الوهابية في الميزان: تفاوت میان نسخه‌ها

[[سبحانی تبریزی، جعفر]] (نويسنده)

وهابیه - دفاعیه‎ها و ردیه‎ها

مؤسسة الإمام الصادق(علیه‌السلام)

| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE3773AUTOMATIONCODE

| کتابخانۀ دیجیتال نور =14731

 

'''الوهابيه في الميزان'''، كتابى است كلامى به زبان عربى، تألیف آیت‌الله [[سبحانی تبریزی، جعفر|شيخ جعفر سبحانى]]، از علماى شيعى معاصر مقيم قم كه به نقد و بررسى عقائد وهابيان مى‌پردازد.

در فصل اول كتاب به بررسى زندگانى محمد بن عبدالوهاب، پايه‌گذار طريقه وهابيت، پرداخته شده است.

فصل دوم به بررسى ديدگاه وهابيان درباره عدم جواز ايجاد بناء بر قبور انبياء و اولياء شايسته خداوند پرداخته شده است. از ديدگاه [[ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم|ابن تيميه]]، تخريب و از بين بردن مشاهدى كه بر قبور ايشان بنا گرديده واجب است. آل سعود با تمسك به اين ديدگاه در سال 1344ق. به تخريب مراقد مطهر ائمه بقيع و محو آثار اهل‌بيت پيامبر(ص) پرداختند.

مؤلف در اين فصل در يك بخش ديدگاه قرآن كريم در مورد جواز بناء مشاهد بر قبور انبياء و اولياء را بيان و آن را از مصاديق تعظيم شعائر الهى و نيز اظهار محبت و علاقه به نبى مكرم اسلام و اهل‌بيت حضرت(ع)، و... دانسته و در بخش دوم به اثبات جواز اين امر با توجه به سيره مستمره مسلمين مى‌پردازد. مؤلف همچنين آثار اسلامى و از جمله بناهايى كه بر مرقد پيامبر اكرم(ص) و خاندان ايشان بنا شده است را يكى از دلايل اصالت داشتن دين اسلام برمى‌شمارد.

اما مؤلف بر اين باور است كه قرائن زيادى وجود دارد، دال بر اين كه نهى مذكور در جايى است كه قبور ايشان به عنوان قبله گاه مورد توجه قرار گيرد و الا صرف ساختن مسجد در كنار قبور انبياء و اولياء نه تنها منهى عنه نيست، بلكه در امت‌هاى گذشته نيز سابقه دارد، از جمله در داستان اصحاب كهف كه قرآن كريم بدان اشاره مى‌كند.

فصل ششم كتاب به بررسى جواز يا عدم جواز اقامه نماز و خواندن دعا كنار قبور اولياء الهى اختصاص يافته است. اين موضوع از ديدگاه وهابيان از اهميت ويژه‌اى برخوردار است و اين گروه در مراحل اوليه به منع از اين كار پرداختند و به مرور زمان آن را شرك تلقى كردند. غافل از آنكه انگيزه مسلمانان از اقامه نماز كنار قبور اولياء و صالحان، نه عبادت ايشان، بلكه تبرك جستن به مكانى است كه دوستى از دوستان خدا را در خود جاى داده است.

فصل هفتم به موضوع توسل به اولياء الهى اختصاص يافته است. توسل به اولياء الهى در تمام اقطار عالم و در بين تمام مسلمانان امرى رايج و پذيرفته شده است و احاديث زيادى بر جواز، بلكه استحباب آن دلالت دارند؛ اما [[ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم|ابن تيميه]] و به تبع او محمد بن عبدالوهاب اين كار را زمانى بدعت و زمانى ديگر پرستش اولياء الهى توصيف كردند. مؤلف در اين فصل به رد و ابطال اين ديدگاه با توجه به روايات وارده و نيز سيره رايج ميان مسلمانان مى‌پردازد. وى همچنين از برخى آثارى كه علماى اهل سنت درباره جواز توسل نگاشته‌اند، نام مى‌برد و در پايان اين نكته را يادآور مى‌شود كه خود قرآن كريم در آيه: يا ايها الذين آمنوا اتقوا الله و ابتغوا اليه الوسيله و...[1] به جواز توسل به اولياء الهى نه تنها تصريح، بلكه دعوت كرده است.

فصل هشتم كتاب به موضوع جواز نذورات براى اهل قبور اختصاص يافته است. مؤلف در اين فصل، پس از تعريف اصطلاحى «نذر» و بيان اقسام ثواب نذر اين نكته را يادآور مى‌شود كه نذر و اهداء ثواب آن به يكى از اولياء يا بندگان صالح خداوند امرى متعارف و مرسوم ميان مسلمانان بوده است؛ اما [[ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم|ابن تيميه]] و ابن عبدالوهاب با اين توجيه كه چون اين نذر به نيت تقرب به آن ولى يا بنده شايسته خداوند انجام مى‌گيرد آن را تحريم كردند. مؤلف به رد و ابطال اين ديدگاه پرداخته و معتقد است، نيت شخص ناذر در نذر تنها تقرب به خداوند است و فقط ثواب نذر به ولى صالح خداوند هديه مى‌گردد. سپس به ذكر شواهدى از سيره پيامبر اكرم(ص) در اين باره مى‌پردازد.

فصل نهم كتاب به موضوع بزرگداشت زادروز اولياء الهى و نيز ايام رحلت ايشان اختصاص يافته و در ابتدا اين سوال مطرح مى‌شود كه آيا اين امر بدعت است يا خير؟

به باور مؤلف اين اشتباه وهابيان ناشى از خلط بين مفهوم «پرستش» و «بزرگداشت» و يكى انگاشتن اين دو است. آنچه از آن نهى شده، پرستش اولياء است نه بزرگداشت ايشان چرا كه خود قرآن كريم در آيات عديده‌اى به تكريم و ستايش انبياء و اولياء پرداخته و خود اين سندى گويا بر جواز تكريم و تعظيم ايشان است.

فصل دهم كتاب به موضوع تبرك و استشفاء به آثار اولياء الهى اختصاص يافته و اعتقاد وهابيان به شرك آميز بودن اين عمل مورد نقد و بررسى قرار گرفته است. ممانعت از تبرك جستن به آثار نبوى و بوسيدن ضريح و منبر نورانى حضرت بسيار مورد توجه وهابيان است و حال آن كه در خود قرآن كريم و سيره مسلمين دلائل فراوانى بر جواز تبرك و استشفاء به آثار مذكور وجود دارد.

فصل يازدهم به موضوع توحيد در عبادت اختصاص يافته است. به گفته مؤلف توحيد در عبادت اصل ثابتى است كه همه گروه‌ها و فرق اسلامى در مورد آن اتفاق نظر دارند و چنانچه اختلافى وجود داشته باشد، اختلاف در مصاديق است نه اختلاف در خود اصل؛ يعنى برخى همچون وهابيان بعضى كارها چون تبرك جستن را عبادت دانسته، در حالى كه ساير مسلمانان آن را نوعى تكريم و بزرگداشت مى‌دانند. با توجه به اين ديدگاه مؤلف لازم ديده است كه به تعريف دقيق معناى «عبادت» پرداخته و به تعاريف ناقص وهابيان از مفهوم عبادت اشاره كند. مؤلف در پايان، فروتنى و تواضع انسانى در مقابل انسان ديگر را، چنانچه تنها به عنوان تكريم و تعظيم وى صورت گيرد نه به عنوان بندگى و پرستش او، از تعريف منطقى عبادت و پرستش خارج دانسته و شواهدى از قرآن كريم ارائه مى‌كند كه در آنها خداوند به ستايش و تمجيد برخى بندگان خويش پرداخته است.

فصل دوازدهم به بررسى موضوع يارى جستن و استعانت از اولياء الهى در زمان حيات ايشان اختصاص يافته است. مؤلف براى درخواست چيزى از اولياء الهى سه نحوه تصوير ارائه مى‌كند:

مجموع اين آيات دلايل خوبى بر توانايى اولياء الهى بر انجام خوارق عادات و نيز جواز استعانت از ايشان ارائه مى‌كند.

فصل سيزدهم به بررسى موضوع استعانت از اولياء الهى بعد از وفات ايشان اختصاص يافته است. اين مساله به جهت محروم بودن مسلمانان از درك محضر مبارک پيامبر(ص) و طلب استعانت از ايشان، از اهميت ويژه‌اى برخوردار است. مؤلف بحث و بررسى اين موضوع را نيازمند فحص و بررسى درباره چهار موضوع اساسى ديگر مى‌داند كه عبارتند از:

# احاديث صحيحه‌اى كه بر جواز استعانت به ارواح اولياء الهى دلالت دارد.

مؤلف پس از بررسى امور چهارگانه مذكور نتيجه مى‌گيرد كه اولياء الهى از توان برآورده كردن خواسته افرادى كه به ايشان متوسل مى‌شوند، برخوردارند چرا كه ايشان نزد خداى خويش زنده‌اند و هر آنچه از آنها صادر مى‌شود به اذن و اجازه پروردگار است و ايشان مصداق فرمايش خداوندند كه مى فرمايد: و ما تشاوون الا ان يشاء الله.

فصل چهاردهم به موضوع شفاعت اختصاص يافته است. در اين فصل ابتدا به تعريف لغوى و اصطلاحى شفاعت پرداخته شده و ديدگاه وهابيان مبنى بر حرمت استشفاع از اولياء الهى در دنيا، نه در آخرت، تبيين گرديده است.

مؤلف در اين فصل به ارائه ادله‌اى از قرآن كريم و سنت نبوى و سيره صحابه دال بر جواز طلب شفاعت از اولياء الهى در دنيا پرداخته است.

فصل پانزدهم به بيان دلايل وهابيان بر حرمت طلب شفاعت از اولياء الهى در دار دنيا پرداخته و در نهايت بدان‌ها پاسخ داده شده است.

فصل شانزدهم به موضوع اعتقاد به برخوردارى اولياء الهى از قدرت غيبى اختصاص يافته است. وهابيان دارا بودن قدرت غيبى را از سوى اولياء انكار مى‌كنند و اعتقاد به اين توانايى را مغاير با عقيده به توحيد مى‌دانند؛ در حالى كه به باور مؤلف لازم است، بين اعتقاد به قدرت غيبى ولى خدا مستقل از خدا و قدرت غيبى او در ظل عنايت خداوند تفاوت گذارده شود. سپس مؤلف به ذكر آياتى از قرآن كريم مى‌پردازد كه در آنها به اسامى اشخاصى نظير يوسف، موسى، عيسى، سليمان و نيز ملائكه الهى، كه داراى قدرت غيبى بوده‌اند، تصريح شده است.

فصل هفدهم به موضوع جواز قسم دادن خدا به حق اوليائش اختصاص يافته است. وهابيان اين نوع قسم را شرك تلقى مى‌كنند. اما مؤلف بر جواز اين نوع از قسم به برخى از روايات استناد مى‌كند.

فصل نوزدهم به موضوع جواز استغاثه به اولياء الهى در سختى‌ها و گرفتارى‌ها اختصاص يافته و ادله وهابيان بر حرمت استغاثه به ايشان رد و ابطال مى‌گردد.

نسخه حاضر در برنامه به قلم [[سبحانی تبریزی، جعفر|آیت‌الله جعفر سبحانى]] در قطع وزيرى با جلد گالينگور در 344 صفحه براى بار سوم در سال 1427ق. 1385ش. توسط انتشارات موسسه امام صادق(ع)، قم منتشر شده است.