یزدی، سید محمدکاظم بن عبدالعظیم: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'هداية المسترشدين' به 'هداية المسترشدين ')
     
    (۱۲۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    <div class="wikiInfo">
    [[پرونده:NUR00058.jpg|بندانگشتی|یزدی، محمد کاظم بن عبدالعظیم]]
    [[پرونده:NUR00058.jpg|بندانگشتی|یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم]]
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    |-
    |-
    ! نام!! data-type='authorName'|یزدی، محمد کاظم بن عبدالعظیم
    ! نام!! data-type="authorName" |یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم
    |-
    |-
    |نام های دیگر  
    |نام‌های دیگر  
    |data-type='authorOtherNames'| س‍ی‍د م‍ح‍م‍د ک‍اظم‌ ی‍زدی‌
    | data-type="authorOtherNames" | س‍ی‍د م‍ح‍م‍د ک‍اظم‌ ی‍زدی‌


    طب‍اطب‍ای‍ی‌، م‍ح‍م‍دک‍اظم‌
    طب‍اطب‍ای‍ی‌، م‍ح‍م‍دک‍اظم‌
    خط ۱۷: خط ۱۷:
    |-
    |-
    |نام پدر  
    |نام پدر  
    |data-type='authorfatherName'|
    | data-type="authorfatherName" |عبدالعظیم
    |-
    |-
    |متولد  
    |متولد  
    |data-type='authorbirthDate'|
    | data-type="authorbirthDate" |1247ق
    |-
    |-
    |محل تولد
    |محل تولد
    |data-type='authorBirthPlace'|
    | data-type="authorBirthPlace" |روستای کسنویه یزد
    |-
    |-
    |رحلت  
    |رحلت  
    |data-type='authorDeathDate'|1337 هـ.ق
    | data-type="authorDeathDate" |1337 ق
    |-
    |-
    |اساتید
    |اساتید
    |data-type='authorTeachers'|
    | data-type="authorTeachers" |[[نجفی اصفهانی، محمدباقر|شیخ محمدباقر نجفى]]
     
    آیت‌الله [[خوانساری، سید محمدباقر بن زین‌العابدین|سید محمدباقرموسوى خوانسارى]]
     
    آیت‌الله حاج میرزا هاشم خوانسارى
    |-
    |-
    |برخی آثار
    |برخی آثار
    |data-type='authorWritings'|
    | data-type="authorWritings" |[[مدارک العروة الوثقی فقه الشیعه: مباحث الاجتهاد و التقلید]]
    |-class='articleCode'
     
    |کد مولف
    [[تحریر العروة الوثقی]]
    |data-type='authorCode'|AUTHORCODE58AUTHORCODE
     
    [[العروة الوثقی مع تعليقة السيد علي الحسيني السيستاني|العروة الوثقی مع تعلیقة السید علی الحسینی السیستانی]]
     
    [[العروة الوثقی (مع تعلیقات الفاضل اللنکراني)|العروة الوثقی (مع تعلیقات الفاضل اللنکرانی)]]
     
    [[تعلیقة استدلالیة علی العروة الوثقی]]
     
    [[تکملة العروة الوثقی]]
     
    [[التنقیح في شرح العروة الوثقی|التنقیح فی شرح العروة الوثقی]]
     
    [[حاشیة المکاسب (یزدی)]]
    |- class="articleCode"
    |کد مؤلف
    | data-type="authorCode" |AUTHORCODE00058AUTHORCODE
    |}
    |}
    </div>
    </div>
    {{کاربردهای دیگر|طباطبایی (ابهام‌ زدایی)}}
    {{کاربردهای دیگر|یزدی (ابهام زدایی)}}


    {{کاربردهای دیگر|طباطبایی (ابهام‌زدایی)}}
    {{کاربردهای دیگر|طباطبایی یزدی (ابهام زدایی)}}


    {{اشتباه نشود | سیدطباطبایی، سید محمدکاظم}}


    {{اشتباه نشود | سیدطباطبایی، سیدمحمدکاظم}}


    ==ولادت==
    '''سید محمدکاظم طباطبایی یزدى''' (۱۲۴۷-۱۳۳۷ق)، فقیه، مجتهد، مرجعیت عامه شیعه بعد از رحلت  [[آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین|آخوند خراسانی]]،  نویسنده کتاب [[العروة الوثقی و بهامشها تعليقات أعلام العصر و مراجع الشيعة الإمامية|العروة الوثقی]]


    '''آیت‌الله سيد محمد كاظم يزدى''' در سال 1248ق، در روستای «كسنويه» يزد پا به عرصه گيتى نهاد. از همان زمان، بزرگى در چهره كوچكش نمايان بود و با تولدش، رشته‌هاى اميد را در قلب پدر و مادر خويش محكم ساخت. پدرش به تبرك نام رسول خدا(ص) و با ياد امام هفتم شيعيان، او را محمد كاظم نام نهاد.
    == ولادت ==
    در سال 1247ق، در روستای «کسنویه» یزد پا به عرصه گیتى نهاد. از همان زمان، بزرگى در چهره کوچکش نمایان بود و با تولدش، رشته‌هاى امید را در قلب پدر و مادر خویش محکم ساخت. پدرش به تبرک نام رسول خدا(ص) و با یاد امام هفتم شیعیان، او را محمدکاظم نام نهاد.


    صفحات زرين دانش، فضيلت و مبارزه به دست با كفايت مردان الهى رقم مى‌خورد. آنان چون خورشيدى بر تارك پرافتخار تاريخ درخشيده، پرتو نورشان گرمابخش جان‌هاى خسته است تا تحركى دوباره يابد. به‌رغم شعار استعمارگران مبنى بر جدايى دين از سياست، عالمان متعهد و دين‌پرور با حضور در ميادين سياست، مردانه از حقوق مظلومان و ستم‌ديدگان حمايت كردند. آنان در جبهه نبرد با كافران گاه تا مرز شهادت پيش رفته، قلم خويش را به مركب خون سيراب كردند.
    صفحات زرین دانش، فضیلت و مبارزه به دست با کفایت مردان الهى رقم مى‌خورد. آنان چون خورشیدى بر تارک پرافتخار تاریخ درخشیده، پرتو نورشان گرمابخش جان‌هاى خسته است تا تحرکى دوباره یابد. به‌رغم شعار استعمارگران مبنى بر جدایى دین از سیاست، عالمان متعهد و دین‌پرور با حضور در میادین سیاست، مردانه از حقوق مظلومان و ستم‌دیدگان حمایت کردند. آنان در جبهه نبرد با کافران گاه تا مرز شهادت پیش رفته، قلم خویش را به مرکب خون سیراب کردند.


    بزرگ‌مرد دانش و جهاد آیت‌الله سيد محمد كاظم يزدى از يك‌سو در جبهه مبارزه با جهل و از سويى در نبرد با كفار سرآمد عصر خويش بود. بر فقاهتش، كتاب عروة الوثقى و بر عرفانش، مناجات‌نامه بستان راز و گلستان نياز و بر سياستش، موضع‌گيرى روشن‌گرانه وى در انقلاب مشروطيت و هم‌گامى او با آیت‌الله شهيد شيخ فضل الله نورى و نيز شهادت فرزندش در ميدان نبرد، بهترين گواه است.
    بزرگ‌مرد دانش و جهاد آیت‌الله سید محمدکاظم یزدى از یک‌سو در جبهه مبارزه با جهل و از سویى در نبرد با کفار سرآمد عصر خویش بود. بر فقاهتش، کتاب عروة الوثقى و بر عرفانش، مناجات‌نامه بستان راز و گلستان نیاز و بر سیاستش، موضع‌گیرى روشن‌گرانه وى در انقلاب مشروطیت و هم‌گامى او با آیت‌الله شهید [[نوری، فضل‌الله|شیخ فضل‌الله نورى]] و نیز شهادت فرزندش در میدان نبرد، بهترین گواه است.


    ==کسب علم و دانش==
    ==تحصیلات==


    سيد محمد كاظم دوران كودكى و نوجوانى را پشت سر گذاشت و با تشويق‌هاى پدر و مهم‌تر از همه عنايت خاص خداوند به علوم دينى رو آورد و حوزه علميه «دو منار» يزد، يعنى بزرگ‌ترين حوزه آن شهر، پذيراى آن نوجوان مخلص از دودمان پاك پيامبر(ص) شد. سيد محمد كاظم مدت‌ها در درس ادبيات استاد ملا محمد ابراهيم اردكانى و زين العابدين عقدايى شركت كرد و از آن دو بهره‌هاى فراوان برد.
    سید محمدکاظم دوران کودکى و نوجوانى را پشت سر گذاشت و با تشویق‌هاى پدر و مهم‌تر از همه عنایت خاص خداوند به علوم دینى رو آورد و حوزه علمیه «دو منار» یزد، یعنى بزرگ‌ترین حوزه آن شهر، پذیراى آن نوجوان مخلص از دودمان پاک پیامبر(ص) شد. سید محمدکاظم مدت‌ها در درس ادبیات استاد ملا محمد ابراهیم اردکانى و زین‌العابدین عقدایى شرکت کرد و از آن دو بهره‌هاى فراوان برد.


    جديت فراوانش در كسب علوم اهل بيت(ع) او را مورد توجه اساتيد مدرسه قرار داد. پس از اتمام ادبيات عرب، در درس فقه و اصول آخوند ملا هادى يزدى كه از علماى بزرگ آن زمان محسوب مى‌شد دوره سطح را به پايان رسانيد. ديرى نپاييد كه مقام علميش او را در زمره نزديكان خاص استاد جاى داد. با توصيه استاد، در ضمن فراگيرى فقه و اصول، به تدريس ادبيات پرداخت. كيفيت تدريس و شيوه بيان او، سرانجام كار را بدانجا رساند كه بعد از اندك زمانى سيد محمد كاظم يزدى به مثابه يكى از اساتيد حوزه علميه يزد شناخته شد. جوان يزدى پس از مشورت با دو استادش، اردكانى و عقدايى، به اميد بهره‌مندى از وجود مقدس امام هشتم(ع) راهى مشهد مقدس شد تا با استعانت از آن امام همام، به مقامات علمى و معنوى نايل آيد.
    جدیت فراوانش در کسب علوم اهل‌بیت(ع) او را مورد توجه اساتید مدرسه قرار داد. پس از اتمام ادبیات عرب، در درس فقه و اصول آخوند ملا هادى یزدى که از علماى بزرگ آن زمان محسوب مى‌شد دوره سطح را به پایان رسانید. دیرى نپایید که مقام علمیش او را در زمره نزدیکان خاص استاد جاى داد. با توصیه استاد، در ضمن فراگیرى فقه و اصول، به تدریس ادبیات پرداخت. کیفیت تدریس و شیوه بیان او، سرانجام کار را بدانجا رساند که بعد از اندک زمانى سید محمد کاظم یزدى به مثابه یکى از اساتید حوزه علمیه یزد شناخته شد. جوان یزدى پس از مشورت با دو استادش، اردکانى و عقدایى، به امید بهره‌مندى از وجود مقدس امام هشتم(ع) راهى مشهد مقدس شد تا با استعانت از آن امام همام، به مقامات علمى و معنوى نایل آید.


    وى در مدت زمان كوتاهى، علم هيئت و رياضى را آموخت و طولى نكشيد كه در زمره اساتيد اين علوم در آمد. حوزه علميه اصفهان نيز دورانى به وجود استادى گران‌قدر چون سيد محمد كاظم مفتخر گرديد. وى با ورودش به اصفهان در مدرسه صدر سكونت گزيد.
    وى در مدت زمان کوتاهى، علم هیئت و ریاضى را آموخت و طولى نکشید که در زمره اساتید این علوم در آمد. حوزه علمیه اصفهان نیز دورانى به وجود استادى گران‌قدر چون سید محمدکاظم مفتخر گردید. وى با ورودش به اصفهان در مدرسه صدر سکونت گزید.


    ==اساتید==
    ==اساتید==


    سيد محمد كاظم، ابتدا درس علامه شيخ محمد باقر نجفى فرزند شيخ محمد تقى نجفى، نويسنده كتاب «[[هداية المسترشدين في شرح أصول معالم الدين|هداية المسترشدين]] » را بر درس ساير علما ترجيح داد. و از محضر اساتيدى چون آیت‌الله سيد محمد باقر موسوى خوانسارى و برادرش آیت‌الله حاج ميرزا هاشم خوانسارى و آیت‌الله محمد جعفر آباده‌اى استفاده‌هاى فراوانى برد.
    سید محمدکاظم، ابتدا درس علامه [[نجفی اصفهانی، محمدباقر|شیخ محمدباقر نجفى]] فرزند [[ایوان کیفی، محمدتقی بن عبدالرحیم|شیخ محمدتقى نجفى]]، نویسنده کتاب «[[هداية المسترشدين في شرح أصول معالم‌الدين|هدایة المسترشدین]]» را بر درس سایر علما ترجیح داد. و از محضر اساتیدى چون آیت‌الله [[خوانساری، سید محمدباقر بن زین‌العابدین|سید محمدباقرموسوى خوانسارى]] و برادرش آیت‌الله حاج میرزا هاشم خوانسارى و آیت‌الله محمد جعفر آباده‌اى استفاده‌هاى فراوانى برد.


    ==مهاجرت به نجف==
    ==مهاجرت به نجف==


    سيد محمد كاظم در سال 1281ق، با اجازه و معرفى استادش آیت‌الله شيخ محمد باقر نجفى، به همراه چند تن از علما به نجف اشرف هجرت كرد و در آن‌جا از محضر بزرگانى همچون آیت‌الله [[میرزای شیرازی، محمدحسن بن محمود|سيد محمد حسن شيرازى]] (ميرزاى بزرگ) فتوادار تحريم تنباكو، آیت‌الله شيخ راضى و آیت‌الله شيخ مهدى جعفرى و آیت‌الله شيخ مهدى آل كاشف الغطا استفاده‌هاى علمى و توشه معنوى فراوانى كسب نمود.
    سید محمدکاظم در سال 1281ق، با اجازه و معرفى استادش آیت‌الله شیخ محمدباقرنجفى، به همراه چند تن از علما به نجف اشرف هجرت کرد و در آن‌جا از محضر بزرگانى همچون آیت‌الله [[میرزای شیرازی، سید محمدحسن|سید محمدحسن شیرازى]] (میرزاى بزرگ) صاحب حکم تحریم تنباکو، آیت‌الله شیخ راضى و آیت‌الله شیخ مهدى جعفرى و آیت‌الله شیخ مهدى آل کاشف الغطا استفاده‌هاى علمى و توشه معنوى فراوانى کسب نمود.


    استاد هيچ‌گاه از تدريس غافل نبود. وى بعد از هجرت [[میرزای شیرازی، محمدحسن بن محمود|ميرزاى شيرازى]] به سامرا به‌طور رسمى حوزه درس خود را در نجف تشكيل داد و به تدريس دروس خارج فقه و اصول كه مرحله نهايى تحصيلات حوزوى است، پرداخت. ديرى نپاييد كه شاگردان زيادى در درس ايشان حاضر شدند، به‌طورى كه عدد آنان را تا دويست نفر ذكر كرده‌اند.
    استاد هیچ‌گاه از تدریس غافل نبود. وى بعد از هجرت [[میرزای شیرازی، سید محمدحسن|میرزاى شیرازى]] به سامرا به‌طور رسمى حوزه درس خود را در نجف تشکیل داد و به تدریس دروس خارج فقه و اصول که مرحله نهایى تحصیلات حوزوى است، پرداخت. دیرى نپایید که شاگردان زیادى در درس ایشان حاضر شدند، به‌طورى که عدد آنان را تا دویست نفر ذکر کرده‌اند.


    ==شاگردان==
    ==شاگردان==


    برخى از معروف‌ترين شاگردان وى عبارتند از: آیت‌الله [[حائری یزدی، عبدالکریم|شيخ عبدالكريم حائرى]] يزدى(مؤسس حوزه علميه قم)، [[بروجردی، حسین|آیت‌الله سيد حسين بروجردى]] (مرجع تقليد شيعيان جهان)، آیت‌الله مجاهد سيد حسن مدرس، آقا ضياء عراقى، آیت‌الله حاج آقا حسين قمى، آیت‌الله سيد عبدالحسين شرف الدين عاملى، آیت‌الله [[خوانساری، محمدتقی|سيد محمد تقى خوانسارى]]، آیت‌الله [[موسوی خوانساری، احمد|سيد احمد خوانسارى]]، آیت‌الله [[آل کاشف‌الغطاء، محمدحسین|شيخ محمد حسين كاشف الغطا]] ، آیت‌الله شيخ احمد كاشف الغطا، آیت‌الله شيخ محمد تقى بافقى، آیت‌الله ميرزا مهدى آشتيانى و...
    برخى از معروف‌ترین شاگردان وى عبارتند از: آیت‌الله [[حائری یزدی، عبدالکریم|شیخ عبدالکریم حائرى]] یزدى(مؤسس حوزه علمیه قم)، [[بروجردی، حسین|آیت‌الله سید حسین بروجردى]] (مرجع تقلید شیعیان جهان)، [[مدرس، سید حسن|آیت‌الله مجاهد سید حسن مدرس]]، آقا [[عراقی، ضیاءالدین|ضیاء عراقى]]، آیت‌الله حاج آقا حسین قمى، [[شرف‌الدین، سید عبدالحسین|آیت‌الله سید عبدالحسین شرف‌الدین عاملى]]، [[خوانساری، سید محمدتقی|آیت‌الله سید محمدتقى خوانسارى]]، [[موسوی خوانساری، سید احمد|آیت‌الله سید احمد خوانسارى]]، [[آل کاشف‌الغطاء، محمدحسین|آیت‌الله شیخ محمدحسین کاشف الغطا]]، [[کاشف‌الغطاء، احمد|آیت‌الله شیخ احمد کاشف الغطا،]]، [[آیت‌الله شيخ محمدتقى بافقى|آیت‌الله شیخ محمدتقى بافقى]]، [[آشتیانی، مهدی|آیت‌الله میرزا مهدى آشتیانى]] و...


    ==مرجعيت==
    ==مرجعیت==


    استاد آیت‌الله يزدى، بر مباحث فقهى تسلط كامل داشت. از اين‌رو مسائل مشكل و پيچيده فقهى را با بيانى روان و ساده و با استدلالى قوى، به طلاب عرضه مى‌كرد، به‌گونه‌اى كه شاگردان فراوانى جذب شيوه درس وى شدند. آن‌گونه كه مورخان نوشته‌اند وى با تسلط كامل و مهارت تحسين برانگيز و استدلال قوى به طرح نظرات خود مى‌پرداخت و ابواب مختلف فقهى را يكى پس از ديگرى به بهترين وجه و آسان‌ترين شيوه به پايان مى‌رساند.
    استاد آیت‌الله یزدى، بر مباحث فقهى تسلط کامل داشت. از این‌رو مسائل مشکل و پیچیده فقهى را با بیانى روان و ساده و با استدلالى قوى، به طلاب عرضه مى‌کرد، به‌گونه‌اى که شاگردان فراوانى جذب شیوه درس وى شدند. آن‌گونه که مورخان نوشته‌اند وى با تسلط کامل و مهارت تحسین برانگیز و استدلال قوى به طرح نظرات خود مى‌پرداخت و ابواب مختلف فقهى را یکى پس از دیگرى به بهترین وجه و آسان‌ترین شیوه به پایان مى‌رساند.


    او بدون استدلال قوى و قانع كننده، از مباحث علمى نمى‌گذشت و به مثال‌هاى فراوان فقهى استشهاد مى‌كرد. وقتى شاگردان، اشكالات و سؤالات خود را مطرح يا در مثال‌هاى ايشان خدشه مى‌كردند، با سعه صدر به سخن آنان گوش مى‌داد و با وقار خاص به آنان مى‌گفت: «اين اشكال به ذهن من نيز آمده! آن‌گاه به اشكال جواب مى‌داد.»
    او بدون استدلال قوى و قانع کننده، از مباحث علمى نمى‌گذشت و به مثال‌هاى فراوان فقهى استشهاد مى‌کرد. وقتى شاگردان، اشکالات و سؤالات خود را مطرح یا در مثال‌هاى ایشان خدشه می‌کردند، با سعه صدر به سخن آنان گوش مى‌داد و با وقار خاص به آنان مى‌گفت: «این اشکال به ذهن من نیز آمده! آن‌گاه به اشکال جواب مى‌داد.»


    آیت‌الله سيد محمد كاظم يزدى، سيره علماى صالح گذشته را در زمينه مرجعيت رعايت مى‌كرد و با اين‌كه از بزرگ‌ترين علماى آن زمان به شمار مى‌آمد همواره از پذيرش اين امر خطير، دورى مى‌جست. مردم و علماى نجف كه به مقام علمى و معنوى وى به خصوص پس از رحلت ميرزاى بزرگ در سال 1312ق، پى برده بودند نسبت به پذيرش مرجعيت، به آن فقيه وارسته، اصرار مى‌كردند. ايشان سرانجام با احساس مسئوليت در قبال سرنوشت اسلام و مسلمين، به اين بارگران تن سپرد و با قبول مرجعيت جهان اسلام در رديف علمايى همچون [[آخوند خراسانى]](متوفاى 1329ق) و شيخ محمد طه نجفى(متوفاى 1323ق) و ديگر مراجع آن زمان جاى گرفت. وى بعد از رحلت [[آخوند خراسانى]] و آیت‌الله محمد طه نجفى، زعيم بزرگ جهان تشيع گرديد و به مثابه بزرگ‌ترين قدرت مذهبى و يگانه پاسدار حريم تشيع، حفظ كيان مسلمين را بر عهده گرفت. آن روز كه دشمنان اسلام، كمر به نابودى اسلام بسته بودند اين مرد بزرگ چونان مجاهدى نستوه و سياست‌مدارى فرزانه به صحنه آمد.
    آیت‌الله سید محمد کاظم یزدى، سیره علماى صالح گذشته را در زمینه مرجعیت رعایت مى‌کرد و با این‌که از بزرگ‌ترین علماى آن زمان به شمار مى‌آمد همواره از پذیرش این امر خطیر، دورى مى‌جست. مردم و علماى نجف که به مقام علمى و معنوى وى به خصوص پس از رحلت میرزاى بزرگ در سال 1312ق، پى برده بودند نسبت به پذیرش مرجعیت، به آن فقیه وارسته، اصرار می‌کردند. ایشان سرانجام با احساس مسئولیت در قبال سرنوشت اسلام و مسلمین، به این بارگران تن سپرد و با قبول مرجعیت جهان اسلام در ردیف علمایى همچون [[آخوند خراسانى]](متوفاى 1329ق) و شیخ محمد طه نجفى(متوفاى 1323ق) و دیگر مراجع آن زمان جاى گرفت. وى بعد از رحلت [[آخوند خراسانى]] و آیت‌الله محمد طه نجفى، زعیم بزرگ جهان تشیع گردید و به مثابه بزرگ‌ترین قدرت مذهبى و یگانه پاسدار حریم تشیع، حفظ کیان مسلمین را بر عهده گرفت. آن روز که دشمنان اسلام، کمر به نابودى اسلام بسته بودند این مرد بزرگ چونان مجاهدى نستوه و سیاستمدارى فرزانه به صحنه آمد.


    ==رابطه او با انقلاب مشروطه==
    ==رابطه او با انقلاب مشروطه==


    در سال 1324ق، انقلاب مشروطه در ايران به پيروزى رسيد. نخستين مجلس شوراى ملى ايران تأسيس شد، اختيارات شاه و دربار كاسته شد. مجلس شوراى ملى قوانينى براى حل مشكل‌هاى سياسى، اقتصادى، فرهنگى و آموزش كشور تدوين نمود.
    در سال 1324ق، انقلاب مشروطه در ایران به پیروزى رسید. نخستین مجلس شوراى ملى ایران تأسیس شد، اختیارات شاه و دربار کاسته شد. مجلس شوراى ملى قوانینى براى حل مشکل‌هاى سیاسى، اقتصادى، فرهنگى و آموزش کشور تدوین نمود.


    مراجع تقليد نجف از جمله [[آخوند خراسانى]]، شيخ عبدالله مازندرانى و ميرزا حسين تهرانى از ابتداى مشروطه به پشتيبانى آن بر آمدند. در ايران نيز آیت‌الله سيد محمد طباطبايى و آیت‌الله سيد عبدالله بهبهانى، رهبرى نهضت مشروطه را بر عهده داشتند. اما گروهى از مراجع تقليد و مجتهدان پس از مدتى كه عملكرد روشن‌فكران غرب‌زده و برخى از نمايندگان مجلس را در مخالفت با مذهب مشاهده نمودند، خواستار مشروطه مشروعه شدند. آیت‌الله شيخ فضل الله نورى رهبرى مجتهدان هوادار مشروطه مشروعه را در ايران كه تعدادشان به بيست مى‌رسيد به عهده داشت. آیت‌الله سيد محمد كاظم يزدى نيز جزو اين گروه بود. وى خواستار برپايى حكومت اسلامى و نظام مشروطه موافق با شرع اسلام بود. او از ابتدا سكوت كرد، زيرا سه تن از مراجع تقليد نجف، پشتيبان مشروعه بودند.
    مراجع تقلید نجف از جمله [[آخوند خراسانى]]، شیخ عبدالله مازندرانى و میرزا حسین تهرانى از ابتداى مشروطه به پشتیبانى آن بر آمدند. در ایران نیز آیت‌الله سید محمد طباطبایى و آیت‌الله سید عبدالله بهبهانى، رهبرى نهضت مشروطه را بر عهده داشتند. اما گروهى از مراجع تقلید و مجتهدان پس از مدتى که عملکرد روشن‌فکران غرب‌زده و برخى از نمایندگان مجلس را در مخالفت با مذهب مشاهده نمودند، خواستار مشروطه مشروعه شدند. آیت‌الله شیخ فضل‌الله نورى رهبرى مجتهدان هوادار مشروطه مشروعه را در ایران که تعدادشان به بیست مى‌رسید به عهده داشت. آیت‌الله سید محمد کاظم یزدى نیز جزو این گروه بود. وى خواستار برپایى حکومت اسلامى و نظام مشروطه موافق با شرع اسلام بود. او از ابتدا سکوت کرد، زیرا سه تن از مراجع تقلید نجف، پشتیبان مشروعه بودند.


    موافقت عده‌اى از عالمان سرشناس نظير آيات والا مقام خراسانى، بهبهانى، طباطبايى، عبدالله مازندرانى و ميرزا حسين تهرانى با مشروطيت، فقط نوعى همراهى و هم‌كارى با به اصطلاح روشن‌فكران، در مبارزه با حكومت ظالمانه بود و در واقع حضور علماى طراز اول، پاى مردم را به صحنه كشيد و انقلاب را در فراز و نشيب‌ها يارى كرد. وگرنه روشن‌فكران در هيچ دوره، قدرتى هم‌پاى قدرت علماى دين و مذهب نداشته‌اند كه بتوانند ملت را با سياست‌ها و اهداف خويش همراه سازند.
    موافقت عده‌اى از عالمان سرشناس نظیر آیات والا مقام خراسانى، بهبهانى، طباطبایى، عبدالله مازندرانى و میرزا حسین تهرانى با مشروطیت، فقط نوعى همراهى و هم‌کارى با به اصطلاح روشن‌فکران، در مبارزه با حکومت ظالمانه بود و در واقع حضور علماى طراز اول، پاى مردم را به صحنه کشید و انقلاب را در فراز و نشیب‌ها یارى کرد. وگرنه روشن‌فکران در هیچ دوره، قدرتى هم‌پاى قدرت علماى دین و مذهب نداشته‌اند که بتوانند ملت را با سیاست‌ها و اهداف خویش همراه سازند.


    علماى موافق مشروطه هر چند قصد اصلاح داشتند و درصدد تغيير اوضاع به نفع اسلام بودند اما آیت‌الله سيد محمد كاظم يزدى، دستى پنهان را مى‌ديد كه از آغاز، مشروطيت را از مشروعيت جدا مى‌كرد و براى دين و دين‌دارن نقشى در سياست قائل نبود. آن فقيه دورانديش به جمعى از شاگردانش گفته بود: عاقبت مشروطه را تاريك مى‌بينم، چون آقايان به اسلام و روحانيت رحم نخواهند كرد. مى‌بينم روزى را كه عمامه از سر روحانيت برداشته، آنان را از صحنه كنار خواهند زد.
    علماى موافق مشروطه هر چند قصد اصلاح داشتند و درصدد تغییر اوضاع به نفع اسلام بودند اما آیت‌الله سید محمد کاظم یزدى، دستى پنهان را مى‌دید که از آغاز، مشروطیت را از مشروعیت جدا مى‌کرد و براى دین و دین‌دارن نقشى در سیاست قائل نبود. آن فقیه دوراندیش به جمعى از شاگردانش گفته بود: عاقبت مشروطه را تاریک مى‌بینم، چون آقایان به اسلام و روحانیت رحم نخواهند کرد. مى‌بینم روزى را که عمامه از سر روحانیت برداشته، آنان را از صحنه کنار خواهند زد.


    بعد از اعلان قانون اساسى در دولت عثمانى، آیت‌الله سيد محمد كاظم يزدى به مخالفت با آن برخاست و به سخت‌گيرى و آزار و اذيت مسلمانان از سوى آن دولت اعتراض نمود؛ به‌طورى كه حكومت عثمانى او را به تبعيد خارج از عراق تهديد كرد.
    بعد از اعلان قانون اساسى در دولت عثمانى، آیت‌الله سید محمد کاظم یزدى به مخالفت با آن برخاست و به سخت‌گیرى و آزار و اذیت مسلمانان از سوى آن دولت اعتراض نمود؛ به‌طورى که حکومت عثمانى او را به تبعید خارج از عراق تهدید کرد.


    بعضى از مشروطه‌خواهان ايرانى، فرصت را غنيمت شمرده، از طريق ارسال تلگراف به استانبول، تهمت‌هاى ناروايى به او نسبت داده، به اين اميد كه از ناحيه حكومت عثمانى در حق وى سخت‌گيرى شود و مورد آزار و اذيت قرار گيرد.
    بعضى از مشروطه‌خواهان ایرانى، فرصت را غنیمت شمرده، از طریق ارسال تلگراف به استانبول، تهمت‌هاى ناروایى به او نسبت داده، به این امید که از ناحیه حکومت عثمانى در حق وى سخت‌گیرى شود و مورد آزار و اذیت قرار گیرد.


    اهميت موضع‌گيرى سيد در برابر خودى‌هاى دگرانديش وقتى آشكار مى‌شود كه بدانيم يكى از رهبران تُرك تلاش نمود تا شايد بتواند با اقداماتش او را از نظرش منصرف سازد تا وى دست از مخالفت با قانون اساسى دولت عثمانى بردارد. از همين رو در نجف اشرف به زيارت سيد شتافت و از او خواست كه با فتوايش قانون اساسى آنان را مورد تأييد قرار دهد. سيد پس از اندكى درنگ جواب داد: «شعار شما شعار غربى و قانون شما، گرفته شده از بيگانه است. اينها كه از آزادى و دموكراسى دم مى‌زنند در پوشش مظاهر غربى، جز نابودى اسلام چيزى در سر ندارند.» مجاهد بيدار:  
    اهمیت موضع‌گیرى سید در برابر خودى‌هاى دگراندیش وقتى آشکار مى‌شود که بدانیم یکى از رهبران تُرک تلاش نمود تا شاید بتواند با اقداماتش او را از نظرش منصرف سازد تا وى دست از مخالفت با قانون اساسى دولت عثمانى بردارد. از همین رو در نجف اشرف به زیارت سید شتافت و از او خواست که با فتوایش قانون اساسى آنان را مورد تأیید قرار دهد. سید پس از اندکى درنگ جواب داد: «شعار شما شعار غربى و قانون شما، گرفته شده از بیگانه است. اینها که از آزادى و دموکراسى دم مى‌زنند در پوشش مظاهر غربى، جز نابودى اسلام چیزى در سر ندارند.» مجاهد بیدار:  


    زمانى كه ايتاليا نيروهايش را براى اشغال كشور ليبى به حركت درآورد و مى‌رفت تا بخش عظيمى از ممالك اسلامى به اشغال بيگانگان درآيد، اين مرجع عالى‌مقام، فتواى تاريخى و سرنوشت ساز خود را درباره وضعيت مسلمانان جهان صادر كرد؛ فتواى جهاد ايشان چنين بود:
    زمانى که ایتالیا نیروهایش را براى اشغال کشور لیبى به حرکت درآورد و مى‌رفت تا بخش عظیمى از ممالک اسلامى به اشغال بیگانگان درآید، این مرجع عالى‌مقام، فتواى تاریخى و سرنوشت ساز خود را درباره وضعیت مسلمانان جهان صادر کرد؛ فتواى جهاد ایشان چنین بود:


    ==فتوای جهاد==
    ==فتوای جهاد==


    بسم الله الرحمن الرحيم
    بسم الله الرحمن الرحیم


    در اين ايام كه دول اروپايى مانند ايتاليا به طرابلس غرب(ليبى) حمله نموده و از طرفى روس‌ها شمال ايران را با قواى خود اشغال كرده‌اند و انگليسى‌ها نيز نيروهاى خود را در جنوب ايران پياده كرده‌اند و اسلام را در معرض خطر نابوى قرار داده‌اند، بر عموم مسلمين از عرب و ايرانى، واجب است كه خود را براى عقب راندن كفار از ممالك اسلامى مهيا سازند و از بذل جان و مال در راه بيرون راندن نيروهاى ايتاليا از طرابلس غرب و اخراج قواى روسى و انگليسى از ايران، هيچ فروگذار نكنند، زيرا اين عمل از مهم‌ترين فرايض اسلامى است، تا به يارى خداوند دو مملكت اسلامى از تهاجم صليبى‌ها محفوظ بماند.
    در این ایام که دول اروپایى مانند ایتالیا به طرابلس غرب(لیبى) حمله نموده و از طرفى روس‌ها شمال ایران را با قواى خود اشغال کرده‌اند و انگلیسى‌ها نیز نیروهاى خود را در جنوب ایران پیاده کرده‌اند و اسلام را در معرض خطر نابوى قرار داده‌اند، بر عموم مسلمین از عرب و ایرانى، واجب است که خود را براى عقب راندن کفار از ممالک اسلامى مهیا سازند و از بذل جان و مال در راه بیرون راندن نیروهاى ایتالیا از طرابلس غرب و اخراج قواى روسى و انگلیسى از ایران، هیچ فروگذار نکنند، زیرا این عمل از مهم‌ترین فرایض اسلامى است، تا به یارى خداوند دو مملکت اسلامى از تهاجم صلیبى‌ها محفوظ بماند.


    در سال 1914م(1332ق) هم‌زمان با جنگ جهانى اول، انگلستان عليه امپراتور عثمانى اعلان جنگ داد و دامنه جنگ به كشور اسلامى عراق كشيده شد. انگليس براى تصرف بصره در شط العرب نيرو پياده كرد. آیت‌الله سيد محمد كاظم يزدى با فتواى خود مبنى بر وجوب جهاد، مسلمانان را به جهاد عليه كفار انگليس ترغيب مى‌كرد. در اين‌جا بخشى از فتواى آن فقيه مبارز را مى‌آوريم تا خوانندگان را با روحيه ضد استعمارى آن بزرگ‌مرد تاريخ آشنا سازيم: «... فتواى ما مبنى بر دفاع در مقابل هجوم كفار بر بلاد مسلمين در همه جا پخش شده است. از آن‌جا كه دشمن نزديك شده و كار سخت بالا گرفته و مشكلات زيادى پديد آورده است، بر هر كس لازم است در عقب راندن قواى دشمن و سعى در حفظ حدود و ثغور اسلام، با همه امكاناتى كه دارد غفلت نورزد...». بعد از ابلاغ فتواى جهاد، جمع زيادى از علما به سوى جبهه‌هاى جنگ شتافتند؛ از جمله سيد محمد يزدى فرزند ارشد آیت‌الله يزدى، با حضور در جبهه، رشادت خاصى از خود نشان داد و سرانجام نيز به درجه رفيع شهادت نايل گشت.
    در سال 1914م(1332ق) هم‌زمان با جنگ جهانى اول، انگلستان علیه امپراتور عثمانى اعلان جنگ داد و دامنه جنگ به کشور اسلامى عراق کشیده شد. انگلیس براى تصرف بصره در شط العرب نیرو پیاده کرد. آیت‌الله سید محمد کاظم یزدى با فتواى خود مبنى بر وجوب جهاد، مسلمانان را به جهاد علیه کفار انگلیس ترغیب مى‌کرد. در این‌جا بخشى از فتواى آن فقیه مبارز را مى‌آوریم تا خوانندگان را با روحیه ضد استعمارى آن بزرگ‌مرد تاریخ آشنا سازیم: «... فتواى ما مبنى بر دفاع در مقابل هجوم کفار بر بلاد مسلمین در همه جا پخش شده است. از آن‌جا که دشمن نزدیک شده و کار سخت بالا گرفته و مشکلات زیادى پدید آورده است، بر هر کس لازم است در عقب راندن قواى دشمن و سعى در حفظ حدود و ثغور اسلام، با همه امکاناتى که دارد غفلت نورزد...». بعد از ابلاغ فتواى جهاد، جمع زیادى از علما به سوى جبهه‌هاى جنگ شتافتند؛ از جمله سید محمد یزدى فرزند ارشد آیت‌الله یزدى، با حضور در جبهه، رشادت خاصى از خود نشان داد و سرانجام نیز به درجه رفیع شهادت نایل گشت.


    ==باقیات و صالحات==
    ==باقیات و صالحات==


    عالم پرهيزگار، آیت‌الله يزدى در طول عمر مبارك خود، آثار زيادى را به يادگار گذاشت و كمك‌هاى بسيارى به بى‌سرپرستان و يتيمان مبذول داشت. وى در عمران شهرها و روستاها به‌ويژه در ساخت مسجد، حمام و كاروان‌سرا، همتى والا و نسبت به رسيدگى به امور حوزه‌هاى علميه و طلاب علوم دينى، عنايت خاصى داشت و بناهاى زيادى را بنياد نهاد كه مهم‌ترين آنها، مدرسه علميه و كتابخانه ايشان در نجف اشرف است. اولين مدرسه، معروف به مدرسه سيد در خيابانى بين خيابان رسول و بازار حويش قرار دارد و دومين مدرسه نيز در محله العماره واقع شده است.
    عالم پرهیزگار، آیت‌الله یزدى در طول عمر مبارک خود، آثار زیادى را به یادگار گذاشت و کمک‌هاى بسیارى به بى‌سرپرستان و یتیمان مبذول داشت. وى در عمران شهرها و روستاها به‌ویژه در ساخت مسجد، حمام و کاروان‌سرا، همتى والا و نسبت به رسیدگى به امور حوزه‌هاى علمیه و طلاب علوم دینى، عنایت خاصى داشت و بناهاى زیادى را بنیاد نهاد که مهم‌ترین آنها، مدرسه علمیه و کتابخانه ایشان در نجف اشرف است. اولین مدرسه، معروف به مدرسه سید در خیابانى بین خیابان رسول و بازار حویش قرار دارد و دومین مدرسه نیز در محله العماره واقع شده است.


    ==فرزندان==
    ==فرزندان==


    آیت‌الله سيد محمد كاظم يزدى، داراى شش فرزند پسر بود كه همگى از علما و فضلا به شمار مى‌آمدند. اسامى آنان بدين شرح است:
    آیت‌الله سید محمد کاظم یزدى، داراى شش فرزند پسر بود که همگى از علما و فضلا به شمار مى‌آمدند. اسامى آنان بدین شرح است:


    # عالم مجاهد سيد محمد يزدى كه در ميدان نبرد با استعمار، شربت شهادت نوشيد.
    # عالم مجاهد سید محمد یزدى که در میدان نبرد با استعمار، شربت شهادت نوشید.
    # سيد احمد.
    # سید احمد.
    # سيد محسن.
    # سید محسن.
    # سيد محمود.
    # سید محمود.
    # آقا سيد على.
    # آقا سید على.
    # سيد اسد الله.
    # سید اسدالله.


    ==اوصيا==
    ==اوصیا==


    آیت‌الله سيد محمد كاظم يزدى با حضور رؤسا، بزرگان نجف و اولاد و بستگان خود چهار وصى معين كرد كه عبارتند از:
    آیت‌الله سید محمد کاظم یزدى با حضور رؤسا، بزرگان نجف و اولاد و بستگان خود چهار وصى معین کرد که عبارتند از:


    # آیت‌الله شيخ احمد كاشف الغطا.
    # آیت‌الله شیخ احمد کاشف الغطا.
    # علامه [[آل کاشف‌الغطاء، محمدحسین|شيخ محمد حسين كاشف الغطا]] .
    # علامه [[آل کاشف‌الغطاء، محمدحسین|شیخ محمدحسین کاشف الغطا]].
    # آیت‌الله آقا ميرزا محمود تبريزى.  
    # آیت‌الله آقا میرزا محمود تبریزى.  
    # آیت‌الله آقا شيخ على مازندرانى.
    # آیت‌الله آقا شیخ على مازندرانى.


    بر اساس وصيت سيد اين چهار تن موظف شدند كه تمام موجودى وجوهات شرعى اعم از سهم امام(ع)، سهم سادات، كفارات و مظالم را به مرجع تقليد بعدى تحويل دهند. گفتنى است در جلسه تعيين وصى يكى از نوادگان به سيد محمد كاظم عرض كرد: برخى نوادگان شما يتيم هستند و تحت سرپرستى شما بوده‌اند، خوب است چيزى براى آنها هم تعيين كنيد. سيد با آن كسالت جسمى و با صداى ضعيف و رنجور كه حكايت از عروجى نزديك داشت، فرمود: «نوادگان من اگر متدين هستند، خدا روزى آنها را مى‌رساند و اگر نه، چگونه از مالى كه از آن من نيست، به آنان كمك كنم
    بر اساس وصیت سید این چهار تن موظف شدند که تمام موجودى وجوهات شرعى اعم از سهم امام(ع)، سهم سادات، کفارات و مظالم را به مرجع تقلید بعدى تحویل دهند. گفتنى است در جلسه تعیین وصى یکى از نوادگان به سید محمد کاظم عرض کرد: برخى نوادگان شما یتیم هستند و تحت سرپرستى شما بوده‌اند، خوب است چیزى براى آنها هم تعیین کنید. سید با آن کسالت جسمى و با صداى ضعیف و رنجور که حکایت از عروجى نزدیک داشت، فرمود: «نوادگان من اگر متدین هستند، خدا روزى آنها را مى‌رساند و اگر نه، چگونه از مالى که از آن من نیست، به آنان کمک کنم


    ==تأليفات==
    ==وفات==


    آثار زيادى از فقيه نام‌دار شيعه، آیت‌الله يزدى به يادگار مانده كه حاصل تلاش سال‌هاى متمادى وى بوده است. برخى از آنها در زمان حياتشان جمع‌آورى و تدوين شده و برخى نيز بعد از آن بزرگوار، به همت شاگردانش به چاپ رسيده كه به شرح زير است:
    دوران زندگى او رو به پایان بود. دیگر این سرا گنجایش روح بلند سید را نداشت. سیدى که عمرى را در مظلومیت به سر برده، اینک در بستر افتاده، با همگان وداع مى‌کرد. او قصد هجرت داشت. ماه رجب فرا رسید. سید آن روزها قرآن بیشتر تلاوت مى‌کرد و همواره ذکر مى‌گفت.
     
    هر چه از ماه رجب مى‌گذشت حال سید رو به وخامت مى‌گذاشت و رنگ رخسارش زردتر مى‌شد. این وضع تا شب سه شنبه 28 ماه رجب سال 1337ق، ادامه داشت. سرانجام نزدیک طلوع فجر، خورشید فقاهت، ایثار، زهد و مردانگى غروب کرد و به ملکوت اعلى پیوست. فرزندش حضرت آیت‌الله سید على یزدى، بر جنازه پدر نماز خواند و بدن مبارک را در صحن مطهر [[علی بن ابی‎طالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]]، در ایوان کبیر پشت جامع عمران، جنب در طوسى، پشت سر مبارک [[علی بن ابی‎طالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] و در جوار پسر شهیدش به خاک سپردند.
     
    ==آثار==
     
    آثار زیادى از فقیه نام‌دار شیعه، آیت‌الله یزدى به یادگار مانده که حاصل تلاش سال‌هاى متمادى وى بوده است. برخى از آنها در زمان حیاتشان جمع‌آورى و تدوین شده و برخى نیز بعد از آن بزرگوار، به همت شاگردانش به چاپ رسیده که به شرح زیر است:


    # العروة الوثقى.
    # العروة الوثقى.
    # حاشيه بر مكاسب.
    # حاشیه بر مکاسب.
    # رسالة فى التعادل و التراجيح.  
    # رسالة فى التعادل و التراجیح.  
    # الصحيفة الكاظمية.
    # الصحیفة الکاظمیة.
    # السؤال و الجواب.
    # السؤال و الجواب.
    # رساله اجتماع امر و نهى.
    # رساله اجتماع امر و نهى.


    العروة الوثقى، مهم‌ترين تأليف و ارزنده‌ترين كتاب فقهى آیت‌الله سيد محمد كاظم يزدى به حساب مى‌آيد. اين اثر فقهى به حدى معروف است كه مؤلف آن نزد همگان، به خصوص علما و فضلاى حوزه‌هاى علميه به صاحب عروة شناخته مى‌شود. كتاب مزبور دربرگيرنده ابواب مختلف فقه است و احكام و مسائل شرعى را بيان مى‌كند. اين اثر در مجموع، محتوى 3260 مساله و در سه جلد تاليف شده است.
    العروة الوثقى، مهم‌ترین تألیف و ارزنده‌ترین کتاب فقهى آیت‌الله سید محمد کاظم یزدى به حساب مى‌آید. این اثر فقهى به حدى معروف است که مؤلف آن نزد همگان، به خصوص علما و فضلاى حوزه‌هاى علمیه به صاحب عروة شناخته مى‌شود. کتاب مزبور دربرگیرنده ابواب مختلف فقه است و احکام و مسائل شرعى را بیان مى‌کند. این اثر در مجموع، محتوى 3260 مسأله و در سه جلد تألیف شده است.
     
    مسائل کتاب به نحوى ترتیب یافته که دست‌یابى به آنها بسیار آسان و همواره مورد توجه مراجع تقلید بوده است و بسیارى از مراجع بزرگ بر آن حاشیه یا شرح نوشته‌اند.
     
    در مقدمه کتاب «مستمسک العروة الوثقى» تألیف آیت‌الله [[حکیم، سید محسن|سید محسن طباطبایى حکیم]] که اولین شرح بر «العروة الوثقى» مى‌باشد آمده است: کتاب پرارزش عروة الوثقى از حیث دقت و تحقیق، به‌گونه‌اى است که در حوزه‌ها محور درسى بسیارى از فقها قرار مى‌گیرد، با اینکه قبل از آن محور درس‌هاى فقهى علما، کتاب «[[شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام (تحقیق بقال)|شرایع الاسلام]]» و «تبصرة المتعلمین» بود اما با ظهور کتاب عروة الوثقى، این کتاب ارزش‌مند محور درسى حوزه‌هاى علمیه گردیده و شروح و تعلیقات زیادى بر آن نگاشته شده است...
     
    == منابع مقاله ==
    #اعیان الشیعه، [[امین، سید محسن|سید محسن امین]] عاملى، ج 10، ص 43.
    #مجله نور علم، دوره دوم،‌ش 3، ص 78 و85 و87،‌ش 12، نجوم.
    #فوائد الرضویه، [[قمی، عباس|شیخ عباس قمى]]، ج 2، ص 596.
    #فقهاى نام‌دار شیعه، عقیقى بخشایشى، ص402 و420.
    #احسن الودیعه، ج 1، ص 152و 153.
    #اختران تابناک، شیخ ذبیح‌الله محلاتى، ج 1، ص 389.
    #دوره علماء الشیعه فى مواجهة الاستعمار، ص 25 و64.
    #مستمسک العروة الوثقى، [[حکیم، سید محسن|سید محسن حکیم]]، مقدمه.
    #موسوعة العتبات المقدسة، ج 7، ص 167 و169.
    #معارف الرجال، محمد حرزالدین، ج 2، ص 326.
    #گلشن ابرار، مرتضى بذرافشان، ج 1، ص 445.
     
    {{سید محمد کاظم یزدی}}
    == وابسته‌ها ==
    {{وابسته‌ها}}
     
     
    [[مدارک العروة الوثقی فقه الشیعه: مباحث الاجتهاد و التقلید]]
     
    [[مدارك العروة الوثقی، فقه الشيعة: كتاب الطهارة]]
     
    [[مدارك العروة الوثقی، فقه الشيعة: كتاب الإجارة]]
     
    [[تحریر العروة الوثقی]]


    مسائل كتاب به نحوى ترتيب يافته كه دست‌يابى به آنها بسيار آسان و همواره مورد توجه مراجع تقليد بوده است و بسيارى از مراجع بزرگ بر آن حاشيه يا شرح نوشته‌اند.
    [[العروة الوثقی مع تعليقة السيد علي الحسيني السيستاني]]


    در مقدمه كتاب «مستمسك العروة الوثقى» تاليف آیت‌الله [[حکیم، محسن|سيد محسن طباطبايى حكيم]] كه اولين شرح بر «العروة الوثقى» مى‌باشد آمده است: كتاب پرارزش عروة الوثقى از حيث دقت و تحقيق، به‌گونه‌اى است كه در حوزه‌ها محور درسى بسيارى از فقها قرار مى‌گيرد، با اينكه قبل از آن محور درس‌هاى فقهى علما، كتاب «شرايع الاسلام» و «تبصرة المتعلمين» بود اما با ظهور كتاب عروة الوثقى، اين كتاب ارزش‌مند محور درسى حوزه‌هاى علميه گرديده و شروح و تعليقات زيادى بر آن نگاشته شده است...
    [[العروة الوثقی (مع تعلیقات الفاضل اللنکراني)]]


    ==وفات==
    [[ذخيرة العقبی في شرح العروة الوثقی]]
     
    [[تعلیقة استدلالیة علی العروة الوثقی]]
     
    [[تکملة العروة الوثقی]]


    دوران زندگى او رو به پايان بود. ديگر اين سرا گنجايش روح بلند سيد را نداشت. سيدى كه عمرى را در مظلوميت به سر برده، اينك در بستر افتاده، با همگان وداع مى‌كرد. او قصد هجرت داشت. ماه رجب فرا رسيد. سيد آن روزها قرآن بيشتر تلاوت مى‌كرد و همواره ذكر مى‌گفت.
    [[التنقیح في شرح العروة الوثقی]]


    هر چه از ماه رجب مى‌گذشت حال سيد رو به وخامت مى‌گذاشت و رنگ رخسارش زردتر مى‌شد. اين وضع تا شب سه شنبه 28 ماه رجب سال 1337ق، ادامه داشت. سرانجام نزديك طلوع فجر، خورشيد فقاهت، ايثار، زهد و مردانگى غروب كرد و به ملكوت اعلى پيوست. فرزندش حضرت آیت‌الله سيد على يزدى، بر جنازه پدر نماز خواند و بدن مبارك را در صحن مطهر حضرت على(ع)، در ايوان كبير پشت جامع عمران، جنب در طوسى، پشت سر مبارك حضرت على(ع) و در جوار پسر شهيدش به خاك سپردند.
    [[حاشیة المکاسب (یزدی)]]


    == منابع مقاله ==
    [[دلیل العروة الوثقی]]


    [[سؤال و جواب: استفتائات و آراء فقیه کبیر حاج سید محمدکاظم یزدی (طاب‌ثراه) صاحب عروة الوثقی]]


    #اعيان الشيعه، [[امین، محسن|سيد محسن امين]] عاملى، ج 10، ص 43.
    [[العروة الوثقی مع تعليقات عدة من الفقهاء العظام]]
    #مجله نور علم،دوره دوم، ش 3، ص 78 و85 و87، ش 12، نجوم.
    #فوائد الرضويه، [[قمی، عباس|شيخ عباس قمى]]، ج 2، ص 596.
    #فقهاى نام‌دار شيعه، عقيقى بخشايشى، ص402 و420.
    #احسن الوديعه، ج 1، ص 152و 153.
    #اختران تابناك، شيخ ذبيح الله محلاتى، ج 1، ص 389.
    #دوره علماء الشيعه فى مواجهة الاستعمار، ص 25 و64.
    #مستمسك العروة الوثقى، [[حکیم، محسن|سيد محسن حكيم]]، مقدمه.
    #موسوعة العتبات المقدسة، ج 7، ص 167 و169.
    #معارف الرجال، محمد حرز الدين، ج 2، ص 326.
    #گلشن ابرار، مرتضى بذرافشان، ج 1، ص 445.


    == وابسته‌ها ==
    [[العروة الوثقی (طبع قدیم، للسید الیزدی)]]
    {{وابسته‌ها}}
    [[مدارک العروة الوثقی فقه الشیعه: مباحث الاجتهاد و التقلید]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده


    [[تحریر العروة الوثقی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ايضاح الفتوی في شرح العروة الوثقی]]


    [[العروة الوثقی (مع تعلیقات الفاضل اللنکراني)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مقاليد الهدی في شرح العروة الوثقی الإجتهاد و التقليد]]


    [[تعلیقة استدلالیة علی العروة الوثقی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[العمل الأبقی في شرح العروة الوثقی]]


    [[تکملة العروة الوثقی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[غایه القصوی في ترجمه العروة الوثقی]]


    [[التنقیح في شرح العروة الوثقی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[کتاب الصلاة (محقق داماد)]]


    [[حاشیة المکاسب (یزدی)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: حاشيه نويس
    [[رساله شریفه مجمع الرسائل]]  


    [[دلیل العروة الوثقی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مدارک العروة (اشتهاردی)]]


    [[ سؤال و جواب: استفتائات و آراء فقیه کبیر حاج سید محمد کاظم یزدی (طاب ثراه) صاحب عروة الوثقی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مدارک العروة]]


    [[العروة الوثقی فیما تعم به البلوی (محشی، چاپ جامعه مدرسین)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مستمسک العروة الوثقی]]


    [[العروة الوثقی (طبع قدیم، للسید الیزدی)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مصباح الهدی في شرح العروة الوثقی]]


    [[العمل الأبقی في شرح العروة الوثقی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[المعالم الزلفی في شرح العروة الوثقی]]


    [[غایه القصوی في ترجمه العروة الوثقی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[محصل المطالب في تعليقات المكاسب]]


    [[کتاب الصلاة (محقق داماد)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[المعالم المأثورة]]


    [[رساله شریفه مجمع الرسائل]] / نوع اثر: کتاب / نقش: حاشيه نويس
    [[مهذب الأحکام]]


    [[مدارک العروة (اشتهاردی)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[نجاة العباد (المحشی)]]  


    [[مدارک العروة]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[تعلیقة علی العروة الوثقی]]


    [[مستمسک العروة الوثقی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[تعالیق مبسوطة علی العروة الوثقی]]


    [[مصباح الهدی في شرح العروة الوثقی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[الغایة القصوی في التعلیق علی العروة الوثقی - کتاب المضاربة]]


    [[المعالم الزلفی في شرح العروة الوثقی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[الغایة القصوی في التعلیق علی العروة الوثقی - کتاب الاجارة]]


    [[المعالم المأثورة]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[الغایة القصوی في تعلیق علی العروة الوثقی - کتاب الخمس]]


    [[مهذب الأحکام]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[الغایة القصوی في تعلیق علی العروة الوثقی - کتاب الصوم]]


    [[نجاة العباد (المحشی)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: حاشيه نويس
    [[کتاب الخمس (منتظری)]]


    [[تعلیقة علی العروة الوثقی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[الخمس في الشریعة الإسلامیة الغراء]]


    [[تعالیق مبسوطة علی العروة الوثقی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[تنقيح مباني العروة (كتاب الصوم)]]


    [[الغایة القصوی في التعلیق علی العروة الوثقی - کتاب المضاربة]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[الصوم في الشریعة الإسلامیة الغراء]]


    [[الغایة القصوی في التعلیق علی العروة الوثقی - کتاب الاجارة]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[تنقيح مباني العروة (تبریزی)]]


    [[الغایة القصوی في تعلیق علی العروة الوثقی - کتاب الخمس]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مدارك العروة الوثقی، فقه الشيعة: كتاب الخمس]]


    [[الغایة القصوی في تعلیق علی العروة الوثقی - کتاب الصوم]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[الزکاة في الشریعة الإسلامیة الغراء]]


    [[کتاب الخمس (منتظری)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مدارك العروة الوثقی، فقه الشيعة: كتاب الطهارة]]


    [[الخمس في الشریعة الإسلامیة الغراء]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[بیان الفقه في شرح العروة الوثقی: الاجتهاد و التقلید]]


    [[تنقیح مبانی العروة]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[شرح العروة الوثقی]]


    [[الصوم في الشریعة الإسلامیة الغراء]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[التعليقة على العروة الوثقى (منتظری)]]


    [[تنقیح مباني العروة]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[الهی‌نامه، بستان راز و گلستان نیاز]]


    [[مدارک العروة الوثقی فقه الشیعة: کتاب الخمس و الأنفال]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[فقه المضاربة]]


    [[الزکاة في الشریعة الإسلامیة الغراء]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[کتاب نکاح]]


    [[مدارک العروة الوثقی فقه الشیعة: کتاب الإجارة]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[حاشیه کتاب المکاسب]]


    [[بیان الفقه في شرح العروة الوثقی: الاجتهاد و التقلید]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[العروة الوثقی مع تعلیقات (خمینی، خویی، گلپایگانی، مکارم)]]


    [[شرح العروة الوثقی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[سند العروة الوثقی، كتاب الإجتهاد و التقلید]]


    [[التعلیقة علی العروة الوثقی (منتظری)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[سند العروة الوثقی - كتاب الصلاة]]


    [[فقه المضاربة]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[سند العروة الوثقی، كتاب الطهارة]]


    [[کتاب نکاح]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[سند العروة الوثقی، كتاب الحج]]


    [[العروة الوثقی مع تعلیقات (خمینی، خویی، گلپایگانی، مکارم)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[سند العروة الوثقی -كتاب النکاح]]


    [[سند العروة الوثقی - کتاب الحج]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[سند العروة الوثقی، صلاة المسافر]]


    [[سند العروة الوثقی - کتاب الطهارة]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[كتاب الزكاة (منتظری)]]


    [[سند العروة الوثقی – صلاه المسافر]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[التعارض (یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم)]]


    [[کتاب الزکاة (منتظری)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[العروة الوثقی مع تعالیق الإمام الخمیني]]


    [[التعارض (یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[حاشیة فرائد الأصول]]  


    [[العروة الوثقی مع تعالیق الإمام الخمیني]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[القول الرشيد في الإجتهاد و التقليد]]


    [[حاشیة فرائد الأصول]] / نوع اثر: کتاب / نقش: محاضر
    [[الغایة القصوی في التعلیق علی العروة الوثقی (کتاب الاجتهاد و التقلید)]]


    [[ الـقول الرشید في الاجتهاد و التقلید]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[حاشیة رسائل شيخ انصاري (ساباطی يزدی)]]  


    [[ الغایة القصوی في التعلیق علی العروة الوثقی (کتاب الاجتهاد و التقلید)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مجموعة الرسائل الأصولیة]]


    [[حاشیة رسائل شیخ انصاری (ساباطی یزدی، عبدالرسول)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: محاضر
    [[القواعد الأصولیة و الفقهیة فی المستمسک]]


    [[مجموعة الرسائل الأصولیة]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[تحلیل العروة: بحث الاجتهاد و التقلید]]


    [[القواعد الأصولیة و الفقهیة فی المستمسک]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[رسالة في فروع العلم الإجمالي]]


    [[تحلیل العروة: بحث الاجتهاد و التقلید]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مقاليد الهدی في شرح العروة الوثقی الإجتهاد و التقليد]]


    [[رسالة في فروع العلم الإجمالي]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[الجوهر النضید في شرح فروع التقلید من کتاب العروة الوثقی]]


    [[مقالید الهدی في شرح العروة الوثقی الاجتهاد و التقلید]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[العروه الوثقی و التعلیقات علیها]]


    [[الجوهر النضید في شرح فروع التقلید من کتاب العروة الوثقی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[العروة الوثقی (کاظم یزدی)]]


    [[ذخیرة العقبی في شرح العروة الوثقی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[الغایة القصوی لمن رام التمسک بالعروة الوثقی]]


    [[العروه الوثقی و التعلیقات علیها]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[تنقيح مباني العروة: كتاب الصلاة]]


    [[العروة الوثقی (کاظم یزدی)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[تنقیح مباني الحج]]


    [[تنقیح مباني الحج]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[تنقيح مباني العروة: كتاب الزكاة و الخمس]]  


    [[التعلیقات علی کتاب العروة الوثقی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[التعلیقات علی کتاب العروة الوثقی]]


    [[مفتاح البصیره فی فقه الشریعه]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مفتاح البصيرة في فقه الشريعة (مدارك العروة الوثقی)]]


    [[تنقیح مباني العروة]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[تنقيح مباني العروة (كتاب الطهارة)]]


    [[تنقیح مباني العروة]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[تنقيح مباني العروة: كتاب الحج]]


    [[حاشیه کتاب المکاسب (طبع جدید)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[حاشیه کتاب المکاسب (طبع جدید)]]


    [[العروة الوثقی (مع حاشیة السید صادق الشیرازی)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[العروة الوثقی (مع حاشیة السید صادق الشیرازی)]]


    [[حواشی و تعلیقات علی العروه الوثقی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[حواشي و تعليقات علی العروة الوثقی]]


    [[حقیقة الشریعة فی فقه العروة]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[حقیقة الشریعة فی فقه العروة]]


    [[ طهاره النساء فی احکام الدماء: شرح علی العروه الوثقی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[كتاب الطهارة (طاهری اصفهانی)]]


    [[ الغایه القصوی لمن رام التمسک بالعروه الوثقی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[طهاره النساء فی احکام الدماء: شرح علی العروه الوثقی]]


    [[رسالة في منجزات المریض (طبع جدید)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[رسالة في منجزات المریض (طبع جدید)]]


    [[ الحاشیة علی العروة الوثقی (مظاهری)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[الحاشية علی العروة الوثقى]]


    [[العروة الوثقی مع تعلیقات الموسوي الأردبیلي]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[العروة الوثقی (موسوی اردبیلی)]]


    [[ تعليقة علی کتاب العروة الوثقی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[تعليقة علی کتاب العروة الوثقی]]


    [[تعليقة علی (العروة الوثقی)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[تعليقة علی (العروة الوثقی)]]


    [[هداية الناسکين من الحجاج و المعتمرين من رسالة نجاة العباد]] / نوع اثر: کتاب / نقش: حاشيه نويس
    [[هداية الناسکين من الحجاج و المعتمرين من رسالة نجاة العباد]]  


    [[العروة الوثقى مع تعاليق الإمام الخميني (موسوعه جلد 24)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[العروة الوثقى مع تعاليق الإمام الخميني (موسوعه جلد 24)]]


    [[سه رساله؛ همراه با دوازده مقاله و اثر مکتوب در شرح حال و شرح آثار ايشان]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[سه رساله]]  


    [[رساله في حکم الظن في الصلاة و بيان کيفية صلاة الإحتياط]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[رساله في حکم الظن في الصلاة و بيان کيفية صلاة الإحتياط]]


    [[مصادر الاجتهاد و مبانی الاستنباط عند الامامیة]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مصادر الاجتهاد و مبانی الاستنباط عند الامامیة]]


    [[حاشیة کتاب المکاسب]] / نوع اثر: کتاب / نقش: حاشيه نويس
    [[حاشية كتاب المكاسب]]


    [[العروة الوثقی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[العروة الوثقی]]


    [[تنقیح مباني العروة]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[رسالة في منجزات المريض]]


    [[العروة الوثقی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[فراتر از روش «آزمون - ‌خطا»]]


    [[رده:زندگی‌نامه]]
    [[رده:زندگی‌نامه]]
    [[رده:مراجع تقلید]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۱۹ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۲۱:۴۷

    یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم
    نام یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم
    نام‌های دیگر س‍ی‍د م‍ح‍م‍د ک‍اظم‌ ی‍زدی‌

    طب‍اطب‍ای‍ی‌، م‍ح‍م‍دک‍اظم‌

    طب‍اطب‍ائ‍ی‌ ی‍زدی‌، م‍ح‍م‍دک‍اظم‌

    ک‍س‍ن‍وی‌، م‍ح‍م‍دک‍اظم

    م‍ح‍م‍دک‍اظم‌ ی‍زدی‌

    نام پدر عبدالعظیم
    متولد 1247ق
    محل تولد روستای کسنویه یزد
    رحلت 1337 ق
    اساتید شیخ محمدباقر نجفى

    آیت‌الله سید محمدباقرموسوى خوانسارى

    آیت‌الله حاج میرزا هاشم خوانسارى

    برخی آثار مدارک العروة الوثقی فقه الشیعه: مباحث الاجتهاد و التقلید

    تحریر العروة الوثقی

    العروة الوثقی مع تعلیقة السید علی الحسینی السیستانی

    العروة الوثقی (مع تعلیقات الفاضل اللنکرانی)

    تعلیقة استدلالیة علی العروة الوثقی

    تکملة العروة الوثقی

    التنقیح فی شرح العروة الوثقی

    حاشیة المکاسب (یزدی)

    کد مؤلف AUTHORCODE00058AUTHORCODE


    سید محمدکاظم طباطبایی یزدى (۱۲۴۷-۱۳۳۷ق)، فقیه، مجتهد، مرجعیت عامه شیعه بعد از رحلت  آخوند خراسانی،  نویسنده کتاب العروة الوثقی

    ولادت

    در سال 1247ق، در روستای «کسنویه» یزد پا به عرصه گیتى نهاد. از همان زمان، بزرگى در چهره کوچکش نمایان بود و با تولدش، رشته‌هاى امید را در قلب پدر و مادر خویش محکم ساخت. پدرش به تبرک نام رسول خدا(ص) و با یاد امام هفتم شیعیان، او را محمدکاظم نام نهاد.

    صفحات زرین دانش، فضیلت و مبارزه به دست با کفایت مردان الهى رقم مى‌خورد. آنان چون خورشیدى بر تارک پرافتخار تاریخ درخشیده، پرتو نورشان گرمابخش جان‌هاى خسته است تا تحرکى دوباره یابد. به‌رغم شعار استعمارگران مبنى بر جدایى دین از سیاست، عالمان متعهد و دین‌پرور با حضور در میادین سیاست، مردانه از حقوق مظلومان و ستم‌دیدگان حمایت کردند. آنان در جبهه نبرد با کافران گاه تا مرز شهادت پیش رفته، قلم خویش را به مرکب خون سیراب کردند.

    بزرگ‌مرد دانش و جهاد آیت‌الله سید محمدکاظم یزدى از یک‌سو در جبهه مبارزه با جهل و از سویى در نبرد با کفار سرآمد عصر خویش بود. بر فقاهتش، کتاب عروة الوثقى و بر عرفانش، مناجات‌نامه بستان راز و گلستان نیاز و بر سیاستش، موضع‌گیرى روشن‌گرانه وى در انقلاب مشروطیت و هم‌گامى او با آیت‌الله شهید شیخ فضل‌الله نورى و نیز شهادت فرزندش در میدان نبرد، بهترین گواه است.

    تحصیلات

    سید محمدکاظم دوران کودکى و نوجوانى را پشت سر گذاشت و با تشویق‌هاى پدر و مهم‌تر از همه عنایت خاص خداوند به علوم دینى رو آورد و حوزه علمیه «دو منار» یزد، یعنى بزرگ‌ترین حوزه آن شهر، پذیراى آن نوجوان مخلص از دودمان پاک پیامبر(ص) شد. سید محمدکاظم مدت‌ها در درس ادبیات استاد ملا محمد ابراهیم اردکانى و زین‌العابدین عقدایى شرکت کرد و از آن دو بهره‌هاى فراوان برد.

    جدیت فراوانش در کسب علوم اهل‌بیت(ع) او را مورد توجه اساتید مدرسه قرار داد. پس از اتمام ادبیات عرب، در درس فقه و اصول آخوند ملا هادى یزدى که از علماى بزرگ آن زمان محسوب مى‌شد دوره سطح را به پایان رسانید. دیرى نپایید که مقام علمیش او را در زمره نزدیکان خاص استاد جاى داد. با توصیه استاد، در ضمن فراگیرى فقه و اصول، به تدریس ادبیات پرداخت. کیفیت تدریس و شیوه بیان او، سرانجام کار را بدانجا رساند که بعد از اندک زمانى سید محمد کاظم یزدى به مثابه یکى از اساتید حوزه علمیه یزد شناخته شد. جوان یزدى پس از مشورت با دو استادش، اردکانى و عقدایى، به امید بهره‌مندى از وجود مقدس امام هشتم(ع) راهى مشهد مقدس شد تا با استعانت از آن امام همام، به مقامات علمى و معنوى نایل آید.

    وى در مدت زمان کوتاهى، علم هیئت و ریاضى را آموخت و طولى نکشید که در زمره اساتید این علوم در آمد. حوزه علمیه اصفهان نیز دورانى به وجود استادى گران‌قدر چون سید محمدکاظم مفتخر گردید. وى با ورودش به اصفهان در مدرسه صدر سکونت گزید.

    اساتید

    سید محمدکاظم، ابتدا درس علامه شیخ محمدباقر نجفى فرزند شیخ محمدتقى نجفى، نویسنده کتاب «هدایة المسترشدین» را بر درس سایر علما ترجیح داد. و از محضر اساتیدى چون آیت‌الله سید محمدباقرموسوى خوانسارى و برادرش آیت‌الله حاج میرزا هاشم خوانسارى و آیت‌الله محمد جعفر آباده‌اى استفاده‌هاى فراوانى برد.

    مهاجرت به نجف

    سید محمدکاظم در سال 1281ق، با اجازه و معرفى استادش آیت‌الله شیخ محمدباقرنجفى، به همراه چند تن از علما به نجف اشرف هجرت کرد و در آن‌جا از محضر بزرگانى همچون آیت‌الله سید محمدحسن شیرازى (میرزاى بزرگ) صاحب حکم تحریم تنباکو، آیت‌الله شیخ راضى و آیت‌الله شیخ مهدى جعفرى و آیت‌الله شیخ مهدى آل کاشف الغطا استفاده‌هاى علمى و توشه معنوى فراوانى کسب نمود.

    استاد هیچ‌گاه از تدریس غافل نبود. وى بعد از هجرت میرزاى شیرازى به سامرا به‌طور رسمى حوزه درس خود را در نجف تشکیل داد و به تدریس دروس خارج فقه و اصول که مرحله نهایى تحصیلات حوزوى است، پرداخت. دیرى نپایید که شاگردان زیادى در درس ایشان حاضر شدند، به‌طورى که عدد آنان را تا دویست نفر ذکر کرده‌اند.

    شاگردان

    برخى از معروف‌ترین شاگردان وى عبارتند از: آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائرى یزدى(مؤسس حوزه علمیه قم)، آیت‌الله سید حسین بروجردى (مرجع تقلید شیعیان جهان)، آیت‌الله مجاهد سید حسن مدرس، آقا ضیاء عراقى، آیت‌الله حاج آقا حسین قمى، آیت‌الله سید عبدالحسین شرف‌الدین عاملى، آیت‌الله سید محمدتقى خوانسارى، آیت‌الله سید احمد خوانسارى، آیت‌الله شیخ محمدحسین کاشف الغطا، آیت‌الله شیخ احمد کاشف الغطا،، آیت‌الله شیخ محمدتقى بافقى، آیت‌الله میرزا مهدى آشتیانى و...

    مرجعیت

    استاد آیت‌الله یزدى، بر مباحث فقهى تسلط کامل داشت. از این‌رو مسائل مشکل و پیچیده فقهى را با بیانى روان و ساده و با استدلالى قوى، به طلاب عرضه مى‌کرد، به‌گونه‌اى که شاگردان فراوانى جذب شیوه درس وى شدند. آن‌گونه که مورخان نوشته‌اند وى با تسلط کامل و مهارت تحسین برانگیز و استدلال قوى به طرح نظرات خود مى‌پرداخت و ابواب مختلف فقهى را یکى پس از دیگرى به بهترین وجه و آسان‌ترین شیوه به پایان مى‌رساند.

    او بدون استدلال قوى و قانع کننده، از مباحث علمى نمى‌گذشت و به مثال‌هاى فراوان فقهى استشهاد مى‌کرد. وقتى شاگردان، اشکالات و سؤالات خود را مطرح یا در مثال‌هاى ایشان خدشه می‌کردند، با سعه صدر به سخن آنان گوش مى‌داد و با وقار خاص به آنان مى‌گفت: «این اشکال به ذهن من نیز آمده! آن‌گاه به اشکال جواب مى‌داد.»

    آیت‌الله سید محمد کاظم یزدى، سیره علماى صالح گذشته را در زمینه مرجعیت رعایت مى‌کرد و با این‌که از بزرگ‌ترین علماى آن زمان به شمار مى‌آمد همواره از پذیرش این امر خطیر، دورى مى‌جست. مردم و علماى نجف که به مقام علمى و معنوى وى به خصوص پس از رحلت میرزاى بزرگ در سال 1312ق، پى برده بودند نسبت به پذیرش مرجعیت، به آن فقیه وارسته، اصرار می‌کردند. ایشان سرانجام با احساس مسئولیت در قبال سرنوشت اسلام و مسلمین، به این بارگران تن سپرد و با قبول مرجعیت جهان اسلام در ردیف علمایى همچون آخوند خراسانى(متوفاى 1329ق) و شیخ محمد طه نجفى(متوفاى 1323ق) و دیگر مراجع آن زمان جاى گرفت. وى بعد از رحلت آخوند خراسانى و آیت‌الله محمد طه نجفى، زعیم بزرگ جهان تشیع گردید و به مثابه بزرگ‌ترین قدرت مذهبى و یگانه پاسدار حریم تشیع، حفظ کیان مسلمین را بر عهده گرفت. آن روز که دشمنان اسلام، کمر به نابودى اسلام بسته بودند این مرد بزرگ چونان مجاهدى نستوه و سیاستمدارى فرزانه به صحنه آمد.

    رابطه او با انقلاب مشروطه

    در سال 1324ق، انقلاب مشروطه در ایران به پیروزى رسید. نخستین مجلس شوراى ملى ایران تأسیس شد، اختیارات شاه و دربار کاسته شد. مجلس شوراى ملى قوانینى براى حل مشکل‌هاى سیاسى، اقتصادى، فرهنگى و آموزش کشور تدوین نمود.

    مراجع تقلید نجف از جمله آخوند خراسانى، شیخ عبدالله مازندرانى و میرزا حسین تهرانى از ابتداى مشروطه به پشتیبانى آن بر آمدند. در ایران نیز آیت‌الله سید محمد طباطبایى و آیت‌الله سید عبدالله بهبهانى، رهبرى نهضت مشروطه را بر عهده داشتند. اما گروهى از مراجع تقلید و مجتهدان پس از مدتى که عملکرد روشن‌فکران غرب‌زده و برخى از نمایندگان مجلس را در مخالفت با مذهب مشاهده نمودند، خواستار مشروطه مشروعه شدند. آیت‌الله شیخ فضل‌الله نورى رهبرى مجتهدان هوادار مشروطه مشروعه را در ایران که تعدادشان به بیست مى‌رسید به عهده داشت. آیت‌الله سید محمد کاظم یزدى نیز جزو این گروه بود. وى خواستار برپایى حکومت اسلامى و نظام مشروطه موافق با شرع اسلام بود. او از ابتدا سکوت کرد، زیرا سه تن از مراجع تقلید نجف، پشتیبان مشروعه بودند.

    موافقت عده‌اى از عالمان سرشناس نظیر آیات والا مقام خراسانى، بهبهانى، طباطبایى، عبدالله مازندرانى و میرزا حسین تهرانى با مشروطیت، فقط نوعى همراهى و هم‌کارى با به اصطلاح روشن‌فکران، در مبارزه با حکومت ظالمانه بود و در واقع حضور علماى طراز اول، پاى مردم را به صحنه کشید و انقلاب را در فراز و نشیب‌ها یارى کرد. وگرنه روشن‌فکران در هیچ دوره، قدرتى هم‌پاى قدرت علماى دین و مذهب نداشته‌اند که بتوانند ملت را با سیاست‌ها و اهداف خویش همراه سازند.

    علماى موافق مشروطه هر چند قصد اصلاح داشتند و درصدد تغییر اوضاع به نفع اسلام بودند اما آیت‌الله سید محمد کاظم یزدى، دستى پنهان را مى‌دید که از آغاز، مشروطیت را از مشروعیت جدا مى‌کرد و براى دین و دین‌دارن نقشى در سیاست قائل نبود. آن فقیه دوراندیش به جمعى از شاگردانش گفته بود: عاقبت مشروطه را تاریک مى‌بینم، چون آقایان به اسلام و روحانیت رحم نخواهند کرد. مى‌بینم روزى را که عمامه از سر روحانیت برداشته، آنان را از صحنه کنار خواهند زد.

    بعد از اعلان قانون اساسى در دولت عثمانى، آیت‌الله سید محمد کاظم یزدى به مخالفت با آن برخاست و به سخت‌گیرى و آزار و اذیت مسلمانان از سوى آن دولت اعتراض نمود؛ به‌طورى که حکومت عثمانى او را به تبعید خارج از عراق تهدید کرد.

    بعضى از مشروطه‌خواهان ایرانى، فرصت را غنیمت شمرده، از طریق ارسال تلگراف به استانبول، تهمت‌هاى ناروایى به او نسبت داده، به این امید که از ناحیه حکومت عثمانى در حق وى سخت‌گیرى شود و مورد آزار و اذیت قرار گیرد.

    اهمیت موضع‌گیرى سید در برابر خودى‌هاى دگراندیش وقتى آشکار مى‌شود که بدانیم یکى از رهبران تُرک تلاش نمود تا شاید بتواند با اقداماتش او را از نظرش منصرف سازد تا وى دست از مخالفت با قانون اساسى دولت عثمانى بردارد. از همین رو در نجف اشرف به زیارت سید شتافت و از او خواست که با فتوایش قانون اساسى آنان را مورد تأیید قرار دهد. سید پس از اندکى درنگ جواب داد: «شعار شما شعار غربى و قانون شما، گرفته شده از بیگانه است. اینها که از آزادى و دموکراسى دم مى‌زنند در پوشش مظاهر غربى، جز نابودى اسلام چیزى در سر ندارند.» مجاهد بیدار:

    زمانى که ایتالیا نیروهایش را براى اشغال کشور لیبى به حرکت درآورد و مى‌رفت تا بخش عظیمى از ممالک اسلامى به اشغال بیگانگان درآید، این مرجع عالى‌مقام، فتواى تاریخى و سرنوشت ساز خود را درباره وضعیت مسلمانان جهان صادر کرد؛ فتواى جهاد ایشان چنین بود:

    فتوای جهاد

    بسم الله الرحمن الرحیم

    در این ایام که دول اروپایى مانند ایتالیا به طرابلس غرب(لیبى) حمله نموده و از طرفى روس‌ها شمال ایران را با قواى خود اشغال کرده‌اند و انگلیسى‌ها نیز نیروهاى خود را در جنوب ایران پیاده کرده‌اند و اسلام را در معرض خطر نابوى قرار داده‌اند، بر عموم مسلمین از عرب و ایرانى، واجب است که خود را براى عقب راندن کفار از ممالک اسلامى مهیا سازند و از بذل جان و مال در راه بیرون راندن نیروهاى ایتالیا از طرابلس غرب و اخراج قواى روسى و انگلیسى از ایران، هیچ فروگذار نکنند، زیرا این عمل از مهم‌ترین فرایض اسلامى است، تا به یارى خداوند دو مملکت اسلامى از تهاجم صلیبى‌ها محفوظ بماند.

    در سال 1914م(1332ق) هم‌زمان با جنگ جهانى اول، انگلستان علیه امپراتور عثمانى اعلان جنگ داد و دامنه جنگ به کشور اسلامى عراق کشیده شد. انگلیس براى تصرف بصره در شط العرب نیرو پیاده کرد. آیت‌الله سید محمد کاظم یزدى با فتواى خود مبنى بر وجوب جهاد، مسلمانان را به جهاد علیه کفار انگلیس ترغیب مى‌کرد. در این‌جا بخشى از فتواى آن فقیه مبارز را مى‌آوریم تا خوانندگان را با روحیه ضد استعمارى آن بزرگ‌مرد تاریخ آشنا سازیم: «... فتواى ما مبنى بر دفاع در مقابل هجوم کفار بر بلاد مسلمین در همه جا پخش شده است. از آن‌جا که دشمن نزدیک شده و کار سخت بالا گرفته و مشکلات زیادى پدید آورده است، بر هر کس لازم است در عقب راندن قواى دشمن و سعى در حفظ حدود و ثغور اسلام، با همه امکاناتى که دارد غفلت نورزد...». بعد از ابلاغ فتواى جهاد، جمع زیادى از علما به سوى جبهه‌هاى جنگ شتافتند؛ از جمله سید محمد یزدى فرزند ارشد آیت‌الله یزدى، با حضور در جبهه، رشادت خاصى از خود نشان داد و سرانجام نیز به درجه رفیع شهادت نایل گشت.

    باقیات و صالحات

    عالم پرهیزگار، آیت‌الله یزدى در طول عمر مبارک خود، آثار زیادى را به یادگار گذاشت و کمک‌هاى بسیارى به بى‌سرپرستان و یتیمان مبذول داشت. وى در عمران شهرها و روستاها به‌ویژه در ساخت مسجد، حمام و کاروان‌سرا، همتى والا و نسبت به رسیدگى به امور حوزه‌هاى علمیه و طلاب علوم دینى، عنایت خاصى داشت و بناهاى زیادى را بنیاد نهاد که مهم‌ترین آنها، مدرسه علمیه و کتابخانه ایشان در نجف اشرف است. اولین مدرسه، معروف به مدرسه سید در خیابانى بین خیابان رسول و بازار حویش قرار دارد و دومین مدرسه نیز در محله العماره واقع شده است.

    فرزندان

    آیت‌الله سید محمد کاظم یزدى، داراى شش فرزند پسر بود که همگى از علما و فضلا به شمار مى‌آمدند. اسامى آنان بدین شرح است:

    1. عالم مجاهد سید محمد یزدى که در میدان نبرد با استعمار، شربت شهادت نوشید.
    2. سید احمد.
    3. سید محسن.
    4. سید محمود.
    5. آقا سید على.
    6. سید اسدالله.

    اوصیا

    آیت‌الله سید محمد کاظم یزدى با حضور رؤسا، بزرگان نجف و اولاد و بستگان خود چهار وصى معین کرد که عبارتند از:

    1. آیت‌الله شیخ احمد کاشف الغطا.
    2. علامه شیخ محمدحسین کاشف الغطا.
    3. آیت‌الله آقا میرزا محمود تبریزى.
    4. آیت‌الله آقا شیخ على مازندرانى.

    بر اساس وصیت سید این چهار تن موظف شدند که تمام موجودى وجوهات شرعى اعم از سهم امام(ع)، سهم سادات، کفارات و مظالم را به مرجع تقلید بعدى تحویل دهند. گفتنى است در جلسه تعیین وصى یکى از نوادگان به سید محمد کاظم عرض کرد: برخى نوادگان شما یتیم هستند و تحت سرپرستى شما بوده‌اند، خوب است چیزى براى آنها هم تعیین کنید. سید با آن کسالت جسمى و با صداى ضعیف و رنجور که حکایت از عروجى نزدیک داشت، فرمود: «نوادگان من اگر متدین هستند، خدا روزى آنها را مى‌رساند و اگر نه، چگونه از مالى که از آن من نیست، به آنان کمک کنم.»

    وفات

    دوران زندگى او رو به پایان بود. دیگر این سرا گنجایش روح بلند سید را نداشت. سیدى که عمرى را در مظلومیت به سر برده، اینک در بستر افتاده، با همگان وداع مى‌کرد. او قصد هجرت داشت. ماه رجب فرا رسید. سید آن روزها قرآن بیشتر تلاوت مى‌کرد و همواره ذکر مى‌گفت.

    هر چه از ماه رجب مى‌گذشت حال سید رو به وخامت مى‌گذاشت و رنگ رخسارش زردتر مى‌شد. این وضع تا شب سه شنبه 28 ماه رجب سال 1337ق، ادامه داشت. سرانجام نزدیک طلوع فجر، خورشید فقاهت، ایثار، زهد و مردانگى غروب کرد و به ملکوت اعلى پیوست. فرزندش حضرت آیت‌الله سید على یزدى، بر جنازه پدر نماز خواند و بدن مبارک را در صحن مطهر حضرت على(ع)، در ایوان کبیر پشت جامع عمران، جنب در طوسى، پشت سر مبارک حضرت على(ع) و در جوار پسر شهیدش به خاک سپردند.

    آثار

    آثار زیادى از فقیه نام‌دار شیعه، آیت‌الله یزدى به یادگار مانده که حاصل تلاش سال‌هاى متمادى وى بوده است. برخى از آنها در زمان حیاتشان جمع‌آورى و تدوین شده و برخى نیز بعد از آن بزرگوار، به همت شاگردانش به چاپ رسیده که به شرح زیر است:

    1. العروة الوثقى.
    2. حاشیه بر مکاسب.
    3. رسالة فى التعادل و التراجیح.
    4. الصحیفة الکاظمیة.
    5. السؤال و الجواب.
    6. رساله اجتماع امر و نهى.

    العروة الوثقى، مهم‌ترین تألیف و ارزنده‌ترین کتاب فقهى آیت‌الله سید محمد کاظم یزدى به حساب مى‌آید. این اثر فقهى به حدى معروف است که مؤلف آن نزد همگان، به خصوص علما و فضلاى حوزه‌هاى علمیه به صاحب عروة شناخته مى‌شود. کتاب مزبور دربرگیرنده ابواب مختلف فقه است و احکام و مسائل شرعى را بیان مى‌کند. این اثر در مجموع، محتوى 3260 مسأله و در سه جلد تألیف شده است.

    مسائل کتاب به نحوى ترتیب یافته که دست‌یابى به آنها بسیار آسان و همواره مورد توجه مراجع تقلید بوده است و بسیارى از مراجع بزرگ بر آن حاشیه یا شرح نوشته‌اند.

    در مقدمه کتاب «مستمسک العروة الوثقى» تألیف آیت‌الله سید محسن طباطبایى حکیم که اولین شرح بر «العروة الوثقى» مى‌باشد آمده است: کتاب پرارزش عروة الوثقى از حیث دقت و تحقیق، به‌گونه‌اى است که در حوزه‌ها محور درسى بسیارى از فقها قرار مى‌گیرد، با اینکه قبل از آن محور درس‌هاى فقهى علما، کتاب «شرایع الاسلام» و «تبصرة المتعلمین» بود اما با ظهور کتاب عروة الوثقى، این کتاب ارزش‌مند محور درسى حوزه‌هاى علمیه گردیده و شروح و تعلیقات زیادى بر آن نگاشته شده است...

    منابع مقاله

    1. اعیان الشیعه، سید محسن امین عاملى، ج 10، ص 43.
    2. مجله نور علم، دوره دوم،‌ش 3، ص 78 و85 و87،‌ش 12، نجوم.
    3. فوائد الرضویه، شیخ عباس قمى، ج 2، ص 596.
    4. فقهاى نام‌دار شیعه، عقیقى بخشایشى، ص402 و420.
    5. احسن الودیعه، ج 1، ص 152و 153.
    6. اختران تابناک، شیخ ذبیح‌الله محلاتى، ج 1، ص 389.
    7. دوره علماء الشیعه فى مواجهة الاستعمار، ص 25 و64.
    8. مستمسک العروة الوثقى، سید محسن حکیم، مقدمه.
    9. موسوعة العتبات المقدسة، ج 7، ص 167 و169.
    10. معارف الرجال، محمد حرزالدین، ج 2، ص 326.
    11. گلشن ابرار، مرتضى بذرافشان، ج 1، ص 445.

    وابسته‌ها


    مدارک العروة الوثقی فقه الشیعه: مباحث الاجتهاد و التقلید

    مدارك العروة الوثقی، فقه الشيعة: كتاب الطهارة

    مدارك العروة الوثقی، فقه الشيعة: كتاب الإجارة

    تحریر العروة الوثقی

    العروة الوثقی مع تعليقة السيد علي الحسيني السيستاني

    العروة الوثقی (مع تعلیقات الفاضل اللنکراني)

    ذخيرة العقبی في شرح العروة الوثقی

    تعلیقة استدلالیة علی العروة الوثقی

    تکملة العروة الوثقی

    التنقیح في شرح العروة الوثقی

    حاشیة المکاسب (یزدی)

    دلیل العروة الوثقی

    سؤال و جواب: استفتائات و آراء فقیه کبیر حاج سید محمدکاظم یزدی (طاب‌ثراه) صاحب عروة الوثقی

    العروة الوثقی مع تعليقات عدة من الفقهاء العظام

    العروة الوثقی (طبع قدیم، للسید الیزدی)

    ايضاح الفتوی في شرح العروة الوثقی

    مقاليد الهدی في شرح العروة الوثقی الإجتهاد و التقليد

    العمل الأبقی في شرح العروة الوثقی

    غایه القصوی في ترجمه العروة الوثقی

    کتاب الصلاة (محقق داماد)

    رساله شریفه مجمع الرسائل

    مدارک العروة (اشتهاردی)

    مدارک العروة

    مستمسک العروة الوثقی

    مصباح الهدی في شرح العروة الوثقی

    المعالم الزلفی في شرح العروة الوثقی

    محصل المطالب في تعليقات المكاسب

    المعالم المأثورة

    مهذب الأحکام

    نجاة العباد (المحشی)

    تعلیقة علی العروة الوثقی

    تعالیق مبسوطة علی العروة الوثقی

    الغایة القصوی في التعلیق علی العروة الوثقی - کتاب المضاربة

    الغایة القصوی في التعلیق علی العروة الوثقی - کتاب الاجارة

    الغایة القصوی في تعلیق علی العروة الوثقی - کتاب الخمس

    الغایة القصوی في تعلیق علی العروة الوثقی - کتاب الصوم

    کتاب الخمس (منتظری)

    الخمس في الشریعة الإسلامیة الغراء

    تنقيح مباني العروة (كتاب الصوم)

    الصوم في الشریعة الإسلامیة الغراء

    تنقيح مباني العروة (تبریزی)

    مدارك العروة الوثقی، فقه الشيعة: كتاب الخمس

    الزکاة في الشریعة الإسلامیة الغراء

    مدارك العروة الوثقی، فقه الشيعة: كتاب الطهارة

    بیان الفقه في شرح العروة الوثقی: الاجتهاد و التقلید

    شرح العروة الوثقی

    التعليقة على العروة الوثقى (منتظری)

    الهی‌نامه، بستان راز و گلستان نیاز

    فقه المضاربة

    کتاب نکاح

    حاشیه کتاب المکاسب

    العروة الوثقی مع تعلیقات (خمینی، خویی، گلپایگانی، مکارم)

    سند العروة الوثقی، كتاب الإجتهاد و التقلید

    سند العروة الوثقی - كتاب الصلاة

    سند العروة الوثقی، كتاب الطهارة

    سند العروة الوثقی، كتاب الحج

    سند العروة الوثقی -كتاب النکاح

    سند العروة الوثقی، صلاة المسافر

    كتاب الزكاة (منتظری)

    التعارض (یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم)

    العروة الوثقی مع تعالیق الإمام الخمیني

    حاشیة فرائد الأصول

    القول الرشيد في الإجتهاد و التقليد

    الغایة القصوی في التعلیق علی العروة الوثقی (کتاب الاجتهاد و التقلید)

    حاشیة رسائل شيخ انصاري (ساباطی يزدی)

    مجموعة الرسائل الأصولیة

    القواعد الأصولیة و الفقهیة فی المستمسک

    تحلیل العروة: بحث الاجتهاد و التقلید

    رسالة في فروع العلم الإجمالي

    مقاليد الهدی في شرح العروة الوثقی الإجتهاد و التقليد

    الجوهر النضید في شرح فروع التقلید من کتاب العروة الوثقی

    العروه الوثقی و التعلیقات علیها

    العروة الوثقی (کاظم یزدی)

    الغایة القصوی لمن رام التمسک بالعروة الوثقی

    تنقيح مباني العروة: كتاب الصلاة

    تنقیح مباني الحج

    تنقيح مباني العروة: كتاب الزكاة و الخمس

    التعلیقات علی کتاب العروة الوثقی

    مفتاح البصيرة في فقه الشريعة (مدارك العروة الوثقی)

    تنقيح مباني العروة (كتاب الطهارة)

    تنقيح مباني العروة: كتاب الحج

    حاشیه کتاب المکاسب (طبع جدید)

    العروة الوثقی (مع حاشیة السید صادق الشیرازی)

    حواشي و تعليقات علی العروة الوثقی

    حقیقة الشریعة فی فقه العروة

    كتاب الطهارة (طاهری اصفهانی)

    طهاره النساء فی احکام الدماء: شرح علی العروه الوثقی

    رسالة في منجزات المریض (طبع جدید)

    الحاشية علی العروة الوثقى

    العروة الوثقی (موسوی اردبیلی)

    تعليقة علی کتاب العروة الوثقی

    تعليقة علی (العروة الوثقی)

    هداية الناسکين من الحجاج و المعتمرين من رسالة نجاة العباد

    العروة الوثقى مع تعاليق الإمام الخميني (موسوعه جلد 24)

    سه رساله

    رساله في حکم الظن في الصلاة و بيان کيفية صلاة الإحتياط

    مصادر الاجتهاد و مبانی الاستنباط عند الامامیة

    حاشية كتاب المكاسب

    العروة الوثقی

    رسالة في منجزات المريض

    فراتر از روش «آزمون - ‌خطا»