۱۰۶٬۳۳۳
ویرایش
التعازي و المراثي: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' ،' به '،') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
}} | }} | ||
'''کتاب التعازی و المراثی'''، نوشته ابوالعباس محمد بن | '''کتاب التعازی و المراثی'''، نوشته [[مبرد، محمد بن یزید|ابوالعباس محمد بن یزید]]، معروف به «[[مبرد، محمد بن یزید|مُبرّد]]» (درگذشته 286ق) است. او در این اثر به موضوع تعزیه و انواع مرثیه می‌پردازد و برای آن‌ها نمونه‌های تاریخی را که بیشتر در قالب شعر بیان شده‌اند، می‌آورد. [[منصور، خلیل|خلیل منصور]] بر این کتاب حاشیه زده است. | ||
[[مبرد، محمد بن یزید|مبرّد]] این «تعزیه‌نامه» را در تأثیری که مرگ ناگهانی «اسماعیل بن اسحاق بن اسماعیل بن حماد بن زید جهضمی ازدی» بر او نهاده بود، نوشته است. او کتابش را با روایت و کلامی از [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] که در سوگ پیامبر(ص) به هنگام کفن و دفن حضرت گفته است، آغاز می‌کند. [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]] در نخستین باب، از زاویه‌های گوناگون به موضوع تعزیه می‌پردازد و آداب دینی آن را از زبان بزرگان بیان می‌کند.<ref>ر.ک: همان، ص11-5</ref>او در باب دوم برخی مرثیه‌های دوران جاهلیت را برمی‌شمرد. سپس به برخی مرثیه‌های دوره اسلامی اشاره می‌کند.<ref>ر.ک: همان، ص30-12</ref>[[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]] در سومین و چهارمین باب، تعزیه‌ها و اندرزها را در میان حکایت‌ها و اشعار دنبال می‌کند.<ref>ر.ک: همان، ص73-31</ref>آنگاه، وصایای افراد شاخصی را به خواننده می‌شناساند؛ وصیت‌هایی از خُلفای سه‌گانه (ابوبکر، عمر و عثمان) و [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]]؛ معاویه بن ابی‌سُفیان؛ ابوعُبیده جرّاح؛ عبدُالملک بن مروان؛ ربیع بن خُثَیم؛ جندب بن عبدالله بَجلی؛ مُهلّب بن ابی‌صُفره ازدی در این شمارند.<ref>ر.ک: همان، ص125-73</ref>[[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]] از حوادث اندوه‌باری مانند بیماری فراگیر طاعون، که پنج بار جان مردم عراق را تباه کرد، نام می‌برد و به تعزیه‌سرایی‌های این دوره می‌پردازد.<ref>ر.ک: همان، ص129-125</ref>او در ادامۀ این باب، گفته‌های برخی را به هنگام مرگ می‌آورد که از میان آن‌ها سخن [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] در «شب ضربت» و هنگام شهادت او، جِلوۀ ویژه‌ای دارد؛ امام در سحر نوزدهم این شعر را با خود زمزمه می‌کند: | |||
اُشْدُدْ حَیازیمَکَ لِلمَوْتِ / فَإنَّ المَوْتِ لاقیکَ | اُشْدُدْ حَیازیمَکَ لِلمَوْتِ / فَإنَّ المَوْتِ لاقیکَ | ||
وَ لا تَجْزَعْ مِنَ الْمَوْتِ / إذَا حَلَّ بِوادیکَ | وَ لا تَجْزَعْ مِنَ الْمَوْتِ / إذَا حَلَّ بِوادیکَ | ||
و هنگامی که تیغ شمشیر فرق او را می‌شکافد، ندا سر می‌دهد: «فُزتُ وَ رَبِّ الکَعبَةِ». حضرت به هنگام شهادت نیز این آیه را زمزمه می‌کند: | و هنگامی که تیغ شمشیر فرق او را می‌شکافد، ندا سر می‌دهد: «فُزتُ وَ رَبِّ الکَعبَةِ». حضرت به هنگام شهادت نیز این آیه را زمزمه می‌کند: | ||
فَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ، وَ مَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرّاً يَرَهُ. | فَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ، وَ مَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرّاً يَرَهُ. | ||
مبرّد بابی را برای کسانی که به خود ستم نموده‌اند، ویژه کرده است. او بیشتر این ستم‌پیشگان را نام برده است. آنان عبارتند از: ابوجهل؛ عبدُالله بن خازم؛ طریف بن نافع باهلی؛ بَجرة بن فراس قُشَیری؛ همّام بن قَبیصه فزاری؛ عَمرو عُقَیلی، حَلحلة بن قیس؛ سعیدبن عُیینه؛ مسلم بن عُقبه مُری؛ عبدالله بن شعبة بن قَلعم؛ لَبید بن ربیعه؛ فرزدق؛ أحوص بن محمد بن عبدالله بن ثابت انصاری؛ نوفل بن صالح؛ سالم بن داره، حُطَیئه؛ وَکیع بن أبی سُود؛ ابو السفاح بُکَیر بن مَعدان؛ دُحَیم؛ هِرَم بن حیّان؛ دُوَید نَهدی. او نام هر کدام را با حکایت کوتاهی از لحظه جان‌دادنشان همراه کرده است. در میان این ستم‌پیشگان، نام ابوطالب(ع) نیز دیده می‌شود که ناشی از مبنای مذهبی مبرد است.<ref>ر.ک: همان، ص155-144</ref> | [[مبرد، محمد بن یزید|مبرّد]] بابی را برای کسانی که به خود ستم نموده‌اند، ویژه کرده است. او بیشتر این ستم‌پیشگان را نام برده است. آنان عبارتند از: ابوجهل؛ عبدُالله بن خازم؛ طریف بن نافع باهلی؛ بَجرة بن فراس قُشَیری؛ همّام بن قَبیصه فزاری؛ عَمرو عُقَیلی، حَلحلة بن قیس؛ سعیدبن عُیینه؛ مسلم بن عُقبه مُری؛ عبدالله بن شعبة بن قَلعم؛ لَبید بن ربیعه؛ فرزدق؛ أحوص بن محمد بن عبدالله بن ثابت انصاری؛ نوفل بن صالح؛ سالم بن داره، حُطَیئه؛ وَکیع بن أبی سُود؛ ابو السفاح بُکَیر بن مَعدان؛ دُحَیم؛ هِرَم بن حیّان؛ دُوَید نَهدی. او نام هر کدام را با حکایت کوتاهی از لحظه جان‌دادنشان همراه کرده است. در میان این ستم‌پیشگان، نام ابوطالب(ع) نیز دیده می‌شود که ناشی از مبنای مذهبی مبرد است.<ref>ر.ک: همان، ص155-144</ref> | ||
باب دیگر دربارۀ کسانی است که به هنگام بیماری، سخن ویژه‌ای را گفته‌اند که ماندگار گشته است. آنان عبارتند از بلال حبشی؛ ابوبکر؛ عامر بن فُهَیره؛ ابن عایشه؛ ابوالحسن؛ عبدُالملِک؛ بشر بن مروان؛ فرزدق؛ کُثَیر عزّه و شبیب بن رِبعی.<ref>ر.ک: همان، ص159-156</ref>مبرد باب را با ذکر مرثیه‌های دیگر ادامه داده است که عبارتند از: مرثیه عبدالعزیز (از نوادگان ابن عباس) برای پدرش؛ مرثیه ابو ناظره سدوسی برای اهل بصره؛ مرثیه عمرو بن اسلع برای ابو جُنید بن عمرو؛ مرثیه نابغه جعدی برای مردی از خویشانش؛ مرثیه ماویه بنت مُرّه برای همسرش؛ مرثیه عباس بن مِرداس در ستم‌پیشگی کُلیب بن عَهمَه؛ مرثیه مُهلهل برای برادرش.<ref>ر.ک: همان، ص175-159</ref> | باب دیگر دربارۀ کسانی است که به هنگام بیماری، سخن ویژه‌ای را گفته‌اند که ماندگار گشته است. آنان عبارتند از بلال حبشی؛ ابوبکر؛ عامر بن فُهَیره؛ ابن عایشه؛ ابوالحسن؛ عبدُالملِک؛ بشر بن مروان؛ فرزدق؛ کُثَیر عزّه و شبیب بن رِبعی.<ref>ر.ک: همان، ص159-156</ref>[[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]] باب را با ذکر مرثیه‌های دیگر ادامه داده است که عبارتند از: مرثیه عبدالعزیز (از نوادگان ابن عباس) برای پدرش؛ مرثیه ابو ناظره سدوسی برای اهل بصره؛ مرثیه عمرو بن اسلع برای ابو جُنید بن عمرو؛ مرثیه نابغه جعدی برای مردی از خویشانش؛ مرثیه ماویه بنت مُرّه برای همسرش؛ مرثیه عباس بن مِرداس در ستم‌پیشگی کُلیب بن عَهمَه؛ مرثیه مُهلهل برای برادرش.<ref>ر.ک: همان، ص175-159</ref> | ||
مبرد در پایان، برخی اندرزها را نیز ضمیمه مراثی کرده است که در میان آن‌ها پند امام علی(ع) به ابن عباس دیده می‌شود. امام او را به جهت‌گیری درست کارهایش و رنگ اُخروی‌دادن به آن‌ها سفارش می‌کند.<ref>ر.ک: همان، ص182-175</ref> | [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]] در پایان، برخی اندرزها را نیز ضمیمه مراثی کرده است که در میان آن‌ها پند [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] به [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] دیده می‌شود. امام او را به جهت‌گیری درست کارهایش و رنگ اُخروی‌دادن به آن‌ها سفارش می‌کند.<ref>ر.ک: همان، ص182-175</ref> | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||