ویکی‌نور

مجتبایی، فتح‌الله: تفاوت میان نسخه‌ها

(لینک درون متنی)
 
(۴۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<div class="wikiInfo">
<div class="wikiInfo">
[[پرونده:NUR07664.jpg|بندانگشتی|مجتبایی، فتح‎الله]]
[[پرونده:NUR07664.jpg|بندانگشتی|مجتبایی، فتح‌الله]]
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
|-
|-
! نام!! data-type="authorName" |مجتبایی، فتح‎الله
! نام!! data-type="authorName" |مجتبایی، فتح‌الله
|-
|-
|نام های دیگر  
|نام‌های دیگر  
| data-type="authorOtherNames" |  
| data-type="authorOtherNames" |  
|-
|-
|نام پدر  
|نام پدر  
| data-type="authorfatherName" |
| data-type="authorfatherName" |میرزا حبیب‌الله مستوفی
|-
|-
|متولد  
|متولد  
| data-type="authorbirthDate" |
| data-type="authorbirthDate" |1306ش برابر با ۱۹۲۷م
|-
|-
|محل تولد
|محل تولد
| data-type="authorBirthPlace" |
| data-type="authorBirthPlace" |تهران
|-
|-
|رحلت  
|رحلت  
خط ۲۱: خط ۲۱:
|-
|-
|اساتید
|اساتید
| data-type="authorTeachers" |
| data-type="authorTeachers" |حداد، بدیع‌الزمانی، تربتی، نظام وفا
|-
|-
|برخی آثار
|برخی آثار
| data-type="authorWritings" |
| data-type="authorWritings" |[[تاریخ ادبیات ایران از فردوسى تا سعدى (براون)]]
[[تاريخ الأدب في إيران من الفردوسي إلى السعدي (تعريب)|تاریخ الأدب فی إیران من الفردوسی إلى السعدی (تعریب)]]
 
[[منتخب جوگ باسشت]]
|- class="articleCode"
|- class="articleCode"
|کد مؤلف
|کد مؤلف
| data-type="authorCode" |AUTHORCODE7664AUTHORCODE
| data-type="authorCode" |AUTHORCODE07664AUTHORCODE
|}
|}
</div>
</div>


'''سید فتح‌الله مجتبایى''' (متولد۱۳۰۶ش)، نویسنده و مترجم ایرانی، بنیان‌گذار ادیان و عرفان تطبیقی در ایران، هند شناس، عضو هیأت علمی بنیاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، چهره ماندگار در 1381ش


'''سيد فتح‌الله مجتبايى'''،  نویسنده و مترجم ایرانی و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی
== ولادت ==
در 18 آذرماه 1306ش، در تهران ولادت یافت. جد و نیای ایشان از بزرگان صوفیه طریقت نعمت‌اللهی بودند. پدر بزرگ او، یعنى مرحوم سرور على شاه، معروف به میر سید على مستوفى تفرشى از مشایخ سلسله شاه نعمت‌اللّهى بود. به همین دلیل از كودكى با روش زندگى اهل تصوف آشنا بود.


در آذرماه 1306ش، در تهران ولادت يافت. مقدمات ادبيات و علوم رسمى را در فراهان فراگرفت و تحصيلات متوسطه را در دبيرستان‌هاى اراك به پايان رساند.
پدرش میرزا حبیب‌الله مستوفی متخلص به حبیب و مشهور به حبیب علیشاه، از خطاطان بنام عصر خود بود که  نسخ و نستعلیق و شکسته را نیکو می‌نوشت.  


در سال 1332ش، از دانشكده ادبيات دانشگاه تهران و دانشسراى عالى درجه ليسانس گرفت و از آن سال تا 1338ش، در دبيرستان‌هاى اراك، تهران و دانشسراى عالى به تدريس ادبيات و زبان‌هاى خارجى اشتغال داشت.
== تحصیلات ==
فتح‌الله مجتبایی دوران کودکی و نوجوانی را تا 14 سالگی در فراهان گذراند. ابتدا خواندن و نوشتن خط فارسی و قرائت قرآن و پاره‌هایی از [[گلستان]] و [[بوستان]] را نزد مادر فرا گرفت. بعد در خانه همراه خواهر و برادرانش نزد فردی که معروف به میرزای مطّولی بود، درس خواند. از همان اوان کودکی توسط پدربزرگش که شاعر بود، با ادبیات آشنا شد و کتاب‌هایی چون [[شاهنامه فردوسی (نشر قطره)|شاهنامه]]، [[خمسه نظامی]] و [[دیوان حافظ بر اساس نه نسخه کامل کهن مورخ به سال‌های 813 تا 827 هجری قمری (چاپ دوم)|دیوان حافظ]] و… را خواند. در ۱۳۲۰ و ۱۳۲۱ش به اراک رفت و در آنجا مشغول تحصیل شد و دیپلم پنجم متوسطه را از دبیرستان پهلوی گرفت. بعد به تهران آمد و به دارالفنون رفت و از محضر بزرگانی چون مرحومان حداد، بدیع‌الزمانی، تربتی، نظام وفا و نبهی بهره برد.<ref> [https://kish-free.anjom.ir/fa/celebrities/%D9%81%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D9%85%D8%AC%D8%AA%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C ر.ک: پرتال انجمن مفاخر و آثار فرهنگی]</ref>


در 1339ش، از طرف وزارت فرهنگ براى آشنايى با روش‌هاى جديد تأليف كتاب‌هاى درسى به خارج از كشور اعزام شد و پس از يك دوره مطالعه و تحقيق در اين زمينه در آمريكا (دانشگاه كلمبيا، نيويورك)، به كشور بازگشت و مأمور تهيه و تدوين كتاب‌هاى درسى در ادبيات براى دبيرستان‌ها شد.
در سال 1332ش، از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران و دانشسراى عالى درجه لیسانس گرفت و از آن سال تا 1338ش، در دبیرستان‌هاى اراک، تهران و دانشسراى عالى به تدریس ادبیات و زبان‌هاى خارجى اشتغال داشت.


در 1341ش، به وابستگى فرهنگى ايران در پاكستان و مديريت خانه‌هاى فرهنگى ايران در شهر لاهور منصوب شد و تا سال 1344ش، در آنجا به خدمات فرهنگى و تحقيق در فرهنگ اسلامى - ايرانى شبه‌قاره مشغول بود.
در 1339ش، از طرف وزارت فرهنگ براى آشنایى با روش‌هاى جدید تألیف کتاب‌هاى درسى به خارج از کشور اعزام شد و پس از یک دوره مطالعه و تحقیق در این زمینه در آمریکا (دانشگاه کلمبیا، نیویورک)، به کشور بازگشت و مأمور تهیه و تدوین کتاب‌هاى درسى در ادبیات براى دبیرستان‌ها شد.


در پاييز 1344ش، به دعوت دانشگاه هاروارد به آمريكا سفر كرد و تا سال 1350ش، در آن دانشگاه به تحصيل در فرهنگ و تاريخ اديان و زبان‌هاى باستانى ايران و هند اشتغال داشت و به اخذ درجه فوق ليسانس در تاريخ تطبيقى اديان و دكترى در تاريخ اديان و فلسفه‌هاى ايران و هند نائل گرديد و چون زمينه اصلى تحقيقات و تحصيلات او موضوعات مربوط به تاريخ و فرهنگ ايران و هند بود، در اين مدت، دو بار به كشور هند سفر كرد و براى آشنايى با روش‌هاى سنتى تفسير متون هندوئى و نيز مشاهده احوال و سازمان‌هاى دينى زرتشتيان هند، چندگاهى در بنارس، دهلى و بمبئى به مطالعه و بررسى پرداخت.
در 1341ش، به وابستگى فرهنگى ایران در پاکستان و مدیریت خانه‌هاى فرهنگى ایران در شهر لاهور منصوب شد و تا سال 1344ش، در آنجا به خدمات فرهنگى و تحقیق در فرهنگ اسلامى - ایرانى شبه‌قاره مشغول بود.


در 1350ش، به ايران بازگشت. يك‌چند در كالج دماوند به تدريس ادبيات فارسى و در گروه فلسفه دانشكده ادبيات دانشگاه تهران به تدريس حكمت شرق مشغول بود و سال بعد به دانشكده الهيات و معارف اسلامى انتقال يافت و در گروه اديان و عرفان تطبيقى به خدمت پرداخت.
در پاییز 1344ش، به دعوت دانشگاه‌ هاروارد به آمریکا سفر کرد و تا سال 1350ش، در آن دانشگاه به تحصیل در فرهنگ و تاریخ ادیان و زبان‌هاى باستانى ایران و هند اشتغال داشت و به اخذ درجه فوق لیسانس در تاریخ تطبیقى ادیان و دکترى در تاریخ ادیان و فلسفه‌هاى ایران و هند نائل گردید و چون زمینه اصلى تحقیقات و تحصیلات او موضوعات مربوط به تاریخ و فرهنگ ایران و هند بود، در این مدت، دو بار به کشور هند سفر کرد و براى آشنایى با روش‌هاى سنتى تفسیر متون هندوئى و نیز مشاهده احوال و سازمان‌هاى دینى زرتشتیان هند، چندگاهى در بنارس، دهلى و بمبئى به مطالعه و بررسى پرداخت.


در 1353ش، به رايزنى فرهنگى ايران در هند مأمور شد و تا پاييز 1356ش، در آن كشور علاوه بر خدمات مربوط به مطالعه و تحقيق در روابط فكرى و فرهنگى مسلمانان و هندوان در شبه‌قاره اشتغال داشت و در اين زمينه تأليفاتى نيز به‌صورت كتاب و مقاله منتشر ساخت.
در 1350ش، به ایران بازگشت. مدتی در کالج دماوند به تدریس ادبیات فارسى و در گروه فلسفه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به تدریس حکمت شرق مشغول بود و سال بعد به دانشکده الهیات و معارف اسلامى انتقال یافت و در گروه ادیان و عرفان تطبیقى به خدمت پرداخت.


پس از پايان مأموريت و بازگشت به كشور، همچنان در دانشكده الهيات و معارف اسلامى به تدريس ادامه داد و چند دوره مديريت گروه اديان و عرفان آن دانشكده را بر عهده داشت. اكنون نيز در همان گروه به تدريس تاريخ اديان، روش‌شناسى و عرفان تطبيقى اشتغال دارد.
در 1353ش، به رایزنى فرهنگى ایران در هند مأمور شد و تا پاییز 1356ش، در آن کشور علاوه بر خدمات مربوط به مطالعه و تحقیق در روابط فکرى و فرهنگى مسلمانان و هندوان در شبه‌قاره اشتغال داشت و در این زمینه تألیفاتى نیز به‌صورت کتاب و مقاله منتشر ساخت.


در طول دوران خدمات فرهنگى خود، نزديك به 200 عنوان كتاب، مقاله، شعر و نقد كتاب به‌صورت تأليف، ترجمه و تصحيح به زبان‌هاى فارسى و انگليسى در ايران و خارج از ايران از ايشان انتشار يافته است.
پس از پایان مأموریت و بازگشت به کشور، همچنان در دانشکده الهیات و معارف اسلامى به تدریس ادامه داد و چند دوره مدیریت گروه ادیان و عرفان آن دانشکده را بر عهده داشت. اکنون نیز در همان گروه به تدریس تاریخ ادیان، روش‌شناسى و عرفان تطبیقى اشتغال دارد.


== فهرستى از گزيده اين آثار عبارتند از==
در طول دوران خدمات فرهنگى خود، نزدیک به 200 عنوان کتاب، مقاله، شعر و نقد کتاب به‌صورت تألیف، ترجمه و تصحیح به زبان‌هاى فارسى و انگلیسى در ایران و خارج از ایران از ایشان انتشار یافته است.


انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به پاس سال‌ها خدمات علمی و فرهنگی وی، طی برگزاری مراسم بزرگداشتی در 15 بهمن 1379ایشان را به عنوان یکی از مفاخر ایران زمین معرفی کرد.


- مجموع زندگى‌نامه‌ها و آثار آقايان:
== آثار ==
* مجموعه بزرگداشت نامه‌ها و تاریخ بزرگداشت
{{ستون-شروع|2}}


1. آيت‌الله حاج شيخ هادى نجم‌آبادى؛
# زندگی‌نامه و آثار [[آیت‌الله حاج شیخ هادى نجم‌آبادى]]؛
# زندگی‌نامه و آثار [[بیرشک، احمد|احمد بیرشک]]؛
# زندگی‌نامه و آثار [[محمدحسن لطفى]]؛
# زندگی‌نامه و آثار [[نجم‌آبادی، محمود|محمود نجم‌آبادى]]؛
# زندگی‌نامه و آثار [[قزوینی، محمد|علامه محمد قزوینى]]؛
# زندگی‌نامه و آثار [[یدالله سحابى]]؛
# زندگی‌نامه و آثار [[سجادی، سید جعفر|سید جعفر سجادى]]؛
# زندگی‌نامه و آثار [[نوایی، عبدالحسین|عبدالحسین نوایى]]؛
# زندگی‌نامه و آثار [[مطهری، مرتضی|مرتضى مطهرى]]؛
# زندگی‌نامه و آثار [[گنجی، محمدحسن|محمدحسن گنجى]]؛
# زندگی‌نامه و آثار [[همایی، جلال‌الدین|جلال‌الدین همائى]]؛
# زندگی‌نامه و آثار [[عبدالرحمان شرفکندى]]؛
# زندگی‌نامه و آثار مهدى مدرس آشتیانى؛
# زندگی‌نامه و آثار شیخ حسینعلى راشد؛
# زندگی‌نامه و آثار فتح‌الله مجتبایى.
{{پایان}}
- کتاب‌ها:
{{ستون-شروع|2}}
# شعر جدید فارسى؛
# چیترا و گزیده اشعار؛
# بوطیقا، هنر شاعرى؛
# گزیده اشعار رابرت فراست؛
# عصر طلائى یونان و فلسفه و هنر آن؛
# تاریخ ادبیات ایران از فردوسى تا سعدى؛
# شهر زیباى افلاطون و شاهى آرمانى در ایران باستان؛
# لغت درى (فرهنگ لغت فرس اسدى طوسى)؛
# طوطى‌نامه، ضیاءالدین نخشبى (تصحیح متن و مقدمه در شرح احوال و آثار او)؛
# راى و برهمن، بر اساس [[كليلة و دمنة|کلیلة و دمنة]] بهرامشاهى؛
# روضة العقول یا مرزبان‌نامه بزرگ؛
# Hindu-Muslim Cultural relations, New Delhi, 1978؛
# Indo-Iranian Studies, New Delhi, 1977.؛
{{پایان}}
- گزیده مقالات:
{{ستون-شروع|2}}
# نظامى و هفت پیکر؛
# ذکر چند سنه از تاریخ کبیر جعفرى درباره تاریخ وفات فردوسى و خیام و ناصرخسرو؛
# افلاطون و آئین داریوش؛
# افلاطون و نظام طبقاتى هند و ایرانى؛
# ملاحظاتى درباره اعلام [[كليلة و دمنة|کلیلة و دمنة]]؛
# حافظ و امیرخسرو؛
# آخرالزمان در یهود و مسیحیت؛
# آدم در یهود و مسیحیت؛
# آذرکیوان و ادبیات آذرکیوانى؛
# افسانه‌هاى جهانگرد؛
# ابراهیم ادهم؛
# ابلیس در عرفان و ادب؛
# ابن خفیف؛
# ابن سبعین؛
# نقل علوم و معارف هندى به جهان اسلامى؛
# حافظ و امیر معزّى؛
# از حواشى دیوان حافظ؛
# [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سینا]] - ادب و عرفان و زبان‌شناسى؛
# داستان‌هاى هندى در ادب فارسى، یکى قطره باران؛
# سخنى درباره شاهنامه؛
# نسخه‌اى کهن از شاهنامه؛
# ابوالقاسم فندرسکى؛
# گفتگوى اقبال و حافظ؛
# زبان اردو (تکوین و گسترش آن) در شبه‌قاره؛
# احمد سرهندى؛
# داستان ملاقات و مکاتبات بوعلى و بوسعید؛
# اسلام در قاره؛ و...
{{پایان}}


2. احمد بيرشك؛
'''سوابق علمی- اجرایی'''
# عضو شورای عالی علمی دایرة المعارف بزرگ اسلامی از 1363 تاکنون (1393)
# مدیر گروه ادیان و عرفان دایرة المعارف بزرگ اسلامی از 1363 تا 1382
# عضو بازنشسته هیئت علمی دانشگاه تهران 
# عضو پیوسته فرهنگستان ادب فارسی از 1376ش
# رایزن فرهنگی ایران در هندوستان‌، 1353-1356


3. محمدحسن لطفى؛
==پانويس ==
<references />


4. [[نجم‎آبادی، محمود|محمود نجم‌آبادى]]؛
== منابع مقاله ==
#[https://kish-free.anjom.ir/fa/celebrities/%D9%81%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D9%85%D8%AC%D8%AA%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C ر.ک: پرتال انجمن مفاخر و آثار فرهنگی]
# [https://www.cgie.org.ir/fa/author/94/%D9%85%D8%AC%D8%AA%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C پایگاه مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامى]
# [http://www.hamshahrionline.ir/details/77042 همشهری آنلاین]
# [http://sanei49.blogfa.com/post/13 وبلاگ دکتر مرتضی صانعی]


5. علامه محمد قزوينى؛
==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}


6. يدالله سحابى؛
[[تاریخ ادبیات ایران از فردوسى تا سعدى (براون)]]  
 
7. [[سجادی، جعفر|سيد جعفر سجادى]]؛
 
8. [[نوایی، عبدالحسین|عبدالحسين نوايى]]؛
 
9. [[مطهری، مرتضی|مرتضى مطهرى]]؛
 
10. [[گنجی، محمدحسن|محمدحسن گنجى]]؛


11. [[همایی، جلال‌الدین|جلال‌الدين همائى]]؛
[[تاريخ الأدب في إيران من الفردوسي إلى السعدي (تعريب)|تاریخ الأدب فی إیران من الفردوسی إلى السعدی (تعریب)]]


12. عبدالرحمان شرفكندى؛
[[طوطی‌نامه]]


13. مهدى مدرس آشتيانى؛
[[شهر زیبای افلاطون و شهریاری آرمانی در ایران باستان]]


14. شيخ حسينعلى راشد؛
[[گفتارهایی در تاریخ و فرهنگ (مجموعه مقالات سید فتح‌الله مجتبائی)]]


15. فتح‌الله مجتبايى.
[[گزیده‌ای از سروده‌های رابیندرانات تاگور]]


- كتاب‌ها:
[[منتخب جوگ باسشت]]


1. شعر جديد فارسى؛
[[شرح شکن زلف: بر حواشی دیوان حافظ]]
 
2. چيترا و گزيده اشعار؛
 
3. بوطيقا، هنر شاعرى؛
 
4. گزيده اشعار رابرت فراست؛
 
5. عصر طلائى يونان و فلسفه و هنر آن؛
 
6. تاريخ ادبيات ايران از فردوسى تا سعدى؛
 
7. شهر زيباى افلاطون و شاهى آرمانى در ايران باستان؛
 
8. لغت درى (فرهنگ لغت فرس اسدى طوسى)؛
 
9. طوطى‌نامه، ضياءالدين نخشبى (تصحيح متن و مقدمه در شرح احوال و آثار او)؛
 
10. راى و برهمن، بر اساس [[كليلة و دمنة]] بهرامشاهى؛
 
11. روضة العقول يا مرزبان‌نامه بزرگ؛
 
12. Hindu-Muslim Cultural relations, New Delhi, 1978؛
 
13. Indo-Iranian Studies, New Delhi, 1977.؛
 
- گزيده مقالات:
 
1. نظامى و هفت پيكر؛
 
2. ذكر چند سنه از تاريخ كبير جعفرى در باره تاريخ وفات فردوسى و خيام و ناصرخسرو؛
 
3. افلاطون و آئين داريوش؛
 
4. افلاطون و نظام طبقاتى هند و ايرانى؛
 
5. ملاحظاتى در باره اعلام [[كليلة و دمنة]]؛
 
6. حافظ و اميرخسرو؛
 
7. آخرالزمان در يهود و مسيحيت؛
 
8. آدم در يهود و مسيحيت؛
 
9. آذركيوان و ادبيات آذركيوانى؛
 
10. افسانه‌هاى جهانگرد؛
 
11. ابراهيم ادهم؛
 
12. ابليس در عرفان و ادب؛
 
13. ابن خفيف؛
 
14. ابن سبعين؛
 
15. نقل علوم و معارف هندى به جهان اسلامى؛
 
16. حافظ و امير معزّى؛
 
17. از حواشى ديوان حافظ؛
 
18. [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]] - ادب و عرفان و زبان‌شناسى؛
 
19. داستان‌هاى هندى در ادب فارسى، يكى قطره باران؛
 
20. سخنى در باره شاهنامه؛
 
21. نسخه‌اى كهن از شاهنامه؛
 
22. ابوالقاسم فندرسكى؛
 
23. گفتگوى اقبال و حافظ؛
 
24. زبان اردو (تكوين و گسترش آن) در شبه‌قاره؛
 
25. احمد سرهندى؛
 
26. داستان ملاقات و مكاتبات بوعلى و بوسعيد؛
 
27. اسلام در قاره؛
 
و...
 
== منابع مقاله ==
 
 
پايگاه مركز دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، چهارشنبه، 14 ارديبهشت 1390ش.
 
 
== وابسته‌ها ==
[[تاریخ ادبیات ایران از فردوسى تا سعدى (براون)]]
 
[[منتخب جوگ باسشت]] و محقق


[[شاهد صادق]]  
[[شاهد صادق]]  


[[حافظ (زندگی و اندیشه)]]  
[[حافظ (زندگی و اندیشه)]]  
[[صحبت آن مونس جان: گفتگوهایی با دکتر فتح‌الله مجتبائی]]


[[رده:زندگی‌نامه]]
[[رده:زندگی‌نامه]]
[[رده:مترجمان]]
[[رده:برگزیدگان کتاب سال جمهوری اسلامی ایران]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۱ نوامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۲:۵۳

سید فتح‌الله مجتبایى (متولد۱۳۰۶ش)، نویسنده و مترجم ایرانی، بنیان‌گذار ادیان و عرفان تطبیقی در ایران، هند شناس، عضو هیأت علمی بنیاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، چهره ماندگار در 1381ش

مجتبایی، فتح‌الله
نام مجتبایی، فتح‌الله
نام‌های دیگر
نام پدر میرزا حبیب‌الله مستوفی
متولد 1306ش برابر با ۱۹۲۷م
محل تولد تهران
رحلت
اساتید حداد، بدیع‌الزمانی، تربتی، نظام وفا
برخی آثار تاریخ ادبیات ایران از فردوسى تا سعدى (براون)

تاریخ الأدب فی إیران من الفردوسی إلى السعدی (تعریب)

منتخب جوگ باسشت

کد مؤلف AUTHORCODE07664AUTHORCODE

ولادت

در 18 آذرماه 1306ش، در تهران ولادت یافت. جد و نیای ایشان از بزرگان صوفیه طریقت نعمت‌اللهی بودند. پدر بزرگ او، یعنى مرحوم سرور على شاه، معروف به میر سید على مستوفى تفرشى از مشایخ سلسله شاه نعمت‌اللّهى بود. به همین دلیل از كودكى با روش زندگى اهل تصوف آشنا بود.

پدرش میرزا حبیب‌الله مستوفی متخلص به حبیب و مشهور به حبیب علیشاه، از خطاطان بنام عصر خود بود که  نسخ و نستعلیق و شکسته را نیکو می‌نوشت.

تحصیلات

فتح‌الله مجتبایی دوران کودکی و نوجوانی را تا 14 سالگی در فراهان گذراند. ابتدا خواندن و نوشتن خط فارسی و قرائت قرآن و پاره‌هایی از گلستان و بوستان را نزد مادر فرا گرفت. بعد در خانه همراه خواهر و برادرانش نزد فردی که معروف به میرزای مطّولی بود، درس خواند. از همان اوان کودکی توسط پدربزرگش که شاعر بود، با ادبیات آشنا شد و کتاب‌هایی چون شاهنامه، خمسه نظامی و دیوان حافظ و… را خواند. در ۱۳۲۰ و ۱۳۲۱ش به اراک رفت و در آنجا مشغول تحصیل شد و دیپلم پنجم متوسطه را از دبیرستان پهلوی گرفت. بعد به تهران آمد و به دارالفنون رفت و از محضر بزرگانی چون مرحومان حداد، بدیع‌الزمانی، تربتی، نظام وفا و نبهی بهره برد.[۱]

در سال 1332ش، از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران و دانشسراى عالى درجه لیسانس گرفت و از آن سال تا 1338ش، در دبیرستان‌هاى اراک، تهران و دانشسراى عالى به تدریس ادبیات و زبان‌هاى خارجى اشتغال داشت.

در 1339ش، از طرف وزارت فرهنگ براى آشنایى با روش‌هاى جدید تألیف کتاب‌هاى درسى به خارج از کشور اعزام شد و پس از یک دوره مطالعه و تحقیق در این زمینه در آمریکا (دانشگاه کلمبیا، نیویورک)، به کشور بازگشت و مأمور تهیه و تدوین کتاب‌هاى درسى در ادبیات براى دبیرستان‌ها شد.

در 1341ش، به وابستگى فرهنگى ایران در پاکستان و مدیریت خانه‌هاى فرهنگى ایران در شهر لاهور منصوب شد و تا سال 1344ش، در آنجا به خدمات فرهنگى و تحقیق در فرهنگ اسلامى - ایرانى شبه‌قاره مشغول بود.

در پاییز 1344ش، به دعوت دانشگاه‌ هاروارد به آمریکا سفر کرد و تا سال 1350ش، در آن دانشگاه به تحصیل در فرهنگ و تاریخ ادیان و زبان‌هاى باستانى ایران و هند اشتغال داشت و به اخذ درجه فوق لیسانس در تاریخ تطبیقى ادیان و دکترى در تاریخ ادیان و فلسفه‌هاى ایران و هند نائل گردید و چون زمینه اصلى تحقیقات و تحصیلات او موضوعات مربوط به تاریخ و فرهنگ ایران و هند بود، در این مدت، دو بار به کشور هند سفر کرد و براى آشنایى با روش‌هاى سنتى تفسیر متون هندوئى و نیز مشاهده احوال و سازمان‌هاى دینى زرتشتیان هند، چندگاهى در بنارس، دهلى و بمبئى به مطالعه و بررسى پرداخت.

در 1350ش، به ایران بازگشت. مدتی در کالج دماوند به تدریس ادبیات فارسى و در گروه فلسفه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به تدریس حکمت شرق مشغول بود و سال بعد به دانشکده الهیات و معارف اسلامى انتقال یافت و در گروه ادیان و عرفان تطبیقى به خدمت پرداخت.

در 1353ش، به رایزنى فرهنگى ایران در هند مأمور شد و تا پاییز 1356ش، در آن کشور علاوه بر خدمات مربوط به مطالعه و تحقیق در روابط فکرى و فرهنگى مسلمانان و هندوان در شبه‌قاره اشتغال داشت و در این زمینه تألیفاتى نیز به‌صورت کتاب و مقاله منتشر ساخت.

پس از پایان مأموریت و بازگشت به کشور، همچنان در دانشکده الهیات و معارف اسلامى به تدریس ادامه داد و چند دوره مدیریت گروه ادیان و عرفان آن دانشکده را بر عهده داشت. اکنون نیز در همان گروه به تدریس تاریخ ادیان، روش‌شناسى و عرفان تطبیقى اشتغال دارد.

در طول دوران خدمات فرهنگى خود، نزدیک به 200 عنوان کتاب، مقاله، شعر و نقد کتاب به‌صورت تألیف، ترجمه و تصحیح به زبان‌هاى فارسى و انگلیسى در ایران و خارج از ایران از ایشان انتشار یافته است.

انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به پاس سال‌ها خدمات علمی و فرهنگی وی، طی برگزاری مراسم بزرگداشتی در 15 بهمن 1379ایشان را به عنوان یکی از مفاخر ایران زمین معرفی کرد.

آثار

  • مجموعه بزرگداشت نامه‌ها و تاریخ بزرگداشت
  1. زندگی‌نامه و آثار آیت‌الله حاج شیخ هادى نجم‌آبادى؛
  2. زندگی‌نامه و آثار احمد بیرشک؛
  3. زندگی‌نامه و آثار محمدحسن لطفى؛
  4. زندگی‌نامه و آثار محمود نجم‌آبادى؛
  5. زندگی‌نامه و آثار علامه محمد قزوینى؛
  6. زندگی‌نامه و آثار یدالله سحابى؛
  7. زندگی‌نامه و آثار سید جعفر سجادى؛
  8. زندگی‌نامه و آثار عبدالحسین نوایى؛
  9. زندگی‌نامه و آثار مرتضى مطهرى؛
  10. زندگی‌نامه و آثار محمدحسن گنجى؛
  11. زندگی‌نامه و آثار جلال‌الدین همائى؛
  12. زندگی‌نامه و آثار عبدالرحمان شرفکندى؛
  13. زندگی‌نامه و آثار مهدى مدرس آشتیانى؛
  14. زندگی‌نامه و آثار شیخ حسینعلى راشد؛
  15. زندگی‌نامه و آثار فتح‌الله مجتبایى.

- کتاب‌ها:

  1. شعر جدید فارسى؛
  2. چیترا و گزیده اشعار؛
  3. بوطیقا، هنر شاعرى؛
  4. گزیده اشعار رابرت فراست؛
  5. عصر طلائى یونان و فلسفه و هنر آن؛
  6. تاریخ ادبیات ایران از فردوسى تا سعدى؛
  7. شهر زیباى افلاطون و شاهى آرمانى در ایران باستان؛
  8. لغت درى (فرهنگ لغت فرس اسدى طوسى)؛
  9. طوطى‌نامه، ضیاءالدین نخشبى (تصحیح متن و مقدمه در شرح احوال و آثار او)؛
  10. راى و برهمن، بر اساس کلیلة و دمنة بهرامشاهى؛
  11. روضة العقول یا مرزبان‌نامه بزرگ؛
  12. Hindu-Muslim Cultural relations, New Delhi, 1978؛
  13. Indo-Iranian Studies, New Delhi, 1977.؛

- گزیده مقالات:

  1. نظامى و هفت پیکر؛
  2. ذکر چند سنه از تاریخ کبیر جعفرى درباره تاریخ وفات فردوسى و خیام و ناصرخسرو؛
  3. افلاطون و آئین داریوش؛
  4. افلاطون و نظام طبقاتى هند و ایرانى؛
  5. ملاحظاتى درباره اعلام کلیلة و دمنة؛
  6. حافظ و امیرخسرو؛
  7. آخرالزمان در یهود و مسیحیت؛
  8. آدم در یهود و مسیحیت؛
  9. آذرکیوان و ادبیات آذرکیوانى؛
  10. افسانه‌هاى جهانگرد؛
  11. ابراهیم ادهم؛
  12. ابلیس در عرفان و ادب؛
  13. ابن خفیف؛
  14. ابن سبعین؛
  15. نقل علوم و معارف هندى به جهان اسلامى؛
  16. حافظ و امیر معزّى؛
  17. از حواشى دیوان حافظ؛
  18. ابن سینا - ادب و عرفان و زبان‌شناسى؛
  19. داستان‌هاى هندى در ادب فارسى، یکى قطره باران؛
  20. سخنى درباره شاهنامه؛
  21. نسخه‌اى کهن از شاهنامه؛
  22. ابوالقاسم فندرسکى؛
  23. گفتگوى اقبال و حافظ؛
  24. زبان اردو (تکوین و گسترش آن) در شبه‌قاره؛
  25. احمد سرهندى؛
  26. داستان ملاقات و مکاتبات بوعلى و بوسعید؛
  27. اسلام در قاره؛ و...

سوابق علمی- اجرایی

  1. عضو شورای عالی علمی دایرة المعارف بزرگ اسلامی از 1363 تاکنون (1393)
  2. مدیر گروه ادیان و عرفان دایرة المعارف بزرگ اسلامی از 1363 تا 1382
  3. عضو بازنشسته هیئت علمی دانشگاه تهران 
  4. عضو پیوسته فرهنگستان ادب فارسی از 1376ش
  5. رایزن فرهنگی ایران در هندوستان‌، 1353-1356

پانويس

  1. ↑ ر.ک: پرتال انجمن مفاخر و آثار فرهنگی

منابع مقاله

  1. ر.ک: پرتال انجمن مفاخر و آثار فرهنگی
  2. پایگاه مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامى
  3. همشهری آنلاین
  4. وبلاگ دکتر مرتضی صانعی

وابسته‌ها

برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=مجتبایی،_فتح‌الله&oldid=806920»