روابط خارجی ایران و آمریکا در دوره‌ی اول ریاست جمهوری نیکسون (1352-1348ش): تفاوت میان نسخه‌ها

'''روابط خارجی ایران و آمریکا در دوره‌ی اول ریاست جمهوری نیکسون (1352-1348ش)''' تألیف مرتضی برشنده؛ این کتاب در سه بخش به بررسی روابط سیاسی، نظامی و اقتصادی ایران و آمریکا، در دوره ریاست جمهوری نیکسون می‌پردازد. در این پژوهش سعی شده از هرگونه موضع گیری خاص و یک سو نگری در این موضوع تا حد امکان پرهیز شود و مسائل بر اساس واقعیت‌های تاریخی بررسی گردد و فقط به شرح رویداد و تحلیل آن با توجه به شرایط زمانی و مکانی واقعه پرداخته شود.

یکی از دلایل اهمیت پرداختن به موضوع رابطه‌ی ایران و آمریکا وجود روابط گسترده و نزدیک ایران در دوره محمد رضاشاه با این کشور است. شکل گیری نخستین روابط میان ایرانیان و آمریکایی‌ها جنبه‌ی فرهنگی و دینی داشت. زیرا در ابتدا مبلغان مذهبی از آمریکا به ایران آمدند و فعالیت‌های فرهنگی خود را در میان آسوری‌های ارومیه شروع کرده در کنار آن به امور عام المنفعه‌ای نظیر ایجاد مداری و درمانگاه‌ها پرداختند. این افراد زیر پوشش اقدامات بشر دوستانه برای تغییر آیین ایرانی‌ها فعالیت‌های گسترده‌ای را در ایران انجام دادند. آمریکایی‌ها از همان روزهای اول ورود به ایران با شرکت در امور اجتماعی و آموزشی در صدد کسب محبوبیت سیاسی در میان لایه‌های پایین جامعه‌ی ایرانی برآمدند. از طرف دیگر برای روشنفکران ایرانی که تازه با تاریخ تمدن غرب و اوضاع سیاسی جهان آشنا می‌شدند، آمریکا به دلیل نداشتن سابقه‌ی مداخله در امور ایران تا آن زمان و مخفی بودن اهداف امپریالیستی، جاذبه‌ای خاص داشت. پس این نیروی نوظهور در عرصه‌ی جهانی در پی ایفای نقشی ویژه در معاملات سیاسی جهان بود؛ از این رو ایرانیان روشنفکر را به فکر استفاده از این اهرم قدرت برای رهایی از سلطه‌ی انگلیس و روس انداخت. از سویی دیگر، محمد رضاشاه، که در جریان جنگ جهانی دوم، شاهد از دست رفتن ارتش ایران در برابر نیروهای برتر دو ابرقدرت آن زمان - انگلیس و شوروی - و خلع پدرش از سلطنت بود، به دنبال راه چاره‌ای برای جلوگیری از این اتفاق تلخ برای خود می گشت. او همچنین برای ایجاد توازن و تعادل در سیاست خارجی، به دنبال نیروی سومی بود که توان حمایت از ایران را در مواقع حساس داشته باشد و در شرایط ویژه‌ی آن زمان، این تنها ایالات متحده آمریکا بود که هم می‌توانست و هم مشتاق بود که چنین نقشی را ایفا نماید. در حقیقت آمریکا که به دنبال جای پای مجکم و مطمئن در منطقه‌ی خاورمیانه می گشت، این پیشنهاد ایرانیان را با آغوش باز پذیرفت و در نتیجه روابط دو کشور روز به روز گسترش یافت. بعدها کودتای آمریکایی 28 مرداد سال 1332 که باعث بازگشت مجدد محمدرضاشاه به قدرت شد، این دیدگاه را در نزد شاه تقویت کرد. هرچه دولتمردان آمریکایی بر اساس دکترین منافع محور خود، به شاه و هیئت حاکمه ایران نزدیک تر می‌شدند، از مردم عادی فاصله گرفته جایگاه خود را در بین آن‌ها از دست می‌دادند.