المهذب البارع في شرح المختصر النافع: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    (صفحه ای تازه حاوی «<div class='wikiInfo'> [[پرونده:NUR00459J1.jpg|بندانگش» ایجاد کرد.)
     
    جز (جایگزینی متن - '}}↵↵↵'''' به '}} '''')
     
    (۷۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR00459J1.jpg|بندانگشتی|المهذب البارع في شرح المختصر النافع]]
    | تصویر =NUR00459J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =المهذب البارع في شرح المختصر النافع
    |+ |
    | عنوان‌های دیگر =جامع الدقائق و كاشف الحقايق
    |-
    | پدیدآوران =  
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|المهذب البارع في شرح المختصر النافع
    [[عراقی، مجتبی]] (محقق)
    |-
    |نام های دیگر کتاب
    |data-type='otherBookNames'|
    |-
    |پدیدآورندگان
    |data-type='authors'|[[عراقی، مجتبی]] (محقق)


    [[ابن فهد حلی، احمد بن محمد]] (نويسنده)
    [[ابن فهد حلی، احمد بن محمد]] (نویسنده)
    |-
    | زبان =عربی
    |زبان  
    | کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏182‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏3‎‏ ‎‏م‎‏3022
    |data-type='language'|عربی
    | موضوع =
    |-
    فقه جعفری - قرن 7ق.
    |کد کنگره  
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏182‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏3‎‏ ‎‏م‎‏3022
    |-
    |موضوع  
    |data-type='subject'|فقه جعفری - قرن 7ق.


    محقق حلی، جعفر بن حسن، 602 - 676ق. مختصر النافع فی فقه الامامیه - نقد و تفسیر
    حلی، جعفر بن حسن، 602 - 676ق. مختصر النافع فی فقه الامامیه - نقد و تفسیر
    |-
    | ناشر =
    |ناشر  
    جماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامي
    |data-type='publisher'|جماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامي
    | مکان نشر =قم - ایران
    |-
    | سال نشر = 1407 ق  
    |مکان نشر  
    |data-type='publishPlace'|قم - ایران
    |-
    |سال نشر  
    |data-type='publishYear'|841 هـ.ق
    |-class='articleCode'
    |کد اتوماسیون
    |data-type='automationCode'|459
    |}
    </div>


     
    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE00459AUTOMATIONCODE
    نام ديگر كتاب: جامع الدقائق و كاشف الحقايق (صفحۀ 71 مقدمۀ كتاب خطبۀ مؤلف، جلد 5 الذريعة صفحۀ 52، روضات الجنات ج 1 ص 72)
    | چاپ =1
     
    | تعداد جلد =5
    ==مؤلف==
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =00459
     
    | کتابخوان همراه نور =00459
     
    | کد پدیدآور =
    علامه جمال الدين ابو العباس احمد بن محمد بن فهد اسدى حلى، معروف به ابن فهد (م 841 ق).
    | پس از =
    | پیش از =
    }}
    '''المهذب البارع في شرح المختصر النافع''' تألیف [[ابن فهد حلی، احمد بن محمد|علامه جمال‌الدين ابوالعباس احمد بن محمد بن فهد اسدى حلى]]، معروف به ابن فهد (م 841 ق). نام ديگر كتاب جامع الدقائق و كاشف الحقايق است.<ref>صفحۀ 71 مقدمۀ كتاب خطبۀ مؤلف، جلد 5 [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]صفحۀ 52، [[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]] ج 1 ص72</ref>


    ==اعتبار كتاب==
    ==اعتبار كتاب==


     
    این کتاب يكى از بهترين شروح مختصر النافع است. مؤلف داراى دو شرح بر مختصر النافع مى‌باشد كه يكى شرح صغير به نام «المقتصر من شرح المختصر» مى‌باشد و ديگرى شرح كبير موسوم به «مهذب البارع» است.
    كتاب المهذب البارع تأليف علامه احمد بن فهد حلى (م 841 ق) يكى از بهترين شروح مختصر النافع است. مؤلف داراى دو شرح بر مختصر النافع مى‌باشد كه يكى شرح صغير به نام «المقتصر من شرح المختصر» مى‌باشد و ديگرى شرح كبير موسوم به «مهذب البارع» است.


    كتاب مهذب البارع در بردارندۀ تعاريف، نكات و تنبيهات با ارزش است كه در ساير شروح مختصر النافع ديده نمى‌شود و اصحاب و بزرگان از فقها نيز به آنها متعرض نشده‌اند.
    كتاب مهذب البارع در بردارندۀ تعاريف، نكات و تنبيهات با ارزش است كه در ساير شروح مختصر النافع ديده نمى‌شود و اصحاب و بزرگان از فقها نيز به آنها متعرض نشده‌اند.


    در اين كتاب دلايل و براهين فقهاى بزرگوار به صورت وسيعى نقل شده و هم‌چنين در هر قسمت تعاريف موضوعات آن به بهترين وجه ذكر شده است.
    در اين كتاب دلايل و براهین فقهاى بزرگوار به صورت وسيعى نقل شده و هم‌چنين در هر قسمت تعاريف موضوعات آن به بهترين وجه ذكر شده است.


    مؤلف همچنين نهايت تلاش خود را در بيان نظريات مخالف و حتى اقوال نادر و كمياب انجام داده است و دلايل ترديد و شك در ذهن و عبارت‌هاى محقق حلى در مختصر النافع را در مسائل گوناگون طرح نموده است.
    مؤلف همچنين نهایت تلاش خود را در بيان نظريات مخالف و حتى اقوال نادر و كمياب انجام داده است و دلايل ترديد و شك در ذهن و عبارت‌هاى [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]] در مختصر النافع را در مسائل گوناگون طرح نموده است.


    ==علت نگارش==
    ==علت نگارش==
    خط ۶۸: خط ۴۹:




    كتاب مهذب البارع در سال 803 ق به پايان رسيده است. (الذريعة ج 292/23). كتاب موجود توسط مؤسسۀ انتشارات اسلامى، تابع جامعۀ مدرسين در قم انتشار يافته است.
    كتاب مهذب البارع در سال 803ق به پايان رسيده است. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج 292/23). كتاب موجود توسط مؤسسۀ انتشارات اسلامى، تابع جامعۀ مدرسين در قم انتشار يافته است.


    جلد اوّل آن در سال 1407 ق و جلد دوّم آن در جمادى الاول سال 1411 ق و جلد سوّم آن در ذى الحجة سال 1411 ق چاپ شده است.
    جلد اوّل آن در سال 1407ق و جلد دوّم آن در جمادى الاول سال 1411ق و جلد سوّم آن در ذى الحجة سال 1411ق چاپ شده است.


    ==نسخه‌ها==
    ==نسخه‌ها==




    علامه آقا بزرگ تهرانى در الذريعة نسخه‌هايى از اين كتاب را ذكر نموده است كه به بعضى اشاره مى‌شود.
    علامه [[آقا بزرگ تهرانى]] در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] نسخه‌هایى از اين كتاب را ذكر نموده است كه به بعضى اشاره مى‌شود.


    نسخۀ خطى كه نويسندۀ آن عبد اللّه بن على معروف به ابن غذافة كه در سال 916 ق نوشته شده است. (طبقات أعلام الشيعة ج 132/4).
    نسخۀ خطى كه نويسندۀ آن عبداللّه بن على معروف به ابن غذافة كه در سال 916ق نوشته شده است.<ref>[[طبقات أعلام الشيعة]] ج 132/4</ref>


    نسخۀ ديگر از عباس بن فضل عبادى كه در سال 969 ق نگاشته شده است. (طبقات أعلام الشيعة ج 116/4).
    نسخۀ ديگر از عباس بن فضل عبادى كه در سال 969ق نگاشته شده است.<ref>[[طبقات أعلام الشيعة]] ج 116/4</ref>


    نسخۀ ديگر از على بن كامل بن منصور كه در سال 983 ق نگاشته شده است. (طبقات أعلام الشيعة ج 160/4).
    نسخۀ ديگر از على بن كامل بن منصور كه در سال 983ق نگاشته شده است.<ref>[[طبقات أعلام الشيعة]] ج 160/4</ref>


    در نگارش كتاب موجود از 5 نسخۀ خطى مهذب البارع و يك نسخۀ مختصر النافع استفاده شده است كه به بعضى از آنها اشاره مى‌شود:
    در نگارش كتاب موجود از 5 نسخۀ خطى مهذب البارع و يك نسخۀ مختصر النافع استفاده شده است كه به بعضى از آنها اشاره مى‌شود:


    1 - نسخۀ كتابخانۀ آية اللّه عظمى مرعشى نجفى (قده) كه در سال 835 ق در عصر مؤلف نوشته شده است و پس از قرائت در نزد مؤلف، مورد تأييد او واقع شده است. اين كتاب با رمز «الف» مشخص شده است و از كتاب طهارت تا آخر كتاب نكاح مى‌باشد.
    #نسخۀ كتابخانۀ آیت‌الله مرعشى نجفى (قده) كه در سال 835ق در عصر مؤلف نوشته شده است و پس از قرائت در نزد مؤلف، مورد تأييد او واقع شده است. اين كتاب با رمز «الف» مشخص شده است و از كتاب طهارت تا آخر كتاب نكاح مى‌باشد.
     
    #نسخۀ كتابخانۀ آیت‌الله حاج سيد‌ ‎مصطفى صفائى خوانسارى كه نسخۀ تصحيح شده است و با رمز «ب» مشخص شده است و از كتاب طهارت تا آخر كتاب ديات مى‌باشد.
    2 - نسخۀ كتابخانۀ آية اللّه حاج سيد مصطفى صفائى خوانسارى كه نسخۀ تصحيح شده است و با رمز «ب» مشخص شده است و از كتاب طهارت تا آخر كتاب ديات مى‌باشد.
    #نسخۀ با ارزش و نفيس كتابخانۀ آستان قدس رضوى در مشهد كه قسمت‌هایى از آن از نسخۀ مصنف استنساخ شده است و با رمز «ج» مشخص شده است و از اول كتاب طهارت تا آخر كتاب ديات است.
     
    #نسخۀ كتابخانۀ مدرسۀ فيضيه در قم كه در آخر كتاب نكاح آن نوشته شده است، در سال 982ق بوسيلۀ محمد بن صالح سعدى نگاشته شده است و با رمز «ه» مشخص شده و از اول كتاب طهارت، تا آخر ديات است.
    3 - نسخۀ با ارزش و نفيس كتابخانۀ آستان قدس رضوى در مشهد كه قسمت‌هايى از آن از نسخۀ مصنف استنساخ شده است و با رمز «ج» مشخص شده است و از اول كتاب طهارت تا آخر كتاب ديات است.
     
    4 - نسخۀ كتابخانۀ مدرسۀ فيضيه در قم كه در آخر كتاب نكاح آن نوشته شده است، در سال 982 ق بوسيلۀ محمد بن صالح سعدى نگاشته شده است و با رمز «ه» مشخص شده و از اول كتاب طهارت، تا آخر ديات است.


    امّا نسخۀ مختصر النافع، از كتابخانۀ مدرسۀ فيضيه مى‌باشد كه ناسخ و زمان نگارش آن مشخص نيست و با رمز «و» مشخص شده است.
    امّا نسخۀ مختصر النافع، از كتابخانۀ مدرسۀ فيضيه مى‌باشد كه ناسخ و زمان نگارش آن مشخص نيست و با رمز «و» مشخص شده است.
    خط ۹۸: خط ۷۶:




    اگر چه كتاب مهذب البارع شرح كامل مختصر النافع مى‌باشد و نسخ خطى آن از كتاب طهارت تا آخر كتاب ديات مى‌باشد اما در چاپ موجود آن از كتاب طهارت تا آخر كتاب ايلاء وجود دارد و بنابراين قسمت عبادات، معاملات و قسمتى از ايقاعات را در بردارد.
    اگر چه كتاب مهذب البارع شرح كامل مختصر النافع مى‌باشد و نسخ خطى آن از كتاب طهارت تا آخر كتاب ديات مى‌باشد اما در چاپ موجود آن از كتاب طهارت تا آخر كتاب ايلاء وجود دارد و بنابراین قسمت عبادات، معاملات و قسمتى از ايقاعات را در بردارد.


    جلد اول، كتاب‌هاى طهارت، صلاة، زكات و خمس را در بردارد.
    جلد اول، كتاب‌هاى طهارت، صلاة، زكات و خمس را در بردارد.
    خط ۱۰۶: خط ۸۴:
    در جلد سوّم كتاب‌هاى وديعه و عاريه، اجاره، وكالت، وقوف و صدقات و هبات، سبق و رمايه، وصايا و نكاح كه انتهاى قسمت معاملات است و هم‌چنين كتاب‌هاى خلع و مبارات، ظهار و ايلاء را در بردارد.
    در جلد سوّم كتاب‌هاى وديعه و عاريه، اجاره، وكالت، وقوف و صدقات و هبات، سبق و رمايه، وصايا و نكاح كه انتهاى قسمت معاملات است و هم‌چنين كتاب‌هاى خلع و مبارات، ظهار و ايلاء را در بردارد.


    كتاب طهارت شامل چهار ركن مى‌باشد كه عبارتند از: انواع آب‌ها، طهارت با آب، طهارت با خاك و نجاسات.
    كتاب طهارت شامل چهار ركن مى‌باشد كه عبارتند از: انواع آب‌ها، طهارت با آب، طهارت با خاک و نجاسات.


    كتاب زكات نيز شامل مباحث وجوب زكات، اقسام زكات، مستحبات زكات و مستحق زكات است.
    كتاب زكات نيز شامل مباحث وجوب زكات، اقسام زكات، مستحبات زكات و مستحق زكات است.
    خط ۱۱۵: خط ۹۳:




    الذريعة: المهذب البارع في شرح النافع في مختصر الشرائع المعروف ب‍ «المختصر النافع» لابن فهد حلّي، أورد في كل مسألة أقوال الأصحاب و أدّلة كل قول و بيّن الخلاف في كل مسألة خلافيّة و عين المخالف و إن كان نادرا و أشار إلى وجه التردد من المصنف لدليل القدح في خاطره. (الذريعة ج 292/23).
    الذريعة: المهذب البارع في شرح النافع في مختصر الشرائع المعروف ب‍ «المختصر النافع» لابن فهد حلّي، أورد في كل مسألة أقوال الأصحاب و أدّلة كل قول و بيّن الخلاف في كل مسألة خلافيّة و عين المخالف و إن كان نادرا و أشار إلى وجه التردد من المصنف لدليل القدح في خاطره.<ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج 292/23</ref>
     
    الكنى و الألقاب: جمال السالكين أبو العباس احمد بن محمد بن فهد الحلي الأسدي، صاحب المقامات العاليّة و المصنفات الفائقة، كالمهذب البارع شرح المختصر النافع و الموجز و التحرير و عدّة الداعي و التحصين و اللمعة الحليلية و غير ذلك. (الكنى و الألقاب ج 1 ص 380).
     
    در الذريعة پس از بيان نسخه‌اى از المهذب البارع اين شعر را آورده است:


    {|  class="wikitable poem"
    الكنى و الألقاب: جمال السالكين أبو العباس احمد بن محمد بن فهد الحلي الأسدي، صاحب المقامات العاليّة و المصنفات الفائقة، كالمهذب البارع شرح المختصر النافع و الموجز و التحرير و عدّة الداعي و التحصين و اللمعة الحليلية و غير ذلك.<ref>الكنى و الألقاب ج 1 ص380</ref>
    |-
    !إذا أشكل الأمر في المختصر !! و رمت على حلّة المقتصر
    |}{|  class="wikitable poem"
    |-
    ! فلذا بالمهذب في شرحه !! فإن لم تجده فبالمقتصر
    |}


    (الذريعة ج /22ص 19)
    در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]پس از بيان نسخه‌اى از المهذب البارع اين شعر را آورده است:.<ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج /22ص 19</ref>{{شعر}}{{ب|''إذا أشكل الأمر في المختصر''|2=''و رمت على حلّة المقتصر''}}{{ب|''فلذا بالمهذب في شرحه''|2=''فإن لم تجده فبالمقتصر''}}{{پایان شعر}}


    در خطبۀ مؤلف براى كتاب المقتصر من شرح المختصر آمده است:
    در خطبۀ مؤلف براى كتاب المقتصر من شرح المختصر آمده است:


    فإن أحببت ان شرح في رياض هذا الكتاب و تفوز باللباب و تجيئ ثمار الفوائد و تصل إلى أسنى المقاصد فعليك بكتابنا الكبير. (صفحۀ 29 مقدمۀ مؤلف).
    فإن أحببت ان شرح في رياض هذا الكتاب و تفوز باللباب و تجيئ ثمار الفوائد و تصل إلى أسنى المقاصد فعليك بكتابنا الكبير.<ref>صفحۀ 29 مقدمۀ مؤلف</ref>


    و در آخر كتاب المقتصر اين گونه مى‌گويد:
    و در آخر كتاب المقتصر اين گونه مى‌گويد:


    و ليكن هذا آخر ما نورده في هذا المقتصر و من أراد الاستقصاء بذكر الأدلة و إيراد حجج كل فريق و بيان ما يرد عليها من الاعتراضات و ذكر ما يليق بالباب من التعريفات و إظهار ما يحسن من التنبيهات فعليه بكتابنا الكبير أعني المهذب البارع، فإنه بلغ في ذلك الغاية. (صفحۀ 471 كتاب المقتصر).
    و ليكن هذا آخر ما نورده في هذا المقتصر و من أراد الاستقصاء بذكر الأدلة و إيراد حجج كل فريق و بيان ما يرد عليها من الاعتراضات و ذكر ما يليق بالباب من التعريفات و إظهار ما يحسن من التنبيهات فعليه بكتابنا الكبير أعنیالمهذب البارع، فإنه بلغ في ذلك الغاية.<ref>صفحۀ 471 كتاب المقتصر</ref>


    ==منابع و مآخذ==
    ==منابع و مآخذ==




    - أعيان الشيعة ج 148/3
    - [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 148/3


    - أمل الآمل ج 21/2
    - [[أمل الآمل في علماء جبل عامل|أمل الآمل]] ج 21/2


    - لؤلؤ البحرين 169 - 157
    - لؤلؤ البحرين 169 - 157


    - روضات الجنات ج 72/1 و 73
    - [[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]] ج 72/1 و 73


    - فوائد رضويه 33 و 35
    - فوائد رضويه 33 و 35


    - رياض العلماء ج 65/1 و 66
    - [[رياض العلماء و حياض الفضلاء|رياض العلماء]] ج 65/1 و 66


    - الكنى و الألقاب ج 380/1
    - الكنى و الألقاب ج 380/1
    خط ۱۵۸: خط ۱۲۶:
    - القوائد الرجالية ج 110/2 و 111
    - القوائد الرجالية ج 110/2 و 111


    - الذريعة ج 292/23
    - [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج 292/23


    - ريحانة الأدب ج 146/8
    - ريحانة الأدب ج 146/8




    == پیوندها ==
    ==پانویس‌==
    [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/9822 مطالعه کتاب المهذب البارع في شرح المختصر النافع در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
    <references/>
     
    {{کتاب سال جمهوری اسلامی ایران}}
     
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:فقه و اصول]]
    [[رده: فقه و اصول]]
    [[رده:فقه مذاهب]]
    [[رده: فقه مذاهب]]
    [[رده:فقه شیعه]]
    [[رده: فقه شیعه]]
     
    [[رده:کتاب سال جمهوری اسلامی ایران]]
     

    نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۲۲:۲۹

    المهذب البارع في شرح المختصر النافع
    المهذب البارع في شرح المختصر النافع
    پدیدآورانعراقی، مجتبی (محقق) ابن فهد حلی، احمد بن محمد (نویسنده)
    عنوان‌های دیگرجامع الدقائق و كاشف الحقايق
    ناشرجماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامي
    مکان نشرقم - ایران
    سال نشر1407 ق
    چاپ1
    موضوعفقه جعفری - قرن 7ق. حلی، جعفر بن حسن، 602 - 676ق. مختصر النافع فی فقه الامامیه - نقد و تفسیر
    زبانعربی
    تعداد جلد5
    کد کنگره
    ‏BP‎‏ ‎‏182‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏3‎‏ ‎‏م‎‏3022
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    المهذب البارع في شرح المختصر النافع تألیف علامه جمال‌الدين ابوالعباس احمد بن محمد بن فهد اسدى حلى، معروف به ابن فهد (م 841 ق). نام ديگر كتاب جامع الدقائق و كاشف الحقايق است.[۱]

    اعتبار كتاب

    این کتاب يكى از بهترين شروح مختصر النافع است. مؤلف داراى دو شرح بر مختصر النافع مى‌باشد كه يكى شرح صغير به نام «المقتصر من شرح المختصر» مى‌باشد و ديگرى شرح كبير موسوم به «مهذب البارع» است.

    كتاب مهذب البارع در بردارندۀ تعاريف، نكات و تنبيهات با ارزش است كه در ساير شروح مختصر النافع ديده نمى‌شود و اصحاب و بزرگان از فقها نيز به آنها متعرض نشده‌اند.

    در اين كتاب دلايل و براهین فقهاى بزرگوار به صورت وسيعى نقل شده و هم‌چنين در هر قسمت تعاريف موضوعات آن به بهترين وجه ذكر شده است.

    مؤلف همچنين نهایت تلاش خود را در بيان نظريات مخالف و حتى اقوال نادر و كمياب انجام داده است و دلايل ترديد و شك در ذهن و عبارت‌هاى محقق حلى در مختصر النافع را در مسائل گوناگون طرح نموده است.

    علت نگارش

    وى در مقدمۀ كتاب علت نگارش آن را اين چنين بيان نموده است: هنگامى كه عده‌اى از فضلا و بزرگان تأليف كتابى را از من خواستند كه اسرار مختصر النافع را بيان نمايد و خواننده را به عمق مطالب آن برساند و اختلافات در بين فقهاى بزرگ را همراه با دلايل مورد اعتماد آنها و جواب آنها را بيان نمايد، تصميم گرفتم اين كتاب را بنويسم.

    اين كتاب به اصطلاح شرح بالقول (قوله...أقول) مى‌باشد.

    تأليف و انتشار

    كتاب مهذب البارع در سال 803ق به پايان رسيده است. (الذريعة ج 292/23). كتاب موجود توسط مؤسسۀ انتشارات اسلامى، تابع جامعۀ مدرسين در قم انتشار يافته است.

    جلد اوّل آن در سال 1407ق و جلد دوّم آن در جمادى الاول سال 1411ق و جلد سوّم آن در ذى الحجة سال 1411ق چاپ شده است.

    نسخه‌ها

    علامه آقا بزرگ تهرانى در الذريعة نسخه‌هایى از اين كتاب را ذكر نموده است كه به بعضى اشاره مى‌شود.

    نسخۀ خطى كه نويسندۀ آن عبداللّه بن على معروف به ابن غذافة كه در سال 916ق نوشته شده است.[۲]

    نسخۀ ديگر از عباس بن فضل عبادى كه در سال 969ق نگاشته شده است.[۳]

    نسخۀ ديگر از على بن كامل بن منصور كه در سال 983ق نگاشته شده است.[۴]

    در نگارش كتاب موجود از 5 نسخۀ خطى مهذب البارع و يك نسخۀ مختصر النافع استفاده شده است كه به بعضى از آنها اشاره مى‌شود:

    1. نسخۀ كتابخانۀ آیت‌الله مرعشى نجفى (قده) كه در سال 835ق در عصر مؤلف نوشته شده است و پس از قرائت در نزد مؤلف، مورد تأييد او واقع شده است. اين كتاب با رمز «الف» مشخص شده است و از كتاب طهارت تا آخر كتاب نكاح مى‌باشد.
    2. نسخۀ كتابخانۀ آیت‌الله حاج سيد‌ ‎مصطفى صفائى خوانسارى كه نسخۀ تصحيح شده است و با رمز «ب» مشخص شده است و از كتاب طهارت تا آخر كتاب ديات مى‌باشد.
    3. نسخۀ با ارزش و نفيس كتابخانۀ آستان قدس رضوى در مشهد كه قسمت‌هایى از آن از نسخۀ مصنف استنساخ شده است و با رمز «ج» مشخص شده است و از اول كتاب طهارت تا آخر كتاب ديات است.
    4. نسخۀ كتابخانۀ مدرسۀ فيضيه در قم كه در آخر كتاب نكاح آن نوشته شده است، در سال 982ق بوسيلۀ محمد بن صالح سعدى نگاشته شده است و با رمز «ه» مشخص شده و از اول كتاب طهارت، تا آخر ديات است.

    امّا نسخۀ مختصر النافع، از كتابخانۀ مدرسۀ فيضيه مى‌باشد كه ناسخ و زمان نگارش آن مشخص نيست و با رمز «و» مشخص شده است.

    تقسيم بندى مطالب

    اگر چه كتاب مهذب البارع شرح كامل مختصر النافع مى‌باشد و نسخ خطى آن از كتاب طهارت تا آخر كتاب ديات مى‌باشد اما در چاپ موجود آن از كتاب طهارت تا آخر كتاب ايلاء وجود دارد و بنابراین قسمت عبادات، معاملات و قسمتى از ايقاعات را در بردارد.

    جلد اول، كتاب‌هاى طهارت، صلاة، زكات و خمس را در بردارد.

    در جلد دوّم كتاب‌هاى صوم، اعتكاف، حج و جهاد كه انتهاى قسمت عبادات است و هم‌چنين كتاب‌هاى تجارت، رهن، حجر، ضمان، صلح، شركت، مضاربه و مساقات را شامل مى‌شود.

    در جلد سوّم كتاب‌هاى وديعه و عاريه، اجاره، وكالت، وقوف و صدقات و هبات، سبق و رمايه، وصايا و نكاح كه انتهاى قسمت معاملات است و هم‌چنين كتاب‌هاى خلع و مبارات، ظهار و ايلاء را در بردارد.

    كتاب طهارت شامل چهار ركن مى‌باشد كه عبارتند از: انواع آب‌ها، طهارت با آب، طهارت با خاک و نجاسات.

    كتاب زكات نيز شامل مباحث وجوب زكات، اقسام زكات، مستحبات زكات و مستحق زكات است.

    كتاب تجارت شامل هشت فصل است كه عبارتند از آنچه با آن خريد و فروش مى‌شود، بيع و آداب آن، انواع خيارات، لواحق بيع، بيع ميوه‌ها، بيع حيوان، بيع سلف.

    گفتار بزرگان

    الذريعة: المهذب البارع في شرح النافع في مختصر الشرائع المعروف ب‍ «المختصر النافع» لابن فهد حلّي، أورد في كل مسألة أقوال الأصحاب و أدّلة كل قول و بيّن الخلاف في كل مسألة خلافيّة و عين المخالف و إن كان نادرا و أشار إلى وجه التردد من المصنف لدليل القدح في خاطره.[۵]

    الكنى و الألقاب: جمال السالكين أبو العباس احمد بن محمد بن فهد الحلي الأسدي، صاحب المقامات العاليّة و المصنفات الفائقة، كالمهذب البارع شرح المختصر النافع و الموجز و التحرير و عدّة الداعي و التحصين و اللمعة الحليلية و غير ذلك.[۶]

    در الذريعةپس از بيان نسخه‌اى از المهذب البارع اين شعر را آورده است:.[۷]

    إذا أشكل الأمر في المختصرو رمت على حلّة المقتصر
    فلذا بالمهذب في شرحهفإن لم تجده فبالمقتصر

    در خطبۀ مؤلف براى كتاب المقتصر من شرح المختصر آمده است:

    فإن أحببت ان شرح في رياض هذا الكتاب و تفوز باللباب و تجيئ ثمار الفوائد و تصل إلى أسنى المقاصد فعليك بكتابنا الكبير.[۸]

    و در آخر كتاب المقتصر اين گونه مى‌گويد:

    و ليكن هذا آخر ما نورده في هذا المقتصر و من أراد الاستقصاء بذكر الأدلة و إيراد حجج كل فريق و بيان ما يرد عليها من الاعتراضات و ذكر ما يليق بالباب من التعريفات و إظهار ما يحسن من التنبيهات فعليه بكتابنا الكبير أعنیالمهذب البارع، فإنه بلغ في ذلك الغاية.[۹]

    منابع و مآخذ

    - أعيان الشيعة ج 148/3

    - أمل الآمل ج 21/2

    - لؤلؤ البحرين 169 - 157

    - روضات الجنات ج 72/1 و 73

    - فوائد رضويه 33 و 35

    - رياض العلماء ج 65/1 و 66

    - الكنى و الألقاب ج 380/1

    - القوائد الرجالية ج 110/2 و 111

    - الذريعة ج 292/23

    - ريحانة الأدب ج 146/8


    پانویس‌

    1. ↑ صفحۀ 71 مقدمۀ كتاب خطبۀ مؤلف، جلد 5 الذريعةصفحۀ 52، روضات الجنات ج 1 ص72
    2. ↑ طبقات أعلام الشيعة ج 132/4
    3. ↑ طبقات أعلام الشيعة ج 116/4
    4. ↑ طبقات أعلام الشيعة ج 160/4
    5. ↑ الذريعة ج 292/23
    6. ↑ الكنى و الألقاب ج 1 ص380
    7. ↑ الذريعة ج /22ص 19
    8. ↑ صفحۀ 29 مقدمۀ مؤلف
    9. ↑ صفحۀ 471 كتاب المقتصر
    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=المهذب_البارع_في_شرح_المختصر_النافع&oldid=627177»