دقیق و ظریفی ایراد نموده است که از فضل و گستردگی مطالعات و تحقیقات او حکایت دارد.

    هر مجلد، با مقدمه‌ای آغاز می‌شود که در آن اطلاعات مفیدی دربارۀ زندگی، اندیشه، یاران و برخی معاصران مولانا و بعضی فرقه‌های کلامی ارائه داده که در شناخت بهتر مولانا مؤثر و کارساز است.

    روش شارح، در هر مجلد، چنان است که پس از مقدمۀ مشروح دربارۀ برخی موضوعات مولوی‌شناسی، قسمتی از متن مثنوی را یکجا و در بخش اول کتاب ذکر می‌کند. بعد در بخش دوم، هر بیت یا چند بیت را جداجدا مجدداً ذکر کرده و به شرح لغات، توضیح نکات و تفسیر مفاهیم آن می‌پردازد.

    نویسنده روی مفردات و لغات مشکل، خصوصاً کلمات عربی تأمل ویژه دارد و هر مورد را با استفاده از منابع و متون معتبر عربی، عرفانی و دیوان شعرای فارسی به دقت مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد. گاه جنبه‌های صرفی و نحوی، مشتقات و نقش دستوری آن‌ها را نیز توضیح می‌دهد. همچنین برای معنای دقیق‌تر یک مطلب، مثال‌هایی از متن عربی فتوحات ابن عربی و تعریفات جرجانی، بدون ترجمه، ذکر می‌کند. البته این روش، در مجلدات بعد تا حدودی اصلاح شده و عبارات بدون ترجمه کمتر دیده می‌شود. اما آیات قرآن، احادیث، عبارات کوتاه عربی همه جا به فارسی برگردانده شده است. مهم‌تر از همه اینکه واژه‌هایی که مانند نی، نیستان، فراق، اشتیاق، عشق، در مثنوی نقش کلیدی دارد و کلید واژه محسوب می‌شود؛ معادل انگلیسی آن‌ها را هم در داخل پرانتز ذ کر نموده و این گونه موارد را البته با دقت و تفصیل بیشتری شرح می‌دهد.

    در شرح و توضیح لغات و تعبیرات و تبیین و تفسیر مفاهیم ابیات از آثار قشیری، هجویری، غزالی، ابن ابی‌الحدید، فخررازی، راغب اصفهانی، سنایی، سعدی، حافظ بهره گرفته؛ اما از قرآن، نهج‌البلاغه، آثار شخص مولانا، شرح‌های فروزانفر، نیکلسون و تألیفات ابن عربی خصوصاً فتوحات مکیه استفادۀ بیشتری برده است.

    شرح مثنوی(جلد اول)

    جلد اول، شامل مقدمه، متن و شرح ابیات ۱ تا ۷۳۸ دفتر اول مثنوی بر اساس نسخۀ نیکلسون است. در مقدمه، این موضوعات مورد بررسی قرار گرفته است: اجمالی از حیات، اندیشه و آثار مولانا؛ نمونه‌هایی از تأثرات مثنوی از قرآن، حدیث و اشعار عربی؛ ذکر پنجاه مورد از مطالب عارفانه مولانا از آثار مختلف به ویژه از مثنوی، به عنوان نمونه‌هایی ازاندیشه‌های بلند او که در شرح ابیات نیز دست مایه قرار گرفته است؛ بحشی دربارۀ معاشران و نزدیکان و خاصان او از قییل شمس تبریزی، صلاح‌الدین زرکوب، حسام‌الدین چلبی، سلطان ولد؛ بحثی در تأثر مولوی از عقاید اشاعره. نکته قابل ذکر اینکه، نگارنده بر این باور است که بدون آگاهی نسبتاً عمیق و گسترده از عقاید اشاعره، همچون ابوالحسن اشعری، باقلانی، جوینی، غزالی، فهمیدن و فهمانیدن آثار مولوی ممکن نیست. در پایان، فهرست واژه‌هایی که در لابه‌لای کتاب به تفصیل شرح داده شده آمده و منابع و مآخذ اغلب درون متنی و یا در پاورقی است.

    شرح مثنوی(جلد دوم)

    این کتاب، شامل یک مقدمه طولانی و شرح ابیات ۷۳۹ تا ۱۵۴۶ دفتر اول مثنوی است.

    مقدمه دارای سه بخش است. در بخش اول، پس از گزارش اجمالی از زندگی، اندیشه و سبک نگارش محیی‌الدین ابن عربی، ۲۳ نکته کلیدی از آموزه‌های عرفانی او را ذکر می‌کند. به زعم نگارنده، مولانا از طرفداران ابن عربی و متأثر از افکار او بوده و برای نزدیک نشان دادن دیدگاه‌های این دو عارف بزرگ شواهد و نمونه‌های از آثار دو طرف آورده است. در بخش دوم، به بررسی زندگی، اندیشه و نقش محقق ترمذی در تحصیل و رشد فکری و بالندگی مولانا پرداخته است. در بخش سوم، افلاکی؛ صاحب مناقب‌العارفین را معرفی نموده و به ارزش علمی، ادبی و تاریخی کتاب او اشاره کرده است.

    شرح مثنوی(جلد سوم)

    این کتاب، شامل مقدمه، متن و شرح ابیات ۱۵۴۷ تا ۲۵۰۸ دفتر اول مثنوی است. در مقدمه، پس از پاسخ‌گویی به اظهار چند خواننده، از بهاءالدین ولد، پدر مولانا و سلطان ولد پسر او به اختصار سخن می‌گوید و فرازهایی از زندگی بهاءالدین ولد وگوشه‌هایی از انديشه و شخصیت او را از کتاب افلاکی و مثنوی سلطان ولد ذکر می‌کند.

    شرح مثنوی(جلد چهارم)

    این کتاب، شامل مقدمه، متن و شرح ابیات، دفتر اول مثنوی است. در مقدمه، سه بیت از دیوان کبیر مولانا را ذ کر می‌کند و می‌گوید خلاصۀ آموزه‌های او را می‌توان از این سه بیت بیرون کشید و بدین منظور، مفهوم اين ابیات را تا حدودی شرح و بسط می‌دهد.

    شرح مثنوی(جلد پنجم)

    این کتاب، شامل مقدمۀ مبسوط، متن و شرح ابیات ۳۳۲۵ تا ۴۰۰۳ دفتر اول مثنوی است. با جلد، شرح دفتر اول مثنوی به پایان می‌رسد. مقدمه در ۸۶ صفحه به بیان مشابهت‌های موجود میان اندیشه‌های مولوی و اسپینوزا، حکیم هلندی سده هفدهم اختصاص دارد. نگارنده در نُه مورد از مباحث پیرامون خدا، انسان و جهان، میان انديشه این دو متفکر بزرگ مشابهاتی یافته که پس از شرح حال اسپینوزا هر کدام را با ذکر مثال‌هایی به تفصیل مورد شرح و بررسی قرار می‌دهد.

    فهرست‌های واژه‌ها، اشخاص، اماکن، فرقه‌ها، کتاب‌ها، آیات، احادیث، اشعار عربی، اشعار فارسی، عبارات و امثال عربی، اغلاط، سقطات در پایان هر مجلد، تنظیم و درج شده است.[۱]


    پانويس

    1. ر.ک: عالمی، محمدعلم، ص299-302


    منابع مقاله

    عالمی، محمدعَلَم، کتاب‌شناسی توصیفی مولانا (شامل جدیدترین تحقیقات و قدیمی‌ترین کتاب‌های مولوی پژوهی)، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1392ش.

    وابسته‌ها