الآثار (ابهام‌زدایی)

الآثار عنوانی برای هر یک از کتابهای ذیل است:

• كتاب الآثار تألیف محمد بن حسن شیبانی (متوفی 189ق)، تصنیف آثار و گفته‌های ابوحنیفه و برخی از صحابه به‌ترتیب ابواب فقهی است. تحقیق و تصحیح اثر به قلم ابوالوفا افغانی است.

• الآثار الباقية عن القرون الخالية اثر ابوريحان، محمد بن احمد بيرونى است كه به زبان عربى و احتمالا در حدود سال 391ق، نگاشته شده است، البته دست كم تا 427ق، تغييراتى در آن صورت داد و مطالبى را نيز بدان افزود. این کتاب، درباره نجوم و تاريخ است و با تحقیق و تعلیق آقای پرویز اذکائی به چاپ رسیده است.

• الآثار الكاملة دربردارنده‌ى مجموعه‌اى از تأليفات عبدالله بن مقفع (106 - 142ق)، در موضوعات ادبى، اخلاقى، حكمى، اجتماعى و... است.

• الآثار المروية في الأطعمة السرّية و الآلات العطرية به زبان عربى، توسط خلف بن عبدالملك، معروف به ابن بشكوال، پيرامون طب روايى نگاشته شده است. مؤلف در این اثر، از غذاها و نيز عطرياتى كه در روايات آمده است، بحث مى‌كند.

• الآثار و التاريخ اولین جلد از مجموعهومضات اعجازية من القرآن و السنة النبوية نوشته دكتر خالد فائق العبيدى و به زبان عربى است.نویسنده در این کتاب به بررسى اعجاز قرآن در زمينۀ تاريخ و آثار به‌جامانده از اقوام گذشته مى‌پردازد و داستان كشتى نوح، قوم لوط، فرعون، اصحاب كهف را مورد بررسى قرار مى‌دهد و اعجاز علمى قرآن در این زمينه را يادآور مى‌شود.

• الإيثار بمعرفة رواة الآثار اثر احمد بن علی بن حجر عسقلانی (متوفی 852ق)، کتابی است مختصر در معرفی راویان کتاب «الآثار» ابوعبدالله محمد بن حسن شیبانی، که وی کتاب خود را از ابوحنیفه روایت کرده است.

• تهذيب الآثار: الجزء المفقود اثر ابوجعفر محمد بن جریر بن یزید طبری (متوفی 310ق/923م)، مفسر و تاریخ‌نگار بلندآوازه ایرانی است. در این اثر، قسمتی از این کتاب که سابقا مفقود بوده، با تحقیق علی‌رضا بن عبدالله بن علی‌رضا، به چاپ رسیده است.

• معرفة السنن و الآثار تألیف محدث و فقیه شافعی، احمد بن حسین بن علی بیهقی (متوفی 458ق)، از جمله منابع مهم حدیثی اهل سنت بر مبنای فقه شافعی است. این طبع از کتاب با تحقیق و مقدمه عبدالمعطی امین قلعجی منتشر شده است.

• جامع الآثار في مولد النبي المختار صلی‌الله‌عليه‌وسلم اثر شمس‌الدین محمد بن عبدالله بن محمد قیسی دمشقی، معروف به ابن ناصرالدین دمشقی (متوفی 842ق)، موسوعه‌ای است حدیثی و تاریخی، پیرامون ولادت پیامبر(ص) و حوادث مربوط به آن، که با تحقیق حسین محمدعلی شکری به چاپ رسیده است.

• الموضوعات في الآثار والأخبار اثر هاشم معروف الحسینی، کتابى است در موضوع حدیث و محدثین، اقسام حدیث، تاریخ جعل و وضع در حدیث و تأثیراتى که خلفا، قصاصون و فرق و مذاهب اسلامى بر حدیث گذاشته‌اند. همچنین جهت‌گیرى‌هاى فقهى، عقیدتى و سیاسى در مورد حدیث و محدثان نیز در این کتاب، مورد بحث قرار گرفته است.

• المواعظ و الإعتبار بذكر الخطط و الآثار المعروف بالخطط المقريزية اثر تقى‌الدين، احمد بن على بن عبدالقادر مقريزى، معروف به «الخطط المقريزية»، به بررسى تاريخ سرزمين مصر از سال 20ق، تا دوران مؤلف پرداخته است.

• تاريخ عجائب الآثار في التراجم و الأخبار المعروف بتاريخ الجبرتي معروف به تاريخ جبرتى تألیف عبدالرحمن بن حسن جبرتى، كتابى است در سه جلد به زبان عربى درباره تاريخ مصر جديد و نيز تراجم شخصيت‌هاى آن به‌ويژه در فاصله بين اواخر قرن دوازدهم هجرى تا سال 1236ق. يعنى سال درگذشت مؤلف.

• الموضوعات في الآثار و الأخبار عرض و دراسة اثر علامه سيد‌ ‎هاشم معروف الحسينى، با تحقيق اسامه ساعدى، كتابى است در موضوع حديث و محدثين، اقسام حديث، تاريخ جعل و وضع در حديث و تأثيراتى كه خلفا، قصويان و فرق و مذاهب اسلامى بر حديث گذاشته‌اند. همچنين جهت‌گيرى‌هاى فقهى، عقيدتى و سياسى در مورد حديث و محدثان نيز در اين كتاب، مورد بحث قرار گرفته است.

• المواعظ و الإعتبار في ذكر الخطط و الآثار اثر تقى‌الدين ابوالعباس احمد مقريزى است كه به زبان عربى و به تصحيح محمد زينهم و مديحه الشرقاوى مى‌باشد. مقريزى با هدف و تهيه مجموعه معروفى درباره سرزمين مصر و احوال ساكنان آن، مجمل و خلاصةاياز اخبار پراكنده اين اقليم را در سال 820 تخت عنوان المواعظ الاعتبار بذكر الخطط و الآثار در هفت جزء گردآورى نمود.

• سفينة البحار و مدينة الحکم و الآثار نوشته شیخ عباس قمی (1294- 1359ق) از حدیث‌شناسان قرن چهاردهم، به عنوان فهرست موضوعی بحار الانوار و با تحقیق مرکز پژوهش‌های اسلامی زیر نظر علی‌اکبر الهی خراسانی منتشر شده است.

• مكارم الآثار در احوال رجال دوره قاجار اثر محمدعلی معلم حبیب‌آبادی، حاوی شرح حال بسیاری از بزرگان،‌ رجال‌ سیاسی،‌ عالمان،‌ ادیبان،‌ حکیمان، شاعران و برخی‌ از مستشرقان است.

• صيانة الآثار الاسلامية اثر آیت‌الله سبحانى، به زبان عربى جهت پاسخ به برخى شبهات وهابيت در حفظ آثار اسلامى مى‌باشد.

• تهذيب الآثار و تفصيل الثابت عن رسول‌الله(ص) من الأخبار اثر ابوجعفر محمد بن جریر بن یزید طبری (متوفی 310ق/923م)، مفسر و تاریخ‌نگار بلندآوازه ایرانی است. در این اثر، بخشی از کتاب «تهذيب الآثار»، با نام «مسند علي بن أبي‌طالب(ع)» ارائه شده و با تحقیق و استخراج احادیث به قلم محمود محمد شاکر، به چاپ رسیده است.

• تاريخ وصاب المسمی الاعتبار في التواريخ و الآثار تأليف عبدالرحمن بن عمر بن محمد جيشى وصابى (734 - 782ق)، به زبان عربى است و مشتمل بر بيان تاريخ يمن است.

• نزهة الأبصار و محاسن الآثار نوشته ابوالحسن علي بن مهدي الطبري المامطيري در قرن چهارم هجری، به زبان عربی و در موضوع تاريخ و سيره می‌باشد.

• رسالة الآثار العلوية اثر ابن رشد (متوفای 595ق)، شرح متوسط بر «متئورولوگیکا» یا «پدیده‌های جوی» ارسطو و برداشت‎ها و فهم وی از آن اثر می‌باشد.

• صفوة الآثار و المفاهیم من تفسیر القرآن العظیم اثر عبدالرحمن بن محمد دوسری، تفسیری است از قرآن کریم، از ابتدا تا انتهای سوره مائده که به زبان عربی، چاپ شده است.

• نقاوة الآثار في ذكر الأخيار در تاریخ صفویه تأليف محمود بن هدايت‌اللّه افوشته‌اى نطنزى اثرى است، به فارسى در تاريخ صفويه از واپسين ايام زندگانى شاه تهماسب اول تا يازدهمين سال پادشاهى شاه عباس اول (1007 هجرى قمرى).

• أخبار مكة و ما جاء فيها من الآثار (ازرقی) تأليف ابى الولید محمد بن عبدالله بن احمد ازرقى با تحقیق رشدی صالح ملحس، کتابی در تاریخ محلی مکه است. این کتاب با نامهاى مختلف ديگرى نيز ياد شده است كه اخبار مكة، فضائل مكة، تاريخ ازرقى و اخبار مكة المشرفة از آن جمله است.

• موسوعة الأحاديث و الآثار الضعيفة و الموضوعة عنوان مجموعه‌ای است 15 جلدی به زبان عربی که با تلاش علی حسن علی حلبی، دکتر ابراهیم طه قیسی و دکتر حمدی محمد مراد نوشته شده است.

• جواهر الآثار في ترجمة مثنوی اثر عبدالعزیز صاحب الجواهر در شش جلد ترجمه عربی، تحقیق و تلخیص مثنوی معنوی مولوی رومی است.

• الحلل السندسية في الأخبار و الآثار الأندلسية تأليف امير شكيب ارسلان، به زبان عربى است و موضوع آن، بيان آثار و اخبار اندلس مى‌باشد.

• تلفيق الأخبار و تلقيح الآثار في وقائع قزان و بلغار و ملوك التتار اثر م.م. رمزی، تاریخ اقوام ترک‌تبار تاتار و مغول و چگونگی استیلا و حکومت آنان بر بلاد قفقاز و قزاقستان و بلغارستان و سپس چگونگی استیلای روسیه بر این مناطق می‌باشد که با تحقیق ابراهیم شمس‌الدین به چاپ رسیده است.

• جامع الآثار فی السیر و مولد المختار اثر محمد بن عبدالله قیسی دمشقی (متوفی 842ق)، با تحقیق ابویعقوب نشأت کمال، موسوعه‌ای است حدیثی و تاریخی پیرامون سیره و چگونگی ولادت پیامبر(ص) و حوادث و وقایع مربوط به آن حضرت که به زبان عربی و در قرن نهم قمری نوشته شده است.

• سفينة البحار و مدينة الحكم و الآثار مع تطبيق النصوص الواردة فيها علی بحار الأنوار اثر شيخ عباس قمى(ره)(1294-1359ق)، مهمترين و معروف‌ترين اثر پيرامون كتاب «بحار الانوار» علامه مجلسى و در واقع تدوين موضوعى و تلخيص آن و يك دائرةالمعارف مختصر است كه به زبان عربى و در سال 1344ق نوشته شده است.