كاروان شعر عاشورا: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (+{{شعر و شاعری}}) |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'عاشورا (ابهام زدایی)' به 'عاشورا (ابهام‌زدایی)') |
||
| (۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
{{کاربردهای دیگر| شعر (ابهام‌زدایی)}} | |||
{{کاربردهای دیگر| عاشورا (ابهام‌زدایی)}} | |||
{{کاربردهای دیگر| عاشورا ( | |||
'''کاروان شعر عاشورا'''، اثر [[مجاهدی، محمد علی|محمدعلی مجاهدی]] (پروانه)، مجموعه‌ای است که در آن، اشعاری از شاعران گذشته و حال، در قالب غزل، قصیده، دوبیتی، شعر سپید و شعر نیمایی، در مدح و منقبت اهل‌بیت(ع)، به‌ویژه امام حسین(ع) و قیام عاشورا، گرد آمده است. | '''کاروان شعر عاشورا'''، اثر [[مجاهدی، محمد علی|محمدعلی مجاهدی]] (پروانه)، مجموعه‌ای است که در آن، اشعاری از شاعران گذشته و حال، در قالب غزل، قصیده، دوبیتی، شعر سپید و شعر نیمایی، در مدح و منقبت اهل‌بیت(ع)، به‌ویژه امام حسین(ع) و قیام عاشورا، گرد آمده است. | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۵: | ||
در مقدمه نخست، به موضوع و اهمیت کتاب اشاره شده<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10265?pageNumber=13&viewType=pdf مقدمه اول، ص13-14]</ref>و در مقدمه نویسنده خلاصه‌ای از محتوای فصول کتاب، ارائه شده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10265?pageNumber=15&viewType=pdf مقدمه دوم، ص15-18]</ref> | در مقدمه نخست، به موضوع و اهمیت کتاب اشاره شده<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10265?pageNumber=13&viewType=pdf مقدمه اول، ص13-14]</ref>و در مقدمه نویسنده خلاصه‌ای از محتوای فصول کتاب، ارائه شده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10265?pageNumber=15&viewType=pdf مقدمه دوم، ص15-18]</ref> | ||
نویسنده، معتقد است با پدید آوردن آثارى از این قبیل، | نویسنده، معتقد است با پدید آوردن آثارى از این قبیل، مىتوان در مسیر احیاى شعر عاشورا و روند تکاملى آن گام برداشت و با معرفى و گرامیداشت پدیدآورندگان آثار منظوم عاشورایى، انگیزههاى لازم را در شعراى جوان براى پیمودن این مسیر هموار و درعین‌حال دشوار، به وجود آورد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10265?pageNumber=15&viewType=pdf همان]</ref> | ||
فصل اول با عنوان «سیماى امام حسین(ع) در شعر فارسى»، به شاعرانى اختصاص دارد که اثر منظوم مستقلى درباره سالار شهیدان و شهداى کربلا و حادثه کربلا ندارند، ولى با رویکردى کوتاه و گذرا در برخى از آثار منظوم خود از این مهم غافل نماندهاند. در این بخش، نمونههایى از آثار 35 تن از شاعران فارسى‌زبان، از سده پنجم تا سده سیزدهم، ارائه شده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10265?pageNumber=15&viewType=pdf همان]</ref> | فصل اول با عنوان «سیماى امام حسین(ع) در شعر فارسى»، به شاعرانى اختصاص دارد که اثر منظوم مستقلى درباره سالار شهیدان و شهداى کربلا و حادثه کربلا ندارند، ولى با رویکردى کوتاه و گذرا در برخى از آثار منظوم خود از این مهم غافل نماندهاند. در این بخش، نمونههایى از آثار 35 تن از شاعران فارسى‌زبان، از سده پنجم تا سده سیزدهم، ارائه شده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10265?pageNumber=15&viewType=pdf همان]</ref> | ||
| خط ۵۸: | خط ۵۵: | ||
برخی از نویسندگان این منظومه‌ها عبارتند از: ابوالمفاخر رازی (سده پنجم و ششم)؛ طغان شاه قمی شاهرودی (نیمه سده نهم)؛ ابن همام شیرازی (سده دهم)؛ ندای یزدی نیشابوری (سده دهم هجری)؛ لامعی برسوی (939ق)؛ حیرتی (961ق)؛ عطاءالله هروی (سده نهم و دهم)؛ نگاهی آرانی کاشانی (سده دهم هجری)؛ ابوتراب اصفهانی (متوفای 1143ق)؛ ندیم مشهدی (سده دوازدهم هجری)؛ صابر تونسوی (سده 12ق)؛ محسن تتوی (1162ق)؛ سحاب اصفهانی (نیمه اول سده سیزدهم هجری)؛ عابد اصفهانی (نیمه اول سده سیزدهم هجری)؛ خطایی یزدی عقدایی (سده سیزدهم هجری)؛ سلطانی کلهر کرمانشاهی (متولد 1247ق)؛ بیدل رودباری قزوینی (سده سیزدهم هجری)؛ ساغر اصفهانی (سده سیزدهم هجری)؛ اسیر لکهنوی (سده سیزدهم هجری) و..<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10265?pageNumber=51&viewType=pdf متن کتاب، ص74-51]</ref> | برخی از نویسندگان این منظومه‌ها عبارتند از: ابوالمفاخر رازی (سده پنجم و ششم)؛ طغان شاه قمی شاهرودی (نیمه سده نهم)؛ ابن همام شیرازی (سده دهم)؛ ندای یزدی نیشابوری (سده دهم هجری)؛ لامعی برسوی (939ق)؛ حیرتی (961ق)؛ عطاءالله هروی (سده نهم و دهم)؛ نگاهی آرانی کاشانی (سده دهم هجری)؛ ابوتراب اصفهانی (متوفای 1143ق)؛ ندیم مشهدی (سده دوازدهم هجری)؛ صابر تونسوی (سده 12ق)؛ محسن تتوی (1162ق)؛ سحاب اصفهانی (نیمه اول سده سیزدهم هجری)؛ عابد اصفهانی (نیمه اول سده سیزدهم هجری)؛ خطایی یزدی عقدایی (سده سیزدهم هجری)؛ سلطانی کلهر کرمانشاهی (متولد 1247ق)؛ بیدل رودباری قزوینی (سده سیزدهم هجری)؛ ساغر اصفهانی (سده سیزدهم هجری)؛ اسیر لکهنوی (سده سیزدهم هجری) و..<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10265?pageNumber=51&viewType=pdf متن کتاب، ص74-51]</ref> | ||
در فصل سوم به نقل اشعارى پرداخته شده که نام سرایندگان آنها مشخص نیست. نویسنده، معتقد است این آثار منظوم عاشورایى که بیشتر از مقتلهاى فارسى نقل شده‌اند، به‌خاطر نامعلوم بودن سرایندگانشان | در فصل سوم به نقل اشعارى پرداخته شده که نام سرایندگان آنها مشخص نیست. نویسنده، معتقد است این آثار منظوم عاشورایى که بیشتر از مقتلهاى فارسى نقل شده‌اند، به‌خاطر نامعلوم بودن سرایندگانشان نمىتوان در مقطع زمانى خاصى قرار داد، ولى شیوه کلامى آنها را مىتوان به تفاوت مورد، با سبک بیانى رایج در سدههاى پنجم تا دهم مقایسه کرد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10265?pageNumber=17&viewType=pdf مقدمه مؤلف، ص17]</ref> | ||
در فصل چهارم با عنوان: «چهرههاى آشناى شعر عاشورا»، به معرفى شاعرانى پرداخته شده که از سده چهارم تا نیمه اول سده سیزدهم در جاى‌جاى ایران و سایر کشورهاى اسلامى میزیستهاند و داراى آثار منظوم عاشورایى مستقلى می‌باشند. نویسنده براى بررسى بیشتر در مورد این گروه از شاعران و آثار عاشورایى آنان، چهار محور موضوعى را براى هریک از آنان در نظر گرفته است: زندگی‌نامه؛ سبک شعرى؛ دامنه تأثیر آثار عاشورایى و برگزیده آثار عاشورایى<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10265?pageNumber=17&viewType=pdf همان]</ref> | در فصل چهارم با عنوان: «چهرههاى آشناى شعر عاشورا»، به معرفى شاعرانى پرداخته شده که از سده چهارم تا نیمه اول سده سیزدهم در جاى‌جاى ایران و سایر کشورهاى اسلامى میزیستهاند و داراى آثار منظوم عاشورایى مستقلى می‌باشند. نویسنده براى بررسى بیشتر در مورد این گروه از شاعران و آثار عاشورایى آنان، چهار محور موضوعى را براى هریک از آنان در نظر گرفته است: زندگی‌نامه؛ سبک شعرى؛ دامنه تأثیر آثار عاشورایى و برگزیده آثار عاشورایى<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10265?pageNumber=17&viewType=pdf همان]</ref> | ||
برخى از این شاعران داراى یک یا دو اثر منظوم عاشورایی‌اند که به‌ناگزیر به نقل آنها پرداخته شده، ولى در مورد سایر شعرا، برگزیده و منتخبى از آثارشان ارائه شده و اگر داراى ترکیببند عاشورایى بودهاند، نویسنده سعى کرده است در حد گنجایى مقال، تماما و یا بندهایى از آنها را برگزیند. این بخش حاوى شرح احوال و برگزیده آثار 27 تن از شاعران فارسى‌زبان | برخى از این شاعران داراى یک یا دو اثر منظوم عاشورایی‌اند که به‌ناگزیر به نقل آنها پرداخته شده، ولى در مورد سایر شعرا، برگزیده و منتخبى از آثارشان ارائه شده و اگر داراى ترکیببند عاشورایى بودهاند، نویسنده سعى کرده است در حد گنجایى مقال، تماما و یا بندهایى از آنها را برگزیند. این بخش حاوى شرح احوال و برگزیده آثار 27 تن از شاعران فارسى‌زبان مىباشد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10265?pageNumber=18&viewType=pdf همان، ص18]</ref> | ||
برخی از شعرایی که در این فصل معرفی شده‌اند عبارتند از: کسائی مروزی (341-391ق)؛ ابوالمفاخر رازی (سده پنجم و ششم)؛ سنایی غزنوی (545ق)؛ اوحدی مراغه‌ای (670-738ق)؛ ابن یمین فریومدی (769ق)؛ سلمان ساوجی (778ق)؛ ابن حسام خوسفی (783-975ق)؛ ابوالمؤید خوارزمی؛ بابافغانی (925ق)؛ اهلی شیرازی (858-924ق)؛ وحشی بافقی (991ق)؛ محتشم کاشانی (996ق)؛ عاشق اصفهانی (1107-1181ق)؛ آذر بیگدلی (1123-1195ق) و..<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10265?pageNumber=93&viewType=pdf متن کتاب، ص93-240]</ref> | برخی از شعرایی که در این فصل معرفی شده‌اند عبارتند از: کسائی مروزی (341-391ق)؛ ابوالمفاخر رازی (سده پنجم و ششم)؛ سنایی غزنوی (545ق)؛ اوحدی مراغه‌ای (670-738ق)؛ [[ابن یمین، محمود بن یمین‌الدین|ابن یمین فریومدی]] (769ق)؛ سلمان ساوجی (778ق)؛ ابن حسام خوسفی (783-975ق)؛ ابوالمؤید خوارزمی؛ بابافغانی (925ق)؛ اهلی شیرازی (858-924ق)؛ وحشی بافقی (991ق)؛ محتشم کاشانی (996ق)؛ عاشق اصفهانی (1107-1181ق)؛ آذر بیگدلی (1123-1195ق) و..<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10265?pageNumber=93&viewType=pdf متن کتاب، ص93-240]</ref> | ||
در فصل پنجم این تذکره، رویهاى که در فصل چهارم اعمال شده، ادامه پیدا کرده است و به شرح احوال و آثار عاشورایى 51 تن از شاعران فارسى‌زبانى اختصاص یافته که در مقطع زمانى نیمه دوم سده 13 تا پایان سده 14 زندگى میکردهاند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10265?pageNumber=18&viewType=pdf مقدمه مؤلف، ص18]</ref> | در فصل پنجم این تذکره، رویهاى که در فصل چهارم اعمال شده، ادامه پیدا کرده است و به شرح احوال و آثار عاشورایى 51 تن از شاعران فارسى‌زبانى اختصاص یافته که در مقطع زمانى نیمه دوم سده 13 تا پایان سده 14 زندگى میکردهاند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10265?pageNumber=18&viewType=pdf مقدمه مؤلف، ص18]</ref> | ||
نسخهٔ کنونی تا ۶ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۷:۲۹
| کاروان شعر عاشورا | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مجاهدی، محمد علی (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | سیمای امام حسین(ع) در شعر فارسی- منظومه‌های عاشورایی دور از دسترس- شاعران مرثیه سرا از سده چهارم تا زمان معاصر |
| ناشر | زمزم هدايت |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1386 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-964-2854-21-9 |
| موضوع | حسین بن علی(ع)، امام سوم، 4 - 61ق. - شعر
شاعران ایرانی - سرگذشت‌نامه شعر فارسی - مجموعه‌ها شعر مذهبی - مجموعه‌ها |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PIR 4072 /ح5م3 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
کاروان شعر عاشورا، اثر محمدعلی مجاهدی (پروانه)، مجموعه‌ای است که در آن، اشعاری از شاعران گذشته و حال، در قالب غزل، قصیده، دوبیتی، شعر سپید و شعر نیمایی، در مدح و منقبت اهل‌بیت(ع)، به‌ویژه امام حسین(ع) و قیام عاشورا، گرد آمده است.
انگیزه نگارش
متأسفانه تاکنون تذکره مستقلى درباره شاعران آیینى و نیز شعرایى که داراى آثار منظوم عاشورایی‌اند، نگاشته نشده و به‌رغم اهمیت موضوعى، مورد عنایت تذکرهنویسان فارسى‌زبان قرار نگرفته است. انگیزه اصلى از تألیف اثر حاضر، پر کردن این خلأ ملموس و برآوردن نیاز محسوسى است که مشتاقان فارسى‌زبان فرهنگ عاشورا به مطالعه و مرور اینگونه آثار دارند[۱]
ساختار
کتاب با دو مقدمه از پژوهشکده تحقیقات اسلامی و نویسنده آغاز و مطالب در شش فصل، تنظیم شده است.
اثر حاضر حاصل مطالعات سىواند ساله نویسنده پیرامون موضوعات شعر آیینى در زبان فارسى است. فیشهاى موضوعى بسیارى که به‌تدریج در این زمینهها آماده شده بود، راهگشاى نگارنده در پدید آوردن و به سامان رساندن این اثر بوده است[۲]
گزارش محتوا
در مقدمه نخست، به موضوع و اهمیت کتاب اشاره شده[۳]و در مقدمه نویسنده خلاصه‌ای از محتوای فصول کتاب، ارائه شده است[۴]
نویسنده، معتقد است با پدید آوردن آثارى از این قبیل، مىتوان در مسیر احیاى شعر عاشورا و روند تکاملى آن گام برداشت و با معرفى و گرامیداشت پدیدآورندگان آثار منظوم عاشورایى، انگیزههاى لازم را در شعراى جوان براى پیمودن این مسیر هموار و درعین‌حال دشوار، به وجود آورد[۵]
فصل اول با عنوان «سیماى امام حسین(ع) در شعر فارسى»، به شاعرانى اختصاص دارد که اثر منظوم مستقلى درباره سالار شهیدان و شهداى کربلا و حادثه کربلا ندارند، ولى با رویکردى کوتاه و گذرا در برخى از آثار منظوم خود از این مهم غافل نماندهاند. در این بخش، نمونههایى از آثار 35 تن از شاعران فارسى‌زبان، از سده پنجم تا سده سیزدهم، ارائه شده است[۶]
از جمله شعرایی که در این فصل معرفی شده‌اند عبارتند از: ابوزید محمد غضائری رازی (متوفی اوایل سده پنجم هجری)؛ قطران تبریزی (متوفای 466ق)؛ حکیم ناصرخسرو قبادیانی (394-481ق)؛ ادیب صابر ترمذی (متوفای 538ق)؛ سیدحسن غزنوی (متوفای 556ق)؛ انوری ابیوردی (متوفای 585ق)؛ خاقانی شروانی (520-595ق)؛ عطار نیشابوری (540-618ق)؛ شیخ مصلح‌الدین سعدی شیرازی (متوفای 691ق)؛ جلال‌الدین محمد مولوی بلخی (604-672ق)؛ خواجوی کرمانی (679-753ق)؛ قاسم انوار تبریزی (757-837ق)؛ عصمت بخارائی (817-898ق)؛ ابوالحسن فراهانی (سده یازدهم هجری) و..[۷]
نویسنده در فصل دوم، بیش از هشتاد منظومه نادر عاشورایى را معرفى کرده است که اغلب آنها به زیور طبع آراسته نشده و از نسخههاى خطى آنها در کتابخانههاى داخل و خارج از ایران نگاهدارى مىشود و معدودى از آنها که به چاپ رسیده، همانند نسخههاى خطى کمیاب و نادرند. این بخش از تذکره، بیشتر جنبه کتابشناسى دارد و نویسنده با معرفى این منظومه‌ها و سرایندگان غالباً گمنام آنها، مشعل فروزانى را فرا راه اهل تحقیق در قلمرو شعر فارسى برافروخته؛ به این امید که هریک از آنان در حد توان و فرصتى که دارند در احیای نشر این گنجینههاى ارزشمند بکوشند و غبار غربت را از چهره این آثار منظوم عاشورایى و سرایندگان گمنام و بااخلاصشان بزدایند و بر غناى گنجینه گرانسنگ شعر آیینى در زبان فارسى بیفزایند[۸]
برخی از نویسندگان این منظومه‌ها عبارتند از: ابوالمفاخر رازی (سده پنجم و ششم)؛ طغان شاه قمی شاهرودی (نیمه سده نهم)؛ ابن همام شیرازی (سده دهم)؛ ندای یزدی نیشابوری (سده دهم هجری)؛ لامعی برسوی (939ق)؛ حیرتی (961ق)؛ عطاءالله هروی (سده نهم و دهم)؛ نگاهی آرانی کاشانی (سده دهم هجری)؛ ابوتراب اصفهانی (متوفای 1143ق)؛ ندیم مشهدی (سده دوازدهم هجری)؛ صابر تونسوی (سده 12ق)؛ محسن تتوی (1162ق)؛ سحاب اصفهانی (نیمه اول سده سیزدهم هجری)؛ عابد اصفهانی (نیمه اول سده سیزدهم هجری)؛ خطایی یزدی عقدایی (سده سیزدهم هجری)؛ سلطانی کلهر کرمانشاهی (متولد 1247ق)؛ بیدل رودباری قزوینی (سده سیزدهم هجری)؛ ساغر اصفهانی (سده سیزدهم هجری)؛ اسیر لکهنوی (سده سیزدهم هجری) و..[۹]
در فصل سوم به نقل اشعارى پرداخته شده که نام سرایندگان آنها مشخص نیست. نویسنده، معتقد است این آثار منظوم عاشورایى که بیشتر از مقتلهاى فارسى نقل شده‌اند، به‌خاطر نامعلوم بودن سرایندگانشان نمىتوان در مقطع زمانى خاصى قرار داد، ولى شیوه کلامى آنها را مىتوان به تفاوت مورد، با سبک بیانى رایج در سدههاى پنجم تا دهم مقایسه کرد[۱۰]
در فصل چهارم با عنوان: «چهرههاى آشناى شعر عاشورا»، به معرفى شاعرانى پرداخته شده که از سده چهارم تا نیمه اول سده سیزدهم در جاى‌جاى ایران و سایر کشورهاى اسلامى میزیستهاند و داراى آثار منظوم عاشورایى مستقلى می‌باشند. نویسنده براى بررسى بیشتر در مورد این گروه از شاعران و آثار عاشورایى آنان، چهار محور موضوعى را براى هریک از آنان در نظر گرفته است: زندگی‌نامه؛ سبک شعرى؛ دامنه تأثیر آثار عاشورایى و برگزیده آثار عاشورایى[۱۱]
برخى از این شاعران داراى یک یا دو اثر منظوم عاشورایی‌اند که به‌ناگزیر به نقل آنها پرداخته شده، ولى در مورد سایر شعرا، برگزیده و منتخبى از آثارشان ارائه شده و اگر داراى ترکیببند عاشورایى بودهاند، نویسنده سعى کرده است در حد گنجایى مقال، تماما و یا بندهایى از آنها را برگزیند. این بخش حاوى شرح احوال و برگزیده آثار 27 تن از شاعران فارسى‌زبان مىباشد[۱۲]
برخی از شعرایی که در این فصل معرفی شده‌اند عبارتند از: کسائی مروزی (341-391ق)؛ ابوالمفاخر رازی (سده پنجم و ششم)؛ سنایی غزنوی (545ق)؛ اوحدی مراغه‌ای (670-738ق)؛ ابن یمین فریومدی (769ق)؛ سلمان ساوجی (778ق)؛ ابن حسام خوسفی (783-975ق)؛ ابوالمؤید خوارزمی؛ بابافغانی (925ق)؛ اهلی شیرازی (858-924ق)؛ وحشی بافقی (991ق)؛ محتشم کاشانی (996ق)؛ عاشق اصفهانی (1107-1181ق)؛ آذر بیگدلی (1123-1195ق) و..[۱۳]
در فصل پنجم این تذکره، رویهاى که در فصل چهارم اعمال شده، ادامه پیدا کرده است و به شرح احوال و آثار عاشورایى 51 تن از شاعران فارسى‌زبانى اختصاص یافته که در مقطع زمانى نیمه دوم سده 13 تا پایان سده 14 زندگى میکردهاند[۱۴]
از جمله این افراد عبارتند از: وصال شیرازی (1197-1262ق)؛ فنای زنوزی (1263ق)؛ قاآنی شیرازی (1223-1270ق)؛ نصرت اردبیلی (1272ق)؛ یغمای جندقی (1196-1276ق)؛ فدایی مازندرانی (1200-1280ق)؛ مجرم افشار (حدود 1280ق)؛ داوری شیرازی (1238-1383ق)؛ سروش اصفهانی (1228-1285ق)؛ سید یعقوب ماهیدشتی (1292ق)؛ گلشن شیرازی (سده سیزدهم)؛ جلوه اصفهانی (1338-1314ق)؛ قدرت قمی (1271-1316ق) و..[۱۵]
در فصل ششم به شرح احوال و نقل آثار عاشورایى شاعران معاصر پرداخته شده است. نویسنده در این فصل، تنها به معرفى 103 تن از چهرههاى عاشورایى‌سراى معاصر بسنده کرده و آن را در معرض نظر و داورى مشتاقان فرهنگ ماندگار عاشورا قرار داده است[۱۶]
از جمله این افراد عبارتند از: غلامرضا آذر حقیقی (آذر)، محمد آزادگان (واصل)، محمدرضا آقاسی، خسرو آقایاری، سید رضا آل یاسین (همایون)، حسین آهی، خسرو احتشامی هونه‌گانی، علی اخوان ارمکی، حسین اخوان کاشانی (تائب)، حسین اسرافیلی، امیر اکبرزاده، محمود اکرامی (خزان)، قیصر امین‌پور، علی انسانی، علی باباجانی، عباسعلی براتی‌پور، سید محمداسماعیل بلخی و..[۱۷]
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در ابتدا و نمایه شعرا و فهرست منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده است.
در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع، به ترجمه عبارات عربی متن و نیز توضیح و تشریح برخی از کلمات و عبارات پرداخته شده است[۱۸]
پانویس
- ↑ مقدمه مؤلف، ص16
- ↑ همان
- ↑ مقدمه اول، ص13-14
- ↑ مقدمه دوم، ص15-18
- ↑ همان
- ↑ همان
- ↑ متن کتاب، ص21-51
- ↑ مقدمه مؤلف، ص17
- ↑ متن کتاب، ص74-51
- ↑ مقدمه مؤلف، ص17
- ↑ همان
- ↑ همان، ص18
- ↑ متن کتاب، ص93-240
- ↑ مقدمه مؤلف، ص18
- ↑ متن کتاب، ص247-519
- ↑ مقدمه مؤلف، ص18
- ↑ متن کتاب، ص527-714
- ↑ ر.ک: پاورقی، ص36
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.