اطلس شصت سال کارتوگرافی (نقشه‌نگاری) آثار قلمی استاد عباس سحاب 1373- 1313 شمسی: تفاوت میان نسخه‌ها

کتاب حاضر مختصری از شرح حال و کارهای زنده یاد استاد عباس سحاب است که در ابتدا با جستجوی فرزندنشان غلامرضا سحاب در جهت یافتن نقشه ها و ترسیم های کارتوگرافی پدر آن هم از کسانی که شاید نقشه های ایشان را در اختیار داشته باشند تا کتاب فروشی های کتاب های دست دوم و یا مکان‌های رسمی مانند کتابخانه ی ملی و کتابخانه ی مجلس و بزرگانی که ممکن بود این آثار نزد آن ها به یادگار مانده باشد. دسته بندی کارها در دو مرحله صورت گرفت: در مرحله ی اول آثار مختصری که به صورت نقاشی کار شده بود و فقط یک نسخه از آن وجود داشت مانند نقشه ی اراک و تفرش و یا تابلوهای نقاشی مربوط به سال 1327 شمسی. در مرحله ی دوم نقشه های ترسیمی در سال های 1328 تا 1335 که اغلب آن ها به صورت اوزالید تکثیر می شد و بسیار کمیاب بود و اگر مقابل نور قرار می گرفت پاک می شد. ولی آن هایی که در نزد پژوهشگر موجود بود کیفیت خوبی داشت ولی چندتایی از نقشه های اوزالیدی کاملا از بین رفته بود. گروه دوم نقشه های سیاه و سفیدی بود که با دست رنگ آمیزی می شد مثل نقشه ی ایران که نمونه ی آن در کتاب پیش رو موجود است. این نقشه ها به صورت تک رنگ چاپ می شد و هر نسخه ی آن با دست رنگ آمیزی شده بود که خارجی ها آن را هندکالر می گویند. از سال های 1336 به بعد تعداد و تنوع نقشه ها زیاد شد یعنی از سن 35 تا 45 سالگی استاد که به صورت خارق العاده‌ای کار کرده بود و اغلب تاریخ نقشه ها گواه این مطلب بود. در آن زمان زنده یاد استاد سحاب عاشقانه برای تهیه ی نقشه ها کار می کردند و ساعت کاری برایشان وجود نداشت و شب و روز معنای واقعی زمان را نشان نمی داد. با عشق و اشتیاق و آتشی که در دل داشتند هیچ مانعی را در مقابل خود نمی دیدند.

مجموعه‌ای از کارهای اولیه ی استاد در زمینه ی نقاشی و آثار تاریخی ایران و تصاویری از حیوانات با سبک خودشان که ترکیبی از تذهیب در حاشیه با گل های الوان بود، به صورت آبرنگ کار شده بود. این روش کار بعدها بر پیشانی نقشه ها شکل جذابتری داد. استاد از دهه ی 30 به بعد پس از کار روی نقشه های تهران و سپس ایران به دنبال نقشه های مناطق و استان ها رفتند که اغلب برای تکمیل آن ها به محل مورد نظر مراجعه می کردند و عشق به زندگی روستایی باعث می شد که توجه به زندگی محلی روستاییان و کارهای کشاورزی و صنایع دستی را نیز در نقشه ها نشان دهند و آن را به تصویر بکشند. با نگاهی به نقشه های اصفهان و اطراف آن می توان دریافت که چگونه استاد همه چیز را در نظر داشتند؛ از اتومبیل های آن زمان گرفته تا مردی که از زمین، چغندری را به زحمت در می آورد و دارقالی و زندگی روستایی...

در حقیقت مرحوم سحاب در حال تجربه اندوزی بود یک میز کوچک یک قلم حاشور و یک کاغذ کالک ابزاری بودند که او همواره با خود به همراه داشت. استاد وقتی از سفر باز می گشتند یادداشت ها و اتودهای خود را جمع آوری کرده و کنار هم قرار می دادند و شروع به خلق اثری می کردند که امروزه دارای سبک خاصی است که در جهان به نام او شناخته شده است. مثلا در نقشه ی رشت آنچه در زندگی روزمره ی اهالی آن منطقه به تصویر در آورده اند دختری است با لباس محلی گیلانی که ایستاده و مردی که تله‌ای برای شکار ساخته و درختان تنومند گردو به همراه فروشنده ی ماهی با سبدهایی که بر شانه گذاشته و قایق کوچک ماهیگیری و نیلوفر آبی و خانه ی روستایی و مرغ و خروس و در حاشیه ی نقشه ها سمبل شهر که ماهی و گل آفتابگردان است ترسیم شده است. در نقشه ی خرمشهر کشتی هایی است که در کنار اسکله پهلو گرفته اند و کشتی های بخار و کشتی های بادبانی و آن طرف تر مردی که در کنار شترها ایستاده و در زیر چادر در بیابان زندگی می کند و نخل خرما و پری دریایی.  

استاد برای تکمیل نقشه ها هر روز چیز تازه‌ای به آن ها اضافه می کرد گویا می خواست همه ی آنچه را که پیدا می کند به بیننده نشان دهد تا او هم در لذت دیدن نقشه ها با وی سهیم شود. در این نقشه ها در واقع زندگی افراد محلی و کارهای دستی و طرز زندگی اهالی، مستندی است از زندگی آنان در آن زمان و آن دیار. استاد موضوعات مورد نظرش را با چنان دقت و ظرافتی ارائه می نمود که بیننده چیزهای تازه‌ای را در آن پیدا می کرد. در نقشه ی تهران هرآنچه جالب بود به صورت تصویری در محل خودش قرار داشت مثلا در خیابان فردوسی کنار بانک ملی تصویر سکه و در کنار رستوران ها قاشق و چنگال و در محل اداره ی ژاندارمری و در پادگان، سربازها و خوابگان آنان و در کنار محل انستیتوی پاستور علامت میکروسکوپ و در محل دانشگاه تهران علامت دانشجو و میز آن و کتاب و ماری که نمود پزشکی است و فرشته ی عدالت که ترازو در دست دارد برای دانشکده ی حقوق، ترسیم کرده بود. او در نقشه، باغ ها را با علامت درخت و سوله ی کارخانه را با دودکش و تراکتور و زمین کشاورزی نشان می داد و تصویر تلفن را برای نشان دادن شماره تلفن‌های ضروری و گل و بوته و تصاویر زیبا را برای نشان دادن حروف و نوشته ها و سمبل های آن شهر مثل مسجد سپهسالار تهران و غیره به کار می گرفت.

از دیگر کارهای جالب استاد این بود که برای جلب توجه دانش آموزان در نقشه ی قاره های جهان، تصویر حیوانات را سمبل قرار می دادند. به طور مثال در نقشه ی آفریقا یا آمریکای جنوبی، از تصاویر جنگل های آمازون و مار و پلنگ و غیره استفاده می کردند و یا در نقشه ی آسیا، دختران ژاپنی را در حال نواختن تار نشان می دادند. و یا در نقشه ی کشورهایی مثل پاکستان و افغانستان؛ آثار تاریخی و نمادها و لباس های محلی آنان را برای آشنایی بیشتر با آن کشورها ترسیم می کردند.<ref> [https://www.historylib.com/books/2382 ر.ک: کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران] </ref>