توضيح الأسناد المشكلة في الكتب الأربعة

توضيح الأسناد المشكلة في الكتب الأربعة، اثر حجت‌الاسلام سيد محمد جواد شبيرى، كاوشى است درباره سندهاى روايات كتاب شريف كافى، كه با استفاده از كتب رجالى، در دو جلد تدوين شده است. اين كتاب از سوى مؤسسه علمى فرهنگى دارالحديث منتشر و در يازدهمين همايش ساليانه كتاب سال حوزه به عنوان اثر برگزيده شناخته شد.

توضیح الأسناد المشکلة في الکتب الأربعة
پدیدآوران	شبیری، سید محمدجواد (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	اسناد الکافی
ناشر	مؤسسه علمی فرهنگی دار الحديث، سازمان چاپ و نشر
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1387 ش یا 1429 ق
چاپ	1
شابک	‎978-964-493-403-2
موضوع	حدیث - علم الرجال کلینی، محمد بن یعقوب، - 329ق. الکافی - نقد و تفسیر
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏114‎‏ ‎‏/‎‏ش‎‏2‎‏ت‎‏9‎‏ ‎‏1387
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ساختار

نویسنده در جلد اول بعد از مقدمه و چند تنبيه وارد متن كتاب شده كه حاوى توضيح سندهاى مشكل چهار جلد اول كتاب كافى است. در جلد دوم نيز بعد از يك تنبيه، سندهاى مشكل روايات جلدهاى پنج تا هشت كتاب كافى را مورد بررسى قرار داده است.

گزارش محتوا

بحث از سند حديث شريف، داراى مراحل پنج‌گانه‌اى است كه باحثين از آن، هر كدام به مرحله‌اى از اين مراحل پرداخته‌اند. اين مراحل، عبارتند از: مفاد سند و چگونگى سلسله راويان، احوال راويان و نقل قول درباره آنان (از قبيل: مدح و ستايش و مذمّت، توثيق و ضعف، صحّت مذهب و فساد آن)، تحريفات عارضه بر سند روايات (از قبيل: تصحيف، نقص و زيادى يا قلب)، تشخيص مشتركات و تعيين سند مورد نظر، جمع بين متعارضات و ايجاد وحدت بين عناوين آنها.

به نظر مؤلف آنچه هدف كتب رجالى قديم بوده است، مرحله دوم يعنى بحث از احوال راويان است و در كتب متأخرين نيز بحث تمييز مشتركات از يكديگر آمده است؛ ولى درباره مرحله اول يعنى فهم مفاد سند حديث، هيچ كتاب مستقلى تصنيف نشده است؛ بنابراین كتاب حاضر به اين بحث اختصاص يافته است.

نویسنده با مشخص كردن سندهاى مشابه و تطبيق جاى‌جاى يك حديث در كتب حديثى و به‌كارگيرى قرينه‌هايى براى توضيح سندها، تأليف خود را سامان داده است.

به همين منظور وى با تلاش فراوان و با استقراى كامل در اسناد مشابه موجود در احاديث، بارها آن را بررسى كرده تا نتيجه واحد به‌دست آيد. مؤلف، كه خود يك رجالى حاذق و موفق است سعى كرده گوشه‌اى از اين علم را به دوش كشيده و با تدوين چنين كتابى، سهم بسزايى در ابهام‌زدايى اسناد كتب اربعه شيعه داشته باشد.

وى در برخى از اسناد براى روشن شدن مطلب روش استدلالى در پيش مى‌گيرد و گاه گريزى به اقوال علماى رجالى زده و آن را رد يا تأييد كرده است كه خود بر جذابيت كتاب مى‌افزايد.

منابعى كه وى در جمع‌آورى و تنظيم اين مجموعه از آنها استفاده كرده، عبارت است از:

1. شروح كتب اربعه، مانند: «مرآة العقول» و «ملاذ الأخيار» علّامه مجلسى(ره)
2. تعليقات مرحوم استاد شيخ على اكبر غفارى بر اسناد كتب اربعه، خصوصاً «تهذيب الاحكام» و «الاستبصار»
3. «معجم رجال الحديث» آیت‌الله خويى(ره)
4. «ترتيب اسانيد الكافى» و «ترتيب اسانيد التهذيب» آیت‌الله بروجردى و بهره‌گيرى از تعليقات ارزشمند ايشان در نقل سندها.
5. موضوعات قابل استفاده مورد بحث از كتاب شريف «وسائل الشيعه» مرحوم شيخ حرّ عاملى.
6. موارد موجود در لابه‌لاى كتاب «الاخبار الدخيله» مرحوم محقّق تُسترى.
7. تعليقات آیت‌الله شبيرى زنجانى در فهم اسناد روايات كتب اربعه، كه البته به صورت مستقل هم با عنوان «العماد فى توضيح الاسناد» تأليف شده است.

وضعيت كتاب

مؤلف اختلاف نسخ، آدرس آيات و روايات، تصحيح متن، و مثالهايى را در پاورقى ذكر كرده است. فهرست محتويات، و چند تنبيه حول منابع مورد استفاده در متن، در انتهاى اثر آمده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب